Αν και το Άγιο Όρος προσπάθησε να κρατήσει αποστάσεις από την διαμάχη Μόσχας -Φαναρίου για το ουκρανικό τελευταία πληθαίνουν οι φωνές που οδηγούν σε διχασμό τις μονές. Η Ρωσική Εκκλησία από τη στιγμή που Οικουμενικό Πατριαρχείο απέδωσε στην Ουκρανία την αυτοκεφαλία της διέκοψε την κοινωνία με το Φανάρι αλλά και τον Άθω απαγορεύοντας στην ουσία σε προσκυνητές να το επικσέπτονται.
Αυτή η κατάσταση έχει προκαλέσει προβληματισμό σε όλους. Για το λόγο αυτό Έλληνας καθηγητής στο κατέχει την θέση του καθηγητή στην Έδρα Ιστορίας της Εκκλησίας στην Ιστορική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας «Lomonosov» ο κ. Αλέξανδρος Ζωϊτάκης μιλώντας στο RIA Novosti τόνισε πως η Μόσχα θα πρέπει να αποκαταστήσει τις σχέσεις της τουλάχιστον με τις μονές που δεν ταυτίζονται με τον Βαρθολομαίο.
Η θέση αυτή οδηγεί μοιραία σε διχασμό της μοναστικής κοινότητας αφού τα περισσότερα μοναστήρια συντάσσονται με το Οικουμενικό Πατριαρχείο που έχει και την ευθύνη για το Άγιον Όρος.
Παράλληλα μια τέτοια τακτική θα προκαλούσε και άλλα προβλήματα καθώς οι όποιοι επισκέπτες προσκυνητές θα κινούνταν με "μαύρη" λίστα χωρίζοντας στα δύο το "Περιβόλι της Παναγιάς".Μια τέτοια εξέλιξη θα μετάφερε την κόντρα της Μόσχας με το Φανάρι σε ένα χώρο που επικρατεί η τάξη και αποχή...από τα εγκόσμια.
«Να αποκατασταθεί η σχέση Πατριαρχείου Μόσχας με τα μοναστήρια του Άθω
Ο κ. Ζωϊτάκης ζητά από τη Μόσχα να αποκαταστήσει τις σχέσεις με τα μοναστήρια του Άθω γιατί όπως λέει "μέχρι και τα μισά από όλα τα μοναστήρια του Αγίου Όρους αντιτίθενται στην υποστήριξη των Ουκρανών σχισματικών και αξιολογούν επικριτικά τις δραστηριότητες του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης και το Πατριαρχείο της Μόσχας δεν πρέπει να διακόψει εντελώς την κοινωνία με αυτά τα μοναστήρια”.
Μετά τη δημιουργία το 2018 της «Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας» (OCU), η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έπαυσε την Ευχαριστιακή κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, συμπεριλαμβανομένου του Άθωνα, που υπάγεται σε αυτό. Οι πιστοί της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας παροτρύνθηκαν να αποφύγουν το προσκύνημα στο Άγιο Όρος. Μια εξαίρεση έγινε μόνο σε σχέση με τη Ρωσική Μονή Παντελεήμονα.
Σχολιάζοντας στο RIA Novosti τη στάση των Αγιορειτών μοναχών για τις ενέργειες της Κωνσταντινούπολης στην Ουκρανία και το διχασμό που έχει προκύψει στον Ορθόδοξο κόσμο, ο Αθανάσιος Ζωϊτάκης παραδέχτηκε ότι «δεν υπάρχει καμία θέση του Αγίου Όρους σε αυτό το θέμα» και ότι «υπάρχει διαίρεση στη χερσόνησο».
«Αυτά τα μοναστήρια στο Άγιο Όρος που είναι μάλλον σκεπτικά για την αναγνώριση της ουκρανικής αυτοκεφαλίας είναι τα ίδια μοναστήρια που ήταν εξίσου σκεπτικά για την Σύνοδο της Κρήτης το 2016 και για την οικουμενική πορεία (προς την ενοποίηση των χριστιανικών ομολογιών) του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Αυτά είναι, πρώτα απ 'όλα, μοναστήρια που ιδρύθηκαν από τους μαθητές του Πρεσβύτερου Εφραίμ της Αριζόνας (1928-2019): Φιλοθέου, Καρακάλλου, Ξηροποτάμου και Κωνσταμονίτου. Είναι οι πιο ριζοσπαστικοί από αυτή την άποψη», είπε ο κ. Ζωϊτάκης.
Τα μοναστήρια που διαφωνούν με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο
Συγκεκριμένα, η Μονή Κωνσταμονίτου, σημείωσε ο ειδικός, ήταν γενικά το μόνο από τα 20 μοναστήρια του Αγίου Όρους, που δεν συμμετείχαν στη συνάντηση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Άγιο Όρος τον Οκτώβριο του 2019 και δεν έστειλε καν έναν εκπρόσωπο στη συνάντηση. Μεταξύ των αντιπάλων του Οικουμενικού Πατριάρχη, ο αναλυτής πρόσθεσε επίσης την Μονή Αγίου Παύλου, της οποίας ο ηγούμενος "είναι πολύ επικριτικός για τα νεωτεριστικά βήματα του Βαρθολομαίου."
"Θα ήθελα να προσθέσω εδώ την Μονή Δοχειαρίου, της οποίας αν ο μακαριστός ηγούμενος Γέροντας Γρηγόριος ήταν ζωντανός, νομίζω θα μιλούσε δημόσια για αυτά τα γεγονότα, επειδή επανειλημμένα επέκρινε τους Ουκρανούς σχισματικούς με τους σκληρότερους όρους και, γενικά, ήταν ένα πολύ σταθερό άτομο μέχρι το τέλος. Τα μοναστήρια Φιλοθέου και του Δοχειαρίου είχαν πάντα πολύ καλές σχέσεις με τη Ρωσία, ήταν εκεί Ρώσοι μοναχοί ... Προσθέτω τη Ρωσική Μονή Παντελεήμονα, και, ίσως, και τη Σερβική Μονή Χιλανδαρίου και την Βουλγαρική Ζωγράφου, επειδή ακολουθούν τις θέσεις των Εκκλησιών τους" είπε ο κ. Ζωϊτάκης.
Εξήγησε ότι παρόλο που τα μοναστήρια της Σερβίας και της Βουλγαρίας βρίσκονται κανονικά υπό την Κωνσταντινούπολη, όπως και τα άλλα μοναστήρια στο Άγιο Όρος, "ωστόσο, έχουν πολύ ισχυρούς δεσμούς με την Σερβική και την Βουλγαρική εκκλησία αντίστοιχα, οι οποίες δεν έχουν ακόμη αναγνωρίσει την ουκρανική "νέα εκκλησία ".
Σκεπτικισμός και στην Μονή Γρηγορίου
Σύμφωνα με τον αναλυτή και στην Μονή Γρηγορίου υπάρχει επίσης μια πολύ σκεπτικιστική στάση απέναντι στην νέα ουκρανική εκκλησία. “Σκέφτονται αυτό το ζήτημα και γενικά είναι αρκετά αντι-οικουμενιστές”, πρόσθεσε ο ειδικός.
“Τα άλλα 10 μοναστήρια, αντίθετα, είτε υποστήριξαν άμεσα τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, αφού δέχτηκαν μια αντιπροσωπεία των Ουκρανών σχισματικών και συναντήθηκαν μαζί τους, ή πήραν μια πιο επιφυλακτική στάση και στάση αναμονής. Αυτά είναι η Μεγίστη Λαύρα, το Βατοπαίδι, και οι Μονές Ιβήρων, Διονυσίου, Κουτλουμουσίου, Παντοκράτορος - μοναστήρια που καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις στην Αθωνική ιεραρχία των μοναστηριών, καθώς και τα μοναστήρια Σιμωνόπετρας, Σταυρονικήτα, Ξενοφώντος και Νέας Εσφιγμένου”, λέει ο αναλυτής.
Όπως είπε ο κ. Ζωϊτάκης, εκτός από τα μοναστήρια, υπάρχουν επίσης πολλές Σκήτες και κελιά μερικές φορές αποτελούμενες από έναν γέροντα και αρκετούς από τους μαθητές του, και η θέση τους είναι επίσης πολύ ετερογενής, ακόμη και συχνά έντονα επικριτική σε σχέση με η πορεία του Οικουμενικού Πατριάρχη.
Μιλώντας για τη θέση της Ρωσικής Εκκλησίας σε σχέση με τα Αγιορείτικα μοναστήρια, ο εμπειρογνώμονας εξέφρασε την άποψη ότι “θα ήταν σκόπιμο να ακολουθήσει τις ίδιες αρχές σε σχέση με τον Άθωνα, τις οποίες τηρεί το Πατριαρχείο Μόσχας στις σχέσεις με άλλες Τοπικές Εκκλησίες”.
«Νομίζω ότι στην περίπτωση του Αγιου Όρους θα ήταν δυνατό να ακολουθήσουμε την ίδια τάξη που ακολουθεί η Ρωσική Εκκλησία σε σχέση με τις Εκκλησίες Αλεξάνδρειας, Ελλάδος και Κύπρου να είναι, δηλαδή, σε επαφή με εκείνες τις αδελφότητες που δεν αναγνωρίζουν τους σχισματικούς και αντιτίθενται σταθερά στα μη κανονικά βήματα της Κωνσταντινούπολης», είπε ο κ. Ζωϊτάκης.
Σύμφωνα με τον κ.Ζωϊτάκη, εκείνα τα μοναστήρια που αρνούνται να συλλειτουργήσουν με εκπροσώπους της OCU θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από τη Ρωσική Εκκλησία ως σύμμαχοι και να επιτρέπεται οι προσκυνητές - όταν αυτό είναι δυνατό μετά την πανδημία - να επισκεφθούν αυτά τα μοναστήρια.