Ως ψυχρή «πραγματικότητα» αποτυπώνεται πλέον ο από καιρό φόβος για «γενικευμένο πόλεμο» στη Μέση Ανατολή μετά τη δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, την ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο και τις πάνω από200 ρουκέτες που εκτόξευσε το Ιράν προς το Ισραήλ.
Αυτό το σκηνικό επιχειρεί να αποτυπώσει με αναλύσεις της της η αμερικανική εφημερίδα, New York Times, η οποία αναφέρει χαρακτηριστικά πως η κατάσταση έχει μετατραπεί σε μία από τις πιο επικίνδυνες στιγμές για την περιοχή μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967.
Όπως γράφει ο David E. Sanger εδώ και 360 ημέρες, από τότε που οι εικόνες της σφαγής περίπου 1.200 ανθρώπων με την εισβολή της Χαμάς, στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 έκαναν τον γύρο του κόσμου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν προειδοποιούσε επανειλημμένα να μην επιτραπεί σε μια τρομοκρατική επίθεση να επεκταθεί σε μια ευρύτερη σύγκρουση με τη Χεζμπολάχ και, τελικά, με το ίδιο το Ιράν. Ωστόσο, οι ανησυχίες του Μπάιντεν δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την κλιμάκωση.
Η δολοφονία του επικεφαλής της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, από το Ισραήλ και η χερσαία εισβολή στον Λίβανο προκάλεσαν έντονη αντίδραση από το Ιράν, το οποίο απάντησε την Τρίτη το βράδυ με εκτόξευση περίπου 200 πυραύλων προς το Ισραήλ. Η σύγκρουση αυτή, που αρχικά φαινόταν περιορισμένη, έχει μετατραπεί σε έναν περιφερειακό πόλεμο με απρόβλεπτες συνέπειες, δημιουργώντας μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη διεθνή κοινότητα.
Το Ισραήλ πολεμά τέσσερις αντιπάλους σε όλη τη Μέση Ανατολή: τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο, τη Χαμάς στη Γάζα, τους Χούτι στην Υεμένη και το Ιράν. - Πηγή: ΝΥΤ
Από τη σκοπιά του Ισραήλ, η σύγκρουση έχει λάβει πλέον τον χαρακτήρα ενός ολοκληρωτικού πολέμου. Όπως δήλωσε ο Michael Oren, πρώην πρέσβης του Ισραήλ στις ΗΠΑ και ένας από τους πιο «μπαρουτοκαπνισμένους» διπλωμάτες της χώρας, «αυτός ο πόλεμος είναι ένας αγώνας για την εθνική μας επιβίωση». Η δήλωσή του αντικατοπτρίζει το αίσθημα που κυριαρχεί στην ισραηλινή κοινωνία μετά τη δολοφονία του Χασάν Νασράλα και τις επόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα και τον Λίβανο.
Η απάντηση του Ιράν, με την εκτόξευση εκατοντάδων πυραύλων, ανησύχησε σοβαρά τον Λευκό Οίκο, με τον Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλο εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν, να δηλώνει ότι η ιρανική επίθεση «ηττήθηκε και ήταν αναποτελεσματική», κυρίως χάρη στις συντονισμένες προσπάθειες των αμερικανικών και ισραηλινών δυνάμεων.
Η αμερικανική στρατηγική είναι πλέον να αποτρέψει το Ισραήλ από το να επιτεθεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, όπως αυτές στη Νατάνζ και την ιερή πόλη Ισφαχάν, όπου το Ιράν εμπλουτίζει ουράνιο. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευρύτερη κλιμάκωση, κάτι που οι ΗΠΑ προσπαθούν να αποφύγουν σε μια χρονική στιγμή που οι προεδρικές εκλογές πλησιάζουν.
Στο επίκεντρο αυτής της κρίσης βρίσκεται ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος, παρά τις συμβουλές του Μπάιντεν για αυτοσυγκράτηση, προχώρησε σε αποφάσεις που έφεραν το Ισραήλ σε άμεση σύγκρουση με τη Χεζμπολάχ και το Ιράν. Οι διαδοχικές επιθέσεις στη Γάζα, οι επιχειρήσεις στη νότια Λιβανική επικράτεια και η στοχευμένη εξόντωση του Νασράλα δημιούργησαν ένα κλίμα πολέμου που είναι δύσκολο να αναστραφεί.
Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι πώς θα αντιδράσει το Ιράν στη συνέχεια. Η Τεχεράνη ενδέχεται να περιμένει να δει πώς θα εξελιχθούν οι επιχειρήσεις του Ισραήλ τις επόμενες εβδομάδες, ειδικά καθώς οι ΗΠΑ προσπαθούν να περιορίσουν τις ενέργειες της ισραηλινής κυβέρνησης. Η ένταση μεταξύ των δύο χωρών είναι στο ζενίθ, και οποιαδήποτε λάθος κίνηση θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια ευρύτερη σύγκρουση που θα περιλάμβανε και άλλες χώρες της περιοχής.
Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η παρούσα κρίση μπορεί να οδηγήσει το Ιράν να επιταχύνει το πυρηνικό του πρόγραμμα, βλέποντας την απόκτηση πυρηνικών όπλων ως τον μοναδικό τρόπο να αντισταθμίσει τις στρατιωτικές δυνατότητες του Ισραήλ και των ΗΠΑ. Παράλληλα, η ιρανική ηγεσία θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές πιέσεις από το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, το οποίο πιέζει για αυστηρότερη γραμμή απέναντι στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
Για το Ισραήλ, αυτή η σύγκρουση θεωρείται άλλη μία σελίδα στην ιστορική πάλη του για επιβίωση. Από τη δημιουργία του κράτους το 1948 μέχρι σήμερα, οι πολεμικές συγκρούσεις με τις γειτονικές χώρες και τις ένοπλες οργανώσεις είναι σύνηθες φαινόμενο, αλλά η τρέχουσα κατάσταση μοιάζει να εξελίσσεται σε κάτι πολύ μεγαλύτερο και επικίνδυνο.
Γιατί επιτέθηκε το Ιράν
Την ίδια ώρα, όπως γράφει η Farnaz Fassihi, στους New York Times, η ηγεσία του Ιράν υπέκυψε στις πιέσεις του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης, εξαπολύοντας την επίθεση στο Ισραήλ ως η μόνη επιλογή για να δείξουν ισχύ μετά τις πρόσφατες στρατιωτικές επιχειρήσεις του Τελ Αβίβ.
Σύμφωνα με τις ιρανικές Αρχές, η επίθεση ήταν απάντηση στη δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, και σε άλλες στοχευμένες επιθέσεις που σκότωσαν ανώτερα στελέχη της Χεζμπολάχ και του Χαμάς τις τελευταίες εβδομάδες. Ο Νασράλα, στενός σύμμαχος του Χαμενεΐ και ισχυρή φιγούρα στον αποκαλούμενο «άξονα αντίστασης» του Ιράν, αποτελούσε το συνδετικό κρίκο της Τεχεράνης με τις δυνάμεις της Χεζμπολάχ και των παλαιστινιακών ομάδων.
Η δολοφονία του την περασμένη εβδομάδα προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό της ιρανικής κυβέρνησης, με τον νέο πρόεδρο Μασούντ Πεζεσκιαν να προειδοποιεί δημόσια το Ισραήλ να μην παρερμηνεύσει τη στάση της χώρας του ως αδυναμία. Αν και ο Πεζεσκιαν φέρεται να ήταν υπέρ της αυτοσυγκράτησης, τελικά στήριξε πλήρως την απόφαση της ηγεσίας, δηλώνοντας ότι «το Ιράν δεν επιθυμεί πόλεμο, αλλά θα σταθεί σταθερά απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή».
Αναλυτές είχαν εκτιμήσει ότι το Ιράν θα απέφευγε μια τέτοια κίνηση για να μη βρεθεί μπλεγμένο σε μια πλήρη στρατιωτική σύγκρουση με το Ισραήλ και ενδεχομένως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, η επιθετική απόφαση της Τεχεράνης υπογραμμίζει την επιθυμία του Ιράν να αποδείξει ότι δεν θα παραμείνει αδρανές απέναντι στις επιθέσεις εναντίον των συμμάχων του.
Ο Αλί Βαέζ, διευθυντής για το Ιράν στο Διεθνές Κέντρο Κρίσεων, σημείωσε ότι η κίνηση αυτή ήταν αναμενόμενη μετά τη συνεχιζόμενη πίεση στο εσωτερικό της ιρανικής κυβέρνησης. «Η απόφαση να απαντήσουν δείχνει ότι το Ιράν θεωρεί πως το κόστος της μη αντίδρασης είναι υψηλότερο από τους κινδύνους που προκύπτουν από την επίθεση στο Ισραήλ», τόνισε ο Βαέζ, επισημαίνοντας ότι η απόφαση ενδέχεται να αποδειχθεί επικίνδυνη.