Ο πρόεδρος της Τουρκίας θέλει να μετατρέψει τη χώρα του σε κέντρο που θα διακινεί το ρωσικό αέριο παρουσιάζοντάς το ουσιαστικά ως τουρκικό. Παράλληλα, εκμεταλλεύεται στο έπακρο τη στρατηγική της θέση.
«Κατά την τελευταία μας συνάντηση, συμφωνήσαμε με τον Πούτιν γύρω από αυτό το θέμα. Θα δημιουργήσουμε ένα κόμβο εδώ, με τουρκικό αέριο που θα έρχεται από τη Ρωσία», δήλωσε στις 19 Οκτωβρίου ο Ταγίπ Ερντογάν, παρουσιάζοντας ένα ακόμη φιλόδοξο σχέδιό του.
Η δήλωση αυτή έγινε σε μία στιγμή που οι «27» της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσπαθούν να βρουν τη χρυσή τομή ώστε να μηδενίσουν την εξάρτησή τους από τη Μόσχα σε επίπεδο φυσικού αερίου. Αλλά και την ίδια ημέρα που ολοκλήρωνε την επίσκεψή της στην Άγκυρα η Ελίζαμπεθ Ρόζενμπεργκ, η οποία χειρίζεται για τις ΗΠΑ το ζήτημα της καταπολέμησης της χρηματοδότησης τρομοκρατών και εγκληματιών, με στόχο να πείσει τα στελέχη της κυβέρνησης και των αρχών της Τουρκίας πόσο σημαντική είναι η επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας – συμπεριλαμβανομένου του τομέα της ενέργειας.
Ο Ερντογάν, λοιπόν, έδειξε να γράφει – για μια ακόμη φορά – Ευρωπαίους και Αμερικανούς στα παλαιότερα των υποδημάτων του. Και ταυτόχρονα, φανέρωσε μια ακόμη πτυχή της πολύπλευρης συνεργασίας του με τη Ρωσία και τον Πούτιν, που αρχίζει πλέον να αποκτά στρατηγικά χαρακτηριστικά.
Κόμβος σημαίνει καθορισμός τιμής
Το ερώτημα, ωστόσο, που έθεσαν εξαρχής πολλοί ειδικοί είναι εάν ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι σε θέση να δώσει σάρκα και οστά σε αυτή του την εξαγγελία. Με άλλα λόγια, κατά πόσο η Τουρκία έχει πραγματικά τη δυνατότητα να γίνει ενεργειακός κόμβος.
Σύμφωνα με όσα είπε στην Jerusalem Post ο Αϊντίν Σεζέρ, ένας ειδικός στις ρωσοτουρκικές σχέσεις με έδρα την Άγκυρα, προϋπόθεση για να μετατραπεί η Τουρκία σε κόμβο αερίου είναι να μπορεί να καθορίζει και την τιμή του. Κι αυτό, όπως είπε, είναι μάλλον απίθανο, κάτι που σημαίνει ότι στην καλύτερη περίπτωση, απλώς θα λειτουργεί ως διαμεσολαβητής για τη διακίνηση του ρωσικού αερίου.
Ακόμη και εάν αυτό συμβεί στην πράξη, ωστόσο, αναδεικνύεται ένα πρόβλημα: Ποιος θα είναι ο πελάτης που θα αγοράζει το ρωσικό αέριο το οποίο θα διακινείται μέσω της Τουρκίας;
Γιατί να αγοράσει η Ευρώπη;
Μια ματιά στον χάρτη δείχνει ότι μοναδικοί υποψήφιοι για τον συγκεκριμένο ρόλο είναι οι Ευρωπαίοι. Πόσο πιθανό είναι, όμως, οι χώρες της ΕΕ να επιλέξουν να αγοράσουν από την Τουρκία κάτι το οποίο θέλουν να μην υπάρχει στις αγορές τους και μάλιστα όσο το δυνατό πιο σύντομα;
Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να συμβούν τρία πράγματα: Είτε ο Ερντογάν να καταφέρει να κοροϊδέψει την Ευρώπη, πουλώντας της ρωσικό αέριο ως τουρκικό – κάτι μάλλον απίθανο. Είτε οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι να κάνουν τα στραβά μάτια για να καλύψουν τις ανάγκες τους και να κοροϊδέψουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους – κάτι επίσης δύσκολο. Είτε να τελειώσει σύντομα ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας να αρθούν – κάτι που, για την ώρα τουλάχιστον, δεν φαντάζει ως πιθανό σενάριο.
Ας υποθέσουμε, όμως, ότι συμβαίνει κάτι από τα τρία ή κάτι άλλο, που δεν έχουμε προβλέψει. Θα μπορούσε τότε να προχωρήσει απρόσκοπτα το σχέδιο του Ερντογάν και του Πούτιν;
Πρόβλημα υπάρχει και εδώ και μάλιστα σημαντικό. Διότι εάν οι δύο εταίροι ισχυρίζονται πως η κατασκευή των αναγκαίων υποδομών στο έδαφος της Τουρκίας μπορεί να γίνει πολύ γρήγορα, δεν ισχύει το ίδιο για εκείνες που απαιτούνται ώστε το δίκτυο της βόρειας και δυτικής Ευρώπης να συνδεθεί με τον νέο «κόμβο».
Με το βλέμμα στις εκλογές
Συγκεκριμένα, με βάση την εκτίμηση που έκανε μιλώντας στο Reuters ο Τσονγκιάνγκ Λούο, κορυφαίο στέλεχος της Rystad Energy, η ολοκλήρωση αυτών των έργων θα απαιτούσε τρία με τέσσερα χρόνια, ενώ το κόστος τους θα καθιστούσε εξαρχής αμφίβολη τη βιωσιμότητά τους. Έτσι, η κοινή λογική οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα έμπαιναν καν στον κόπο να εξετάσουν το παραπάνω σενάριο.
Μήπως, τότε, ο «θόρυβος» που έκανε ο Ερντογάν έχει καθαρά πολιτικές στοχεύσεις; Μήπως, για να το πούμε διαφορετικά, οι δηλώσεις του έγιναν με το βλέμμα στραμμένο στις εκλογές του 2023 και στην προσπάθειά του να «κλέψει» την παρτίδα αξιοποιώντας κάθε δυνατό τρόπο, ακόμη και τα ψεύτικα όνειρα;
«Η προεκλογική στόχευση είναι προφανής, καθώς επιδιώκει να παρουσιάσει μια εικόνα με πολλή αισιοδοξία και ελπίδα για το μέλλον», σημειώνει ο οικονομολόγος Τίμοθι Ας, ειδικός σε θέματα Τουρκίας και Ουκρανίας, μιλώντας στην Jerusalem Post.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα, το εθνικό δίκτυο της Τουρκίας περιλαμβάνει τέσσερις πολύ σημαντικούς αγωγούς. Ο ένας είναι ο Blue Stream, ο οποίος μεταφέρει ετησίως 16 δισ. κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου στη Σαμψούντα. Ο δεύτερος έρχεται από το Ιράν και, μεταφέροντας 10 δισ. κυβικά ετησίως, εφοδιάζει την Άγκυρα, το Ερζουρούμ και άλλες περιοχές στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα της χώρας.
Ο τρίτος είναι ο TAP-TANAP, που μεταφέρει αζέρικο αέριο μέχρι το Μπρίντιζι της Ιταλίας, διασχίζοντας όλη την Ανατολία, τη Θράκη, τη βόρειο Ελλάδα και τον βυθό του Ιονίου. Η δυναμικότητά του σήμερα υπολογίζεται σε 16 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως, ενώ το 2023 αναμένεται να αυξηθεί στα 23 δισ. και μπορεί, δυνητικά, να φτάσει ακόμη και στα 60 δισ.
Όσο για τον τέταρτο, δεν είναι άλλος από τον επονομαζόμενο Turk Stream. Πρόκειται για τον αγωγό που αρχικά είχε σχεδιαστεί ως South Stream, με σκοπό να αποτελέσει τον αντίστοιχο του Nord Stream στη νότιο Ευρώπη, με κατάληξη τη Βουλγαρία, από όπου θα διακλαδωνόταν προς άλλες χώρες.
Η συμφωνία δε προέβλεπε ότι θα αποτελείτο από τέσσερις παράλληλους αγωγούς, με δυναμικότητα 15,5 δισ. κυβικών έκαστος – συνολικά, λοιπόν, άνω των 60 δισ. Η ρήξη με την ΕΕ, όμως, που έγινε πολύ πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, οδήγησε στην κατάργηση των δύο αγωγών, ενώ από τους άλλους δύο, θεωρητικά ο ένας θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες της Τουρκίας και ο άλλος της Ελλάδας – κάτι που σημαίνει πως είναι σήμερα έωλος.
Το παζάρι με Ισραήλ και Αίγυπτο
Παράλληλα, όπως είναι γνωστό, ο Ερντογάν θα επιδιώξει να μπει στο παιχνίδι της ανατολικής Μεσογείου. Κάτι που προϋποθέτει ότι θα τα ξαναβρεί με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, με αντάλλαγμα τη μεταφορά του αερίου που αντλείται από τα πλούσια κοιτάσματά τους προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.
Συμπέρασμα: Μπορεί το σχέδιο του Ερντογάν περί κόμβου, που θα πουλά το ρωσικό αέριο για τουρκικό, να είναι μη ρεαλιστικές, δεν ισχύει το ίδιο όμως με τη μετατροπή συνολικά της Τουρκίας σε στρατηγικής σημασίας διαμετακομιστικό κέντρο για την Ευρώπη.