Σε μία διαδικασία ενδοσκόπησης αλλά και αναζήτησης της δύναμης που θα ηγηθεί του ΝΑΤΟ βρίσκονται οι Ευρωπαίοι, ύστερα από την αλλαγή στάσης από τις ΗΠΑ, οι οποίες ξεκαθάρισαν κατά την πρόσφατη Διάσκεψη για την Ασφάλεια στο Μόναχο ότι πρέπει να φροντίσουν οι ίδιοι για την άμυνά τους.
Το ερώτημα ήταν κυρίαρχο παντού εντός και εκτός της αίθουσας. Ποιος θα είναι ο πάροχος ασφάλειας της ηπείρου εάν Αμερικανοί αποφασίσουν να μειώσουν την στρατωτική παρουσία τους ή απλά αποφασίσουν να τα μαζέψουν και να φύγουν.
«Ποιος είναι αυτό το πρόσωπο;», διερωτήθηκε ο Γκίντριμας Γιέγλινσκας πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας στο κοινοβούλιο της Λιθουανίας και πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ.
«Πρέπει να έχεις κάποιου είδους ισχυρή δύναμη πίσω σου για να κάθεσαι πραγματικά στο τραπέζι τώρα», σημειώνει όπως αναφέρει το Politico.
Η Γερμανία, η Βρετανία και οι άλλοι
Η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Γηραιάς Ηπείρου, αλλά το Βερολίνο δεν μπορεί να αναλάβει το ρόλο αυτό, καθώς πρέπει πρώτα να αποφασίσουν οι πολίτες του ποιον θέλουν για καγκελάριο στις εκλογές της Κυριακής (23/2).
Προς το παρόν ο ρόλος πέφτει στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ η Πολωνία διαθέτει πλέον τον τρίτο μεγαλύτερο στρατό της συμμαχίας, πίσω μόνο από τους Τούρκους και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τέλος η Ιταλία ηγείται της Συμμαχικής Δύναμης Ανταπόκρισης του ΝΑΤΟ.
Όλα αυτά προσώρας καθώς το φαβορί για την γερμανική καγκελαρία Φρίντριχ Μερτς ξεκαθάρισε ότι έχει σαν στόχο να αποκαταστήσει τον ηγετικό ρόλο του Βερολίνου σε Ευρώπη και ΝΑΤΟ.
«Ακούω από τα τετ-α-τετ και τις συναντήσεις εδώ στο συνέδριο ότι υπάρχει έλλειψη γερμανικής ηγεσίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συμφωνώ πλήρως με εκείνους που απαιτούν ηγετιικό ρόλο από τη Γερμανία και ειλικρινά είμαι πρόθυμος να το κάνω αυτό, επειδή βλέπω ότι η χώρα μου βρίσκεται σε στρατηγική θέση στο κέντρο της Ευρώπης, ότι τόσα πολλά πράγματα εξαρτώνται από εκείνη», δήλωσε το Σάββατο (15/2).
Η μεταβολή των ισορροπιών στο ΝΑΤΟ έρχεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή για την Γηραιά Ήπειρο.
Επισκεπτόμενος πρόσφατα τη συμμαχία, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Πιτ Χέγκσεθ δήλωσε ότι τα αμερικανικά στρατεύματα βρίσκονται στην Ευρώπη προς το παρόν, αλλά ότι «το τι θα συμβεί σε πέντε ή 10 ή 15 χρόνια από τώρα είναι μέρος μιας ευρύτερης συζήτησης».
Φυσικά το μήνυμα έγινε απόλυτα σαφές από τους περισσότερους Ευρωπαίους. «Είναι σαφές πού βρίσκονται οι Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν είναι στην Ευρώπη», δήλωσε ένας πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, ο οποίος, όπως και άλλοι, ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος. «Η Ευρώπη θα συνειδητοποιήσει, είμαστε μόνοι μας», πρόσθεσε.
Τέλος εποχής
Ουσιαστικά πρόκειται για ένας τέλος εποχής. Το ΝΑΤΟ, ο Οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, δημιουργήθηκε το 1949 με πρωταρχικό στόχο να εμποδίσει την επέκταση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στην Ευρώπη.
Σήμερα η Συμμαχία αριθμεί 32 μέλη, μεταξύ των οποίων και αρκετές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τα μέλη συμφωνούν ότι αν ένα από αυτά δεχτεί επίθεση, τα υπόλοιπα θα πρέπει να βοηθήσουν στην υπεράσπισή του.
Ωστόσο αυτό δεν είναι πλέον δεδομένο. Η Αμερική εξακολουθεί να είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να βασίζεται αυτόματα στις ΗΠΑ για να έρθουν να τη βοηθήσουν.
Είναι όπως είπε Γερμανός αξιωματούχος: «Μιλάμε για κλήσεις αφύπνισης εδώ και αρκετό καιρό. Συνεχίζουμε να πατάμε το κουμπί του snooze».
Πιέσεις για αύξηση των αμυντικών προϋπολογισμών των κρατών μελών
Εν τω μεταξύ οι πιέσεις για αύξηση των αμυντικών προϋπολογισμών των κρατών μελών πολλαπλασιάζονται. Ο στόχος του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές δαπάνες μετακινείται από το 2% του ΑΕΠ σε «σημαντικά περισσότερο από 3%», δήλωσε ο επικεφαλής της συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε.
Η συμμαχία έχει αρχίσει να τροποποιεί τα αμυντικά της σχέδια για να μειώσει το μέγεθος των στρατιωτικών μέσων που λαμβάνει από τις Ηνωμένες Πολιτείες και να μεταφέρει το βάρος προς την Ευρώπη, όπως αποκάλυψε αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. Στόχος είναι οι ευρωπαϊκοί στρατοί να είναι σε θέση να παρατάξουν ένα στοιχείο μεγέθους σώματος 20.000 έως 45.000 στρατιωτών, παρόμοιο με το Πέμπτο Σώμα του αμερικανικού στρατού που έχει έδρα στην Πολωνία.
Οι ΗΠΑ διαθέτουν 80.000 στρατιώτες στην Ευρώπη, αριθμός που έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 25 % από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια. Ο ευρωπαϊκός πυλώνας του ΝΑΤΟ και το Ηνωμένο Βασίλειο δαπανούν περίπου 460 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για την άμυνα, περίπου το ήμισυ του προϋπολογισμού του Πενταγώνου.
Η πρωτοβουλία Μακρόν
Αποκαλυπτικό της έντονης ανησυχίας που επικρατεί είναι ότι ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συγκάλεσε έκτακτη σύνοδο ηγετών στο Παρίσι τη Δευτέρα (17/2), δείχνοντας την επιθυμία του να ηγηθεί μιας ηπείρου που αναζητά απεγνωσμένα κατεύθυνση.
Επίσης ενόψει της ετήσιας συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη αυτό το καλοκαίρι, η συμμαχία θα απευθυνθεί σε κάθε μέλος της για να αναβαθμίσει μια φιλόδοξη νέα δύναμη ταχείας αντίδρασης που θα μπορούσε να στείλει 100.000 στρατιώτες για να απαντήσει σε μια ρωσική επίθεση μέσα σε 10 ημέρες και έως και 500.000 μέσα σε έξι μήνες.
Ένας αξιωματούχος ασφαλείας δήλωσε ότι θα μπορούσε να δει έναν συνδυασμό του Ηνωμένου Βασιλείου, της Δανίας και της Ολλανδίας να διαδραματίζουν μεγαλύτερο ρόλο, καθώς είναι μακροχρόνια μέλη της συμμαχίας που έχουν υποστηρίξει την Ουκρανία και έχουν αυξήσει τις δικές τους αμυντικές δαπάνες.
Ένας άλλος αξιωματούχος από χώρα μέλος του ΝΑΤΟ είπε επίσης ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο προφανής υποψήφιος για να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην καθοδήγηση της συμμαχίας, σημειώνοντας ότι ο Βρετανός υπουργός Άμυνας Τζον Χίλι ανέλαβε ήδη την ηγεσία της Ομάδας Επαφής για την Άμυνα της Ουκρανίας την περασμένη εβδομάδα. Είναι κάτι που συνέβη για πρώτη φορά εδώ και τρία χρόνια που στη μηνιαία συνάντηση δεν προήδρευε ο επικεφαλής της αμερικανικής άμυνας.
Απογαλακτισμός από τις ΗΠΑ
Το ΝΑΤΟ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από δύο στρατιωτικά επιτελεία υπό αμερικανική ηγεσία για την αποτροπή μιας ρωσικής επίθεσης. Και τα κράτη μέλη εξαρτώνται ίσως ακόμη περισσότερο από τον αμερικανικό στρατό που είναι σε θέση να στείλει στρατεύματα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού Ωκεανού σε περίπτωση ευρωπαϊκού πολέμου.
«Είναι κρίσιμο το γεγονός ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξακολουθεί να πιστεύει στο Άρθρο 5, και το πιστεύει», δήλωσε αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, αναφερόμενος στο σύμφωνο συλλογικής άμυνας της ομάδας. «Δεν νομίζω ότι έχουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι δεσμευμένες», πρόσθεσε.
«Πρέπει να συγκροτήσουμε έναν συνασπισμό των προθύμων εντός του ΝΑΤΟ, ο οποίος θα μπορεί να λειτουργήσει ως πραγματική αποτρεπτική δύναμη για κάθε πιθανό νέο σχέδια του Πούτιν στην ήπειρο», κατέληξε.