Ο Φρίντριχ Μερτς ετοιμάζεται να ορκιστεί καγκελάριος και στις Βρυξέλλες ανυπομονούν να ανακαλύψουν πώς θα υλοποιήσει την υπόσχεση που επαναλάμβανε μονότονα πριν από τις εκλογές και συνεχίζει να θυμίζει και σε πρόσφατες συνεντεύξεις του. Να προωθήσει δηλαδή τάχιστα την «επιστροφή» της Γερμανίας στο ευρωπαϊκό προσκήνιο μετά από μια περίοδο «ατολμίας και εγκράτειας» που χαρακτήρισε τη θητεία του προκατόχου του, Όλαφ Σολτς.
Επιστροφή με μια στροφή
Η επιστροφή αυτή φαίνεται να ξεκινά πάντως και με μια μεγάλη «στροφή» σε ένα κομβικό ζήτημα για το μέλλον της ΕΕ, αυτό της διεύρυνσης. Την προηγούμενη εβδομάδα δύο συντηρητικές εφημερίδες, η γερμανική Frankfurter Allgemeine και η ελβετική Neue Zürcher Zeitung στέκονταν σχεδόν ταυτόχρονα σε μια σύντομη παράγραφο μερικών αράδων στη συμφωνία για το κυβερνητικό πρόγραμμα που αφορά το μέλλον της ΕΕ και κατέληγαν στο ίδιο συμπέρασμα, προφανώς καθόλου αυθαίρετα: «Απόρριψη στη διεύρυνση της ΕΕ» έγραφε η FAZ, «Η ΕΕ χρειάζεται συμμαχίες και όχι νέα μέλη» σχολίαζε η NZZ.
Τι λέει κατά λέξη το πρόγραμμα του επόμενου κυβερνητικού συνασπισμού της «επανεκκίνησης», όπως τον αποκαλεί ο Μερτς; «Η διεύρυνση της ΕΕ και η ικανότητά της να απορροφά νέα μέλη πρέπει να συμβαδίζουν. Επομένως, το αργότερο με την επόμενη διεύρυνση, χρειαζόμαστε μια εσωτερική ενοποίηση και μεταρρύθμιση της ΕΕ, που να την ενισχύει θεσμικά». Και στη συνέχεια: «Η αρχή της ομοφωνίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν πρέπει να γίνει τροχοπέδη στη λήψη αποφάσεων. Αυτό ισχύει κατ' αρχήν και για τις εκκρεμούσες αποφάσεις που απαιτούν ομοφωνία στο Συμβούλιο της ΕΕ».
Πρώτα τα «του οίκου μας»
Ουσιαστικά δηλαδή η γραμμή της νέας κυβέρνησης στο Βερολίνο, που υπενθυμίζεται ότι θα έχει για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες και Χριστιανοδημοκράτη υπουργό Εξωτερικών, είναι ότι η διαδικασία προσχώρησης νέων μελών θα πρέπει να παγώσει, μέχρις ότου λυθεί το ζήτημα για την κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας. Αυτό έχει να κάνει κυρίως με την εμπειρία του πολέμου της Ουκρανίας, όπου συχνά χρειάστηκαν διάφορα τεχνάσματα για να ξεπεραστεί το βέτο χωρών, όπως η Ουγγαρία ή δεν πάρθηκαν καθόλου αποφάσεις, λόγω αδυναμίας να συμφωνήσουν και οι 27. Αυτό το τελευταίο αφορά και τη Γερμανία, που τα τελευταία χρόνια προτίμησε να αναστείλει αποφάσεις, επιλέγοντας μια ιδιόμορφη στάση αποχής.
Τα Δυτικά Βαλκάνια στην αναμονή
Αν θυμηθεί κανείς ωστόσο ότι η διεύρυνση, ειδικά προς την κατεύθυνση των Δυτικών Βαλκανίων, αποτελούσε -τουλάχιστον στη ρητορική του- προτεραιότητα για το Βερολίνο, σε αντίθεση για παράδειγμα με τις μόνιμες ενστάσεις του Παρισιού, τότε προκύπτει το συμπέρασμα ότι διαμορφώνεται μια σημαντική αλλαγή πολιτικής από την κυβέρνηση Μερτς. Με δεδομένη την εμπειρία που δείχνει πόσο δύσκολη θεωρείται η κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας, η συγκεκριμένη γερμανική πρόταση σημαίνει ουσιαστικά ότι δεν θα πρέπει να αναμένει κανείς εξελίξεις στο θέμα της ένταξης νέων μελών στο εύλογο επόμενο διάστημα. Κάτι που τόσο για τα Δυτικά Βαλκάνια όσο και για την περίπτωση της Ουκρανίας, την ένταξη της οποίας υποστηρίζει με θέρμη η Κομισιόν, θα μπορούσε να έχει επιπλέον αποσταθεροποιητικές εσωτερικές συνέπειες. Χώρες που έλπιζαν σε μια ένταξη στο ορατό μέλλον ήταν εκ των πραγμάτων υποχρεωμένες να συμπεριφέρονται αναλόγως και να προσπαθούν να υλοποιήσουν μεταρρυθμίσεις, προκειμένου να ενισχύσουν τη συμβατότητά τους με τις κοινοτικές προδιαγραφές. Αν αυτή η προοπτική απομακρυνθεί, είναι άγνωστο πώς θα αντιδράσουν.
Αυτή η μεταβολή της στάσης του Βερολίνου βρίσκει πάντως πολλούς υποστηρικτές, που υπογραμμίζουν ότι μικρές ή μεσαίου μεγέθους χώρες χρησιμοποιούν ως «ύστατο όπλο» για να αποφύγουν δυσάρεστες αποφάσεις την αρχή της ομοφωνίας, οδηγώντας σε ακινησία την ΕΕ. Και είναι ίσως και ένα σημείο προσέγγισης με τον Εμμανουέλ Μακρόν, που υποστηρίζει εδώ και χρόνια κάτι ανάλογο.
Σε μια… υποθετική Ευρωπαϊκή Ένωση των 35 μελών, το όπλο αυτό θα περνούσε θεωρητικά και στα χέρια της Αλβανίας, της Μολδαβίας, της Σερβίας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Βόρειας Μακεδονίας, του Κοσόβου, όπως και της Ουκρανίας ή ακόμα και της «αέναης υποψήφιας» Τουρκίας και θα επισφράγιζε την ολοκληρωτική παράλυση της Ένωσης, ειδικά σε θέματα που μπορεί οι χώρες αυτές να έχουν ιστορικές μεταξύ τους διαφωνίες, αλλά και σε ό,τι αφορά τη σχέση με τη Ρωσία.
Μεταβλητή γεωμετρία και άλλα
Για να αποφευχθεί ωστόσο ένα κύμα απογοήτευσης που θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για ευαίσθητες, αν όχι εύφλεκτες περιοχές της Ευρώπης, στο Βερολίνο επαναφέρουν ιδέες για μεταβλητές γεωμετρίες, παράλληλους κύκλους, συμμαχίες α λα καρτ, διαφορετικές κατηγορίες μελών, παράλληλους κύκλους, αλλά και για συμφωνίες πλήρους σύνδεσης με την κοινή αγορά, έτσι ώστε τα υποψήφια μέλη να παραμείνουν εν μέρει «ζεστά» και να μην αρχίσουν να λοξοκοιτάνε προς άλλες κατευθύνσεις, όπως η Μόσχα ή το Πεκίνο. Βεβαίως στις τάξεις των υποψηφίων χωρών τέτοιες ιδέες μόνο ενθουσιασμό δεν προκαλούν.
Βερολίνο, Παρίσι και Βρυξέλλες θα πρέπει λοιπόν να βρουν τρόπο για να χρυσώσουν αυτό το χάπι. Στη γερμανική κυβέρνηση και στον Φρίντριχ Μερτς που επιμένει ότι η χώρα του θα επιδιώξει να ηγηθεί και πάλι πολιτικά στην Ευρώπη τίθεται το καθήκον να παρουσιάσει τη συνταγή που θα κάνει την Ένωση πιο ευέλικτη και λειτουργική, χωρίς να δημιουργήσει γύρω της νέους εχθρούς ή έστω δυσαρεστημένους γείτονες που θα αισθάνονται εξαπατημένοι.
Πηγή: Deutsche Welle