Ο εκάστοτε μητροπολίτης Θεσσαλονίκης διατηρεί το προνόμιο να προσαγορεύεται «Παναγιώτατος» εντός των ορίων της επικράτειάς του. Είναι μία μόνο ένδειξη της μεγάλης βαρύτητας και σημασίας που έχει αναγνωρισθεί διαχρονικά στη συγκεκριμένη μητρόπολη, βαρύτητα και σημασία που διατηρεί στο ακέραιο και σήμερα.
Ετσι, η απόφαση του μητροπολίτη Ανθιμου να παραιτηθεί, εύλογα προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον από πολλές πλευρές, με κεντρικό διακύβευμα τη διάδοχο κατάσταση και την επιλογή του ιεράρχη που θα αναλάβει τα ηνία της κομβικής σημασίας μητρόπολης.
Η παραίτηση Ανθιμου δεν αποτέλεσε κεραυνό εν αιθρία, αλλά δεν ήταν και μια εύκολη διαδικασία. O απερχόμενος μητροπολίτης διανύει το 89ο έτος της ηλικίας του και η κατάσταση της υγείας του έχει επιβαρυνθεί σημαντικά. «Τα τελευταία 3-4 χρόνια η εικόνα της μητρόπολης είναι δραματική», λέει γνώστης των εκκλησιαστικών πραγμάτων. Ο επί πολλά έτη υπερδραστήριος μητροπολίτης είχε περιορίσει στο ελάχιστο τις δημόσιες εμφανίσεις του και γίνεται λόγος για διαπιστωμένη αδυναμία να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητα και τη θέση του. Δεδομένης της σημασίας και της βαρύτητας της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, το θέμα είχε προκαλέσει παρασκηνιακά συζητήσεις στους κόλπους της Ιεραρχίας. Ωστόσο, όπως αναφέρει πηγή με γνώση του παρασκηνίου, «ποτέ δεν είναι εύκολο να ασκηθεί πίεση σε κάποιον ιεράρχη να παραιτηθεί, όλοι διστάζουν να το ζητήσουν». Θεωρείται ότι σε σημαντικό βαθμό η απροθυμία γηραιών και με επιβαρυμένη κατάσταση υγείας ιεραρχών να αποχωρήσουν από τη θέση τους προέρχεται από την αγωνία για το πού θα βρεθούν την επομένη της αποχώρησής τους και ποιος θα αναλάβει τη φροντίδα τους, με δεδομένο ότι χάνουν όλα τα προνόμια που έχουν ως μητροπολίτες. Φαίνεται, πάντως, ότι η απόφαση της Ιεράς Συνόδου για σύσταση τριμελούς επιτροπής, η οποία θα ασχοληθεί με το θέμα των ιεραρχών που λόγω προχωρημένης ηλικίας ή προβλημάτων υγείας δεν μπορούν να ασκήσουν τα ποιμενικά καθήκοντά τους, λειτούργησε ως καταλύτης στην περίπτωση του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης.
Ο επικρατέστερος
Ο χορός διαδοχής έχει ήδη ανοίξει και οι γνωρίζοντες κάνουν λόγο για προβάδισμα του αρχιγραμματέα της Ιεράς Συνόδου, επισκόπου Ωρεών Φιλόθεου. Οπως αναφέρεται, η συγκεκριμένη επιλογή θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη στήριξη του Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου, που είναι σημαντική, και από εκεί και πέρα θα κριθεί από το πώς θα τοποθετηθούν τα υπόλοιπα μέλη της Ιεραρχίας σε μια πιθανή υποψηφιότητά του.
Από τους εν ενεργεία μητροπολίτες, θεωρείται ότι πιθανότατα θα μπορούσαν να εμπλακούν στη διαδικασία διαδοχής του Θεσσαλονίκης οι μητροπολίτες Βεροίας, Νεαπόλεως και Σερρών. Καθώς προέρχονται από μητροπόλεις των «Νέων Χωρών», θα πρέπει, σύμφωνα με τον δέκατο όρο της Πράξης του 1928, να εξασφαλιστεί η σύμφωνη γνώμη του Πατριαρχείου για τη μετάθεση κάποιου εξ αυτών.
Η αγνόηση της σχετικής πρόβλεψης κατά τη μετάθεση του κ. Ανθιμου από τη Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης είχε προκαλέσει το 2004 μεγάλη κρίση στις σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την Εκκλησία της Ελλάδος.
Σε κάθε περίπτωση, το Φανάρι δεν είναι αδιάφορο για τις εξελίξεις όσον αφορά τη διαδοχή στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Αναμένεται να είναι ένα από τα κεντρικά θέματα στη συνάντηση που θα έχουν ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος με τον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο στις αρχές του επόμενου μήνα στον Πύργο, όπου θα βρεθεί ο κ.κ. Βαρθολομαίος κατόπιν πρόσκλησης του μητροπολίτη Ηλείας.
Ασφαλώς, ούτε η κυβέρνηση μένει αδιάφορη για τις εξελίξεις και θα φανεί ποια στάση θα επιλέξει να κρατήσει. Από τους τρεις εν ενεργεία μητροπολίτες που θα μπορούσαν να εμπλακούν στις διαδικασίες διαδοχής, ο μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Βαρνάβας θεωρείται ότι διατηρεί πολύ καλή επαφή με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, έχοντας πάντως και σημεία επαφής με την κυβέρνηση. Καλύτερες αναφορές στην κυβέρνηση θεωρείται ότι έχει ο μητροπολίτης Σερρών και Νιγρίτης Θεολόγος. Ο μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας Παντελεήμων θεωρείται ότι υστερεί έναντι των υπολοίπων εξαιτίας των κατηγοριών που έχει δεχθεί ότι είναι ρωσόφιλος.
Πάντως, παρά το γεγονός ότι ο επίσκοπος Ωρεών Φιλόθεος θεωρείται ότι διατηρεί σημαντικό προβάδισμα στην κούρσα διαδοχής, δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκφράζουν προβληματισμό για μια τέτοια επιλογή. Αν και του αναγνωρίζονται προσόντα και ικανότητες, από κάποιους θεωρείται ότι είναι νέος –μόλις 46 ετών– για να τοποθετηθεί σε μια τόσο κομβικής σημασίας μητρόπολη. Αναγνωρίζεται ωστόσο ότι εάν εξασφαλίσει και διατηρήσει τη στήριξη του Αρχιεπισκόπου, τότε δύσκολα θα υπάρξει άλλη επιλογή.
Η ιδιαιτερότητα της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης έγκειται στην ισχυρή γεωπολιτική σημασία που έχει. Βρίσκεται στην καρδιά της Μακεδονίας και των Βαλκανίων και ο εκάστοτε μητροπολίτης θα πρέπει να διαδραματίσει σύνθετο ρόλο εξισορρόπησης ετερόκλητων παραγόντων και προσπαθειών διείσδυσης και επιρροής. Οπως επισημαίνουν έμπειροι παρατηρητές, τα γεωπολιτικά παιχνίδια στην ευρύτερη περιοχή είναι διαρκή και μεταβαλλόμενα. Ετσι, είναι εξαιρετικά σημαντική η προσωπικότητα που θα αναλάβει να πληρώσει τη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, καθώς θα πρέπει να διαθέτει την ικανότητα να κρατήσει τις αναγκαίες ισορροπίες. Πέραν αυτών, σε αμιγώς εκκλησιαστικό επίπεδο, το κεντρικό στοίχημα του διαδόχου του κ. Ανθιμου θεωρείται ότι είναι να καταφέρει να προσελκύσει εκ νέου το εκκλησίασμα στους ναούς, καθώς παρατηρείται τα τελευταία χρόνια απομάκρυνση των πιστών και μεγάλη δυσκολία στην προσέλκυση νέων σε ηλικία ανθρώπων. «Η εκκλησία χρειάζεται εκεί κάποιον που θα την κάνει ξανά ελκυστική για τους πιστούς και θα αποκαταστήσει μια σχέση εμπιστοσύνης», αναφέρει άνθρωπος που γνωρίζει την κατάσταση στη συμπρωτεύουσα
Οι αδρανείς
Η παραίτηση του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης θεωρείται ότι είναι το πρώτο κεφάλαιο σε μια προσπάθεια να πειστούν να αποχωρήσουν τουλάχιστον τρεις ακόμη μητροπολίτες, που θεωρείται ότι εδώ και καιρό δεν είναι σε θέση να εκπληρώσουν τα καθήκοντά τους. Πρόκειται για τους μητροπολίτες Μηθύμνης Χρυσόστομο, Παραμυθίας Τίτο και Φλωρίνης Θεόκλητο. Στην προγραμματισμένη για τις 24 και 25 Αυγούστου συνεδρίαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου αναμένεται ότι, μεταξύ άλλων, θα συζητηθεί η ενεργοποίηση της προσφάτως συσταθείσας τριμελούς επιτροπής, για να ελέγξει την κατάσταση των τριών μητροπολιτών, εφόσον οι ίδιοι δεν αποφασίσουν να παραιτηθούν. Εφόσον προχωρήσουν οι σχετικές διαδικασίες, στην ετήσια συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας, οι εργασίες της οποίας θα ανοίξουν στις 9 Οκτωβρίου, θα γίνουν οι διαδικασίες για την πλήρωση όλων των θέσεων μητροπολιτών που θα μείνουν κενές. Και αυτό, όπως επισημαίνει έμπειρος στα εκκλησιαστικά συνομιλητής, «θα ανοίξει πολύ το παιχνίδι με συμμαχίες, συνεννοήσεις, συμφωνίες για τις τελικές επιλογές».
Δώρα Αντωνίου
Πηγή: kathimerini.gr