Σε παγκόσμιο πρόβλημα έχει εξελιχθεί η ευλογιά των πιθήκων, η οποία εξαπλώνεται με ρυθμούς και σε κλίμακα μεγαλύτερη σε σχέση με προηγούμενες εξάρσεις της.
Τα επιβεβαιωμένα κρούσματα της νόσου ξεπερνούν πλέον τις 27.000 σε 88 χώρες και εντοπίζονται κυρίως σε ομοφυλόφιλους άνδρες. Σε τρεις χώρες εκτός Αφρικής, έχουν καταγραφεί και θάνατοι.
Ο ΠΟΥ έχει κηρύξει παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για την ασθένεια αυτή, ενώ και οι ΗΠΑ σήμαναν συναγερμό.
Πόσο πρέπει, λοιπόν, να ανησυχούμε; Υπάρχουν τρία πράγματα που πρέπει να λάβουμε υπόψη:
• Είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων;
• Έχουμε τη δυνατότητα να τον σταματήσουμε;
• Υπάρχει η βούληση να αντιμετωπιστεί μια ασθένεια που επηρεάζει κυρίως γκέι και αμφιφυλόφιλους άνδρες;
Και μπορεί προς το παρόν να επηρεάζει κυρίως άνδρες, ωστόσο οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, όπως ακριβώς έγινε και με την Όμικρον, αν ο ιός συνεχίσει να κυκλοφορεί ανεξέλεγκτος, τότε μπορεί να γίνει και πιο ανθεκτικός και μεταδοτικός, επηρεάζοντας έτσι παιδιά και γυναίκες.
Ακολουθούν μερικές βασικές ερωταπαντήσεις για την ευλογιά των πιθήκων.
Πώς μεταδίδεται;
Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων μεταδίδεται με τη στενή φυσική επαφή, όπως μέσω του μολυσμένου δέρματος ή παρατεταμένης διά ζώσης επαφής.
Μπορεί, όμως, να μεταφερθεί και με επαφή με μολυσμένες επιφάνειες, όπως τα ρούχα ή τα σκεπάσματα. Πάντως, δεν μεταδίδεται τόσο εύκολα όσο ο κορωνοϊός.
Δεν ταξινομείται ως σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα, αλλά μια μελέτη στο New England Journal of Medicine υπολόγισε ότι το 95% των λοιμώξεων από την ευλογιά των πιθήκων προκαλούνται μέσω του σεξ, ιδιαίτερα του σεξ μεταξύ ανδρών ή με πολλούς συντρόφους.
Πόσο επικίνδυνη είναι;
Προκαλεί ήπια συμπτώματα όπως πυρετός, εξανθήματα (απλά ή με πύον) και διογκωμένοι λεμφαδένες.
Υπάρχουν και σοβαρές περιπτώσεις, αλλά συνήθως οι ασθενείς αναρρώνουν μέσα σε δύο με τέσσερις εβδομάδες, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.
Αποτελεί έκτακτη ανάγκη;
Πριν δύο εβδομάδες, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε ανώτατο επίπεδο συναγερμού σε διεθνές επίπεδο για την αντιμετώπιση της ευλογιάς των πιθήκων, καθώς τα κρούσματά της αυξάνονται.
Σκοπός της κήρυξης έκτακτης ανάγκης είναι να υπάρξει παγκόσμια δραστηριοποίηση και συνεργασία είτε είναι στο testing, είτε στην παραγωγή και διανομή εμβολίων και φαρμάκων.
Προς το παρόν, ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων είναι ενδημικός μόνο στην Αφρική, αν και υπάρχουν ανησυχίες ότι παρόμοια τύχη θα έχει και ο δυτικός κόσμος.
Η θνησιμότητα του κύριου στελέχους της ευλογιάς των πιθήκων στην Αφρική είναι γύρω στο 1%. Στις δυτικές χώρες, που έχουν και πιο ισχυρά εθνικά συστήματα υγείας, το ποσοστό αυτό είναι ακόμα μικρότερο.
Προηγούμενες εξάρσεις της ευλογιάς των πιθήκων ξεπεράστηκαν επιτυχώς.
Πώς μπορούμε να προστατευτούμε;
Οι πολίτες θα πρέπει να αποφεύγουν τη στενή επαφή με άτομα που παρουσιάζουν εξανθήματα ή φαίνεται να είναι άρρωστοι.
Όσοι νοσούν με ευλογιά των πιθήκων πρέπει να απομονώνονται και να απευθύνονται στον γιατρό τους.
Μερικοί άνθρωποι προσαρμόζουν τη σεξουαλική τους ζωή ανταποκρινόμενοι στις προειδοποιήσεις για την ευλογιά των πιθήκων, αν και σε ευρεία κλίμακα κάτι τέτοιο θεωρείται δύσκολο να εφαρμοστεί.
Ποιες είναι οι θεραπείες;
Υπάρχουν, επίσης, δύο εμβόλια κατά της ευλογιάς των πιθήκων:
• Το Jynneos, Imvamune ή Imvanex της δανικής εταιρείας Bavarian Nordic. Είναι πιο σύγχρονο και έχει εγκριθεί για την αντιμετώπιση της απλής ευλογιάς και της ευλογιάς των πιθήκων τόσο στις ΗΠΑ όσο και την Ευρώπη. Είναι 85% αποτελεσματικό κατά της ευλογιάς των πιθήκων.
• Υπάρχει ένα παλαιότερο εμβόλιο ονόματι ACAM2000 από την Emergent Biosolutions. Ωστόσο, η χρήση του είναι περιορισμένη λόγω σοβαρών παρενεργειών.
Όσον αφορά στα φάρμακα, αυτό που χορηγείται συνήθως είναι το αντιικό tecovirimat – που είναι και αυτό εγκεκριμένο σε ΗΠΑ και Ευρώπη.
Στους ασθενείς που νοσηλεύονται ενδέχεται να χορηγηθούν και επιπλέον υγρά, καθώς και άλλα φάρμακα για βακτηριδιακές λοιμώξεις που μπορεί να προκληθούν.
Μπορεί τελικά να περιοριστεί η ευλογιά των πιθήκων;
Δεδομένου ότι έχει εντοπιστεί σε πάνω από 80 χώρες, η απάντηση είναι και ναι και όχι.
«Είναι πολύ ασαφές για μένα αν θα ελεγχθεί πλήρως, κάποιες χώρες θα το ξεπεράσουν, κάποιες ίσως όχι», δηλώνει ο καθηγητής Φρανσουά Μπαλού από το University College London.
Η επικεφαλής του ΠΟΥ για την ευλογιά των πιθήκων, Δρ. Ρόζαμουντ Λιούις, λέει ότι είναι δυνατό να τερματιστεί η επιδημία, αλλά προειδοποιεί ότι δεν είναι σαφές εάν ο οργανισμός θα είναι σε θέση «να υποστηρίξει αρκετά τις χώρες και τις κοινότητες για να σταματήσει αυτό το ξέσπασμα».
Οι ενδημικές χώρες στην Αφρική -όπου η ευλογιά των πιθήκων υπάρχει πάντα- θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τον ιό καθώς μεταφέρεται συνεχώς από άγρια ζώα στους ανθρώπους.
Μελέτες έχουν δείξει ότι το πρόβλημα επιδεινώνεται από τότε που σταμάτησαν οι μαζικοί εμβολιασμοί για την ευλογιά, καθώς ελάχιστα άτομα κάτω των 50 ετών έχουν ανοσοποιηθεί.
Το μόνο πράγμα που θα το σταματήσει αυτό είναι μια εκστρατεία μαζικού εμβολιασμού, αλλά υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση εάν αυτό είναι σωστό ή απαραίτητο.
Τι θα συμβεί αν δεν την περιορίσουμε;
Το ανησυχητικό είναι ότι η παρουσία της ευλογιάς των πιθήκων θα μπορούσε να γίνει μόνιμη σε όλο τον κόσμο – και όχι μόνο σε χώρες με μολυσμένα ζώα. Αυτή τη στιγμή, αφορά κυρίως ομοφυλόφιλους άνδρες, αλλά όσο περισσότερο συνεχίζεται η επιδημία, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει ο ιός να εξαπλωθεί ευρύτερα.
Ήδη, έχουν καταγραφεί μεμονωμένα κρούσματα σε παιδιά και γυναίκες. Ο κίνδυνος αυξάνεται καθώς δίνεται χρόνος στον ιό να γίνει καλύτερος στο να μολύνει ανθρώπους. Έχουμε δει πώς εξελίχθηκε ο κορωνοϊός και παραλλαγές όπως η Όμικρον έγιναν πολύ καλύτερες στο να μας μολύνουν.
«Αν δεν αλλάξει ο ιός, προσωπικά αμφιβάλλω ότι θα εξαπλωθεί σε παιδιά ή γενικότερα σε άτομα που δεν έχουν πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους. Αλλά όσο μεγαλύτερη είναι η αναμονή, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να αλλάξει», δήλωσε ο καθηγητής Μπαλού.
Τέλος, το άλλο ζήτημα είναι ότι η ευλογιά των πιθήκων έχει την ικανότητα να μολύνει ένα ευρύ φάσμα θηλαστικών, όπως σκίουρους, αρουραίους, τυφλοπόντικες και πίθηκους. Υπάρχει, δηλαδή, κίνδυνος ο ιός να φτάσει και σε άλλα ζώα και να αρχίσει να αναπηδά μεταξύ των ειδών.