Η ΕΕ έχει εμβάσει στην Άγκυρα τα μισά από τα 6 δις ευρώ που προβλέπει η προσφυγική συμφωνία με την Τουρκία. Η ανθρωπιστική βοήθεια θα συνεχιστεί και το 2018, ενώ οι Ευρωπαίοι σχεδιάζουν ήδη νέα προγράμματα βοήθειας.
Μπορεί η συζήτηση αναφορικά με τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό να προκαλεί ακόμη τριγμούς και έντονες πολιτικές αψιμαχίες και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, ωστόσο σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους στην Άγκυρα οι βασικοί στόχοι της συμφωνίας, που είχε υπογραφεί τον Μάρτιο του 2016, έχουν σε μεγάλο βαθμό εκπληρωθεί. Η συμφωνία απέβλεπε εξαρχής στο να αποτρέψει την παράτυπη μετανάστευση από την Τουρκία στην Ευρώπη, συμβάλλοντας παράλληλα στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης για τους πρόσφυγες που βρίσκονται στην τουρκική επικράτεια.
Από τότε που τέθηκε σε ισχύ, οι αφίξεις αλλά και οι θάνατοι προσφύγων στο Αιγαίο μειώθηκαν κατακόρυφα. Η πρώτη δόση της χρηματοδοτικής βοήθειας προς την Τουρκία για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, η οποία συνολικά ανέρχεται στα 6 δις ευρώ, ενεργοποιήθηκε άμεσα με στόχο την αντιμετώπιση των επιτακτικών αναγκών των προσφύγων στην Τουρκία – εκ των οποίων πάνω από τα 3 εκατομ. προέρχονται από τη Συρία. Κενά υπάρχουν ακόμη στη συμφωνία, όπως στον τομέα της φύλαξης των συνόρων αλλά και της ένταξης των προσφύγων. Πολλοί πρόσφυγες συνεχίζουν να εργάζονται παράνομα σε διάφορες τουρκικές βιομηχανίες, ενώ πάνω από το ένα τρίτο των παιδιών από τη Συρία δεν πηγαίνουν στο σχολείο. Έτσι η συμφωνία εξακολουθεί να διχάζει.
Ανθρωπιστική βοήθεια σε μετάβαση
Όπως ανέφερε στη DW o Κρίστιαν Μπέργκερ, πρεσβευτής και επικεφαλής της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας στην Άγκυρα, η συμφωνία ΕΕ-Toυρκίας πρέπει ακόμη να αντιμετωπίσει την πρόκληση των μακροπρόθεσμων συνεπειών της συριακής κρίσης. Μόλις την περασμένη εβδομάδα η Κομισιόν ανέβαλε πάντως να καταβάλει την τελευταία δόση από το πρώτο σκέλος της οικονομικής βοήθειας, ύψους 3 δις ευρώ, προς την Τουρκία. Ήδη έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για το πώς θα διατεθεί μελλοντικά το ποσό των υπόλοιπων 3 δις ευρώ που εκκρεμούν από το συνολικό πακέτο των 6 δις ευρώ. Τους επόμενους μήνες οι δύο πλευρές αναμένεται να συγκεκριμενοποιήσουν τα προγράμματα για τα οποία θα διατεθούν τα παραπάνω χρήματα, ιδίως στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, της πρόσβασης στην αγορά εργασίας και στην παροχή στέγης.
Σύμφωνα με τον Κρίστιαν Μπέργκερ η ανθρωπιστική βοήθεια που προβλέπεται από την αρχική συμφωνία βρίσκεται σε μια φάση μετάβασης. Η χργηματοδοτική βοήθεια τείνει έτσι να μετεξελιχθεί από πακέτο έκτακτης βοήθειας σε ειδικά κονδύλια στήριξης προγραμμάτων ένταξης, δεδομένου ότι πολλοί πρόσφυγες από τη Συρία που διαμένουν στην Τουρκία δεν αναμένεται να επιστρέψουν προσεχώς στην πατρίδα τους.
Ποια είναι η φύση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης;
Μέχρι στιγμής τα ευρωπαϊκά προγράμματα εστιάζαν και εστιάζουν στη χρηματοδότηση για την κάλυψη επειγουσών αναγκών των προσφύγων που βρίσκονται προσωρινά στην Τουρκία. Ιδιαίτερα επιτυχημένο θεωρείται το πρόγραμμα ESSN (Εuropean Social Safety Net), το οποίο παρέχει κάθε μήνα τραπεζικά εμβάσματα σε ειδικούς λογαριασμούς περίπου 1,1 εκατομ. προσφύγων –κυρίως σε οικογένειες. Οι χρεωστικές κάρτες που χρησιμοποιούν οι πρόσφυγες για αυτόν τον σκοπό είναι γνωστές ως «Kizilay cards». Ένα άλλο πολυδιαφημισμένο ευρωπαϊκό πρόγραμμα είναι το CCTE (Conditional Cash Transfer for Education) που αφορά την χρηματοδότηση των σχολικών υποχρεώσεων περίπου 25.900 παιδιών και εφήβων από τη Συρία.
Τον Δεκέμβριο τα δύο αυτά προγράμματα πήραν έγκριση για αύξηση στον προϋπολογισμό τους. Το ESSN αυξήθηκε κατά 1 δις ευρώ ενώ το CCTE ανήλθε στα 74 εκατομ. ευρώ. «Αυτές οι ειδικές κάρτες βοηθούν στην κάλυψη των κενών κατά τη μεταβατική περίοδο της ένταξης μέχρις ότου οι πρόσφυγες από τη Συρία σταθούν στα πόδια τους», ανέφερε στη DW ο Κρίστιαν Μπέργκερ.
Κανονικές θέσεις εργασίες σε πρόσφυγες από τη Συρία
Μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις πάντως για το μέλλον είναι όχι τόσο η παροχή έκτακτης χρηματικής στήριξης όσο η επιτυχής ένταξη των προσφύγων στην τουρκική αγορά. Η ένταξη περί των 2 εκατομ. ξένων εργαζομένων στην τουρκική αγορά εργασίας προκαλεί ανακατατάξεις αλλά και πρακτικές δυσκολίες π.χ. σε ό,τι αφορά την εκμάθηση της γλώσσας ή την απόκτηση βασικών επαγγελματικών δεξιοτήτων. «Οι πολιτικοί που λαμβάνουν αποφάσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι δεξιότητες που αποκτούν οι πρόσφυγες ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εγχώριας οικονομίας», ανέφερε ο Μπερκάι Μαντιράτσι, αναλυτής από τη Διεθνή Ομάδα Κρίσεων.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι πέρα από την Τουρκία, σοβαρά προβλήματα εξακολουθούν να υφίστανται και στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, στα ελληνικά νησιά, όπου τα κέντρα καταγραφής, υποδοχής και φιλοξενίας προσφύγων έχουν εδώ και καιρό ξεπεράσει τις δυνατότητές τους και χρήζουν επίσης στήριξης.
Deutsche Welle / Nτιέγκο Κούπολο / Δήμητρα Κυρανούδη