Οι χυδαίες εκφράσεις και χειρονομίες αποτελούν μέρος της καθημερινότητάς μας. Ποια είναι όμως η πιο διαχρονική και αναγνωρίσιμη προσβολή; Αυτή είναι η ιστορία του «κωλοδάχτυλου».
«Ο πρώτος άνθρωπος που επέλεξε να προσβάλει τον συνομιλητή του χωρίς να του σπάσει το κεφάλι, έθεσε τα θεμέλια του πολιτισμού», είχε δηλώσει κάποτε ο Βρετανός νευρολόγος Τζον Χάλινγκς Τζάκσον. Μία προσβολή είναι συχνά σαν χαστούκι – ξαφνική και οδυνηρή. Και αν συνοδεύεται και με ένα υψωμένο μεσαίο δάχτυλο… τότε μπορεί να κάνει τον άλλον πυρ και μανία.
Μία χειρονομία που έγραψε αθλητική ιστορία
Άσεμνες χειρονομίες και χυδαίες εκφράσεις μπορεί να υπάρξουν παντού – στο ταμείο του σούπερ-μάρκετ, στην κίνηση στον δρόμο, σε μία συζήτηση.
Το ίδιο ισχύει και για το γήπεδο: μία απλή χειρονομία μπορεί να προκαλέσει τεράστιο ντόρο. Ήταν 27 Ιουνίου 1994, δηλαδή ακριβώς 30 χρόνια πριν, όταν ο Στέφαν Έφενμπεργκ, ποδοσφαιριστής της Νατσιονάλμανσαφτ, γινόταν αλλαγή κατά τη διάρκεια ενός αγώνα για το Παγκόσμιο Κύπελλο στις ΗΠΑ. Ενοχλημένος από τις αποδοκιμασίες των Γερμανών φιλάθλων ο Έφενμπεργκ απάντησε σηκώνοντας το μεσαίο του δάχτυλο – λίγες ώρες αργότερα διώχθηκε και από την Εθνική Γερμανίας.
Η ιστορία μίας πρόκλησης
Ορισμένες φορές η χειρονομία αυτή μπορεί να αποτελεί ένα πολιτικό μήνυμα ή σύμβολο της ποπ κουλτούρας, έναν τρόπο να εκδηλώσει κανείς την οργή του. Βάση της ποινικής νομοθεσίας όμως υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να θεωρηθεί αξιόποινη. Πώς προέκυψε όμως το «κωλοδάχτυλο»;
Η υβριστική αυτή χειρονομία προέρχεται από την αρχαία ρωμαϊκή και ελληνική εποχή και λέγεται πως την έκαναν και φιλόσοφοι, σύμφωνα με τα όσα γράφει ο Ράινχαρντ Κρίγκερ στο βιβλίο του «Το κωλοδάχτυλο – Η μικρή ιστορία μίας επιδραστικής χειρονομίας». Πριν από 2.500 χρόνια ήταν οι Έλληνες εκείνοι που εφηύραν το κωλοδάχτυλο ως μία χειρονομία που τους επέτρεπε να προκαλούν, να χλευάζουν και να προσβάλλουν ο ένας τον άλλον. Τόσο για τους αρχαίους Έλληνες όσο και για τους Ρωμαίους η χειρονομία αυτή συμβόλιζε ένα πέος σε στύση και αποτελούσε έτσι περισσότερο μάλλον έναν σεξουαλικό υπαινιγμό, παρά μία χειρονομία τόσο προσβλητική όσο σήμερα.
Ο άνθρωπος που φαίνεται πως επινόησε τη χειρονομία ήταν ο Διογένης ο Κυνικός. Κάποια στιγμή ταξιδιώτες στην Αθήνα τον ρώτησαν πού θα μπορούσαν να βρουν τον ρήτορα Δημοσθένη. Τότε ο Διογένης τους έδειξε το μεσαίο δάχτυλο και τους φώναξε: «Αυτό είναι για τον δημαγωγό των Αθηνών». Οι Ρωμαίοι, σύμφωνα με τον Κρίγκερ, αποκαλούσαν τη χειρονομία “digitus impudicus”, δηλαδή «το άσεμνο δάχτυλο».
Από την Ευρώπη στην Αμερική και μετά στο… Duden
Το υψωμένο μεσαίο δάχτυλο δεν είναι μία χειρονομία γνωστή σε ολόκληρη την υφήλιο – ή τουλάχιστον δεν ήταν μέχρι πρότινος, όπως γράφει ο Κρίγκερ. Η χειρονομία διαδόθηκε μαζί με την ελληνική και τη ρωμαϊκή κουλτούρα, ενώ με την υπερατλαντική παγκοσμιοποίηση έφτασε και στον Νέο Κόσμο – με τη μετανάστευση πολλών Ιταλών η χειρονομία «μεταφέρθηκε» και στη Βόρεια Αμερική. Με τον κινηματογράφο και τη μουσική – ιδίως δε με τη συναυλία του Τζόνι Κας στη φυλακή Σαν Κουέντιν το 1969 – το κωλοδάχτυλο έγινε παγκοσμίως σύμβολο του επαναστατικού τρόπου ζωής.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 το «μεσαίο δάχτυλο» συμπεριλήφθηκε και στο Duden, ενώ το 1996 προστέθηκε στο λεξικό και το «κωλοδάχτυλο». Η Έλεν Φρίκε, καθηγήτρια Γερμανικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Κέμνιτς, κάνει λόγο για μία εμβληματική χειρονομία – δηλαδή μία χειρονομία που έχει πλέον μία σταθερή και από όλους αναγνωρίσιμη σημασία, αντίστοιχη με τη σημασία της λέξης «okay» ή του συμβόλου της νίκης.
Σήμερα η χειρονομία υπάρχει παντού: από μουσικά βίντεο της χιπ-χοπ και ραπ σκηνής μέχρι τους αυτοκινητόδρομους.
Πηγή: Deutsche Welle