Οι λόγοι για την αύξηση των εισοδημάτων στη Ρωσία έχουν τεκμηριωθεί επαρκώς: έλλειψη εργατικού δυναμικού, υψηλές πληρωμές στους στρατιώτες και τις οικογένειές τους και ένα πρωτοφανές επίπεδο κρατικών δαπανών που υποχρέωσε τα εργοστάσια του αμυντικού τομέα να εργάζονται όλο το εικοσιτετράωρο.
Ωστόσο, το κατά πόσον το βιοτικό επίπεδο έχει όντως βελτιωθεί είναι συζητήσιμο, δεδομένων των στρατιωτικών δαπανών ρεκόρ, του υψηλού πληθωρισμού, των δυτικών κυρώσεων και των περιορισμών στις εξαγωγές υδρογονανθράκων.
Τα στοιχεία που κανονικά θα χρησιμοποιούνταν για να επιχειρηθεί η εξαγωγή συμπερασμάτων θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή: Η ρωσική καταναλωτική συμπεριφορά έχει αλλάξει πολύ ριζικά εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, και υπάρχουν τεράστιες διαφορές σε ολόκληρη τη ρωσική κοινωνία. Ενώ η πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία ήταν ένα μεγάλο σοκ για τη μεσαία τάξη, διοχέτευσε επίσης πλούτο σε πολλούς ανθρώπους που προηγουμένως αγωνίζονταν να τα βγάλουν πέρα.
Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι τα πραγματικά εισοδήματα αυξήθηκαν κατά 5,8% το 2023 και με τον ίδιο ρυθμό το πρώτο τρίμηνο του 2024, σύμφωνα με την Κρατική Στατιστική Υπηρεσία της Ρωσίας (Rosstat). Επιπλέον, τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Φορολογικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι τα έσοδα του ρωσικού κράτους από τον φόρο εισοδήματος το 2023 ήταν κατά 40% υψηλότερα από ό,τι το 2021 (η μερίδα του λέοντος αυτής της αύξησης πραγματοποιήθηκε το 2023).
Οι δεκαπέντε ταχύτερα αναπτυσσόμενες περιφέρειες όσον αφορά τη συνεισφορά στον φόρο εισοδήματος (εξαιρουμένων των περιφερειών που η Ρωσία ισχυρίζεται ότι έχει προσαρτήσει στην Ουκρανία) περιλαμβάνουν σχεδόν καμία από τους παραδοσιακά μεγάλους δωρητές. Αντιθέτως, τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν περιφέρειες που πριν από τον πόλεμο ήταν παραδοσιακά καθαροί αποδέκτες από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Σε αυτές περιλαμβάνονται η δημοκρατία της Τσουβασίας (αύξηση 56% σε διάστημα δύο ετών), η περιοχή Μπριάνσκ (54%), η περιοχή Κοστρόμα (52%), η περιοχή Κούργκαν (50%), η περιοχή Σμολένσκ (49%) και η περιοχή Ζαμπαϊκάλσκι (47%). Υπήρχαν μόνο τρεις περιφέρειες όπου η αύξηση της εισφοράς φόρου εισοδήματος ήταν κάτω από 20%.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η χρήση των πληρωμών φόρου εισοδήματος για τη μέτρηση του βιοτικού επιπέδου σημαίνει ότι αποκλείεται μια βασική πηγή πλούτου σε καιρό πολέμου, καθώς οι μισθοί των στρατιωτών και οι πληρωμές σε περίπτωση τραυματισμού ή θανάτου δεν υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος. Ωστόσο, δεδομένης της αύξησης των πληρωμών φόρου εισοδήματος (και του γεγονότος ότι η Rosstat εκτιμά ότι το 59% των εισοδημάτων το 2023 προέρχεται από μισθούς), μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι τα πραγματικά εισοδήματα αυξήθηκαν ταχύτερα από τον πληθωρισμό μετά την πλήρη εισβολή.
Πώς ξοδεύουν οι Ρώσοι αυτά τα χρήματα; Η απάντηση φαίνεται να είναι ότι και ξοδεύουν περισσότερα και αποταμιεύουν περισσότερα (μια τάση που η επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας, Ελβίρα Ναμπιούλινα, χαρακτήρισε περίεργη). Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα, το ποσό των ρουβλίων που βρίσκονται σε ρωσικούς τραπεζικούς λογαριασμούς σκαρφάλωσε κατά 19,7% στα 7,4 τρισεκατομμύρια το 2023 (σχεδόν τριπλάσιο από ό,τι ήταν το 2022), ενισχυμένο από τα υψηλά επιτόκια. Ειδικότερα, σημειώθηκε αύξηση στην κατηγορία των καταθέσεων αξίας μεταξύ 3 και 10 εκατομμυρίων ρουβλίων (τόσο ως προς τη συνολική αξία τους όσο και ως προς τον αριθμό των ατόμων που κατέχουν τέτοιες καταθέσεις). Με άλλα λόγια, πολλοί άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να διατηρούν στην τράπεζα σημαντικά ποσά και εμφανίζονται βέβαιοι ότι δεν θα υπάρξει καταστροφή στο εγγύς μέλλον.
Όσον αφορά την κατανάλωση, η εικόνα είναι εξαιρετικά διαφορετική. Οι καταναλωτές κινούνται εντός ορισμένων ορίων: για παράδειγμα, οι Ρώσοι δεν πηγαίνουν στην Ευρώπη επειδή οι αεροπορικές συνδέσεις διακόπηκαν με την έναρξη του πολέμου και είναι δύσκολο να πάρουν βίζα. Είναι επίσης δύσκολο να αγοράσει κανείς αυτοκίνητο: δεν θέλουν όλοι ένα κινεζικής κατασκευής όχημα.
Ωστόσο, υπάρχουν δύο τάσεις δαπανών που υποδηλώνουν ότι τουλάχιστον ορισμένοι καταναλωτές έχουν χρήματα για να κάψουν. Πρώτον, η ζήτηση συνεχίζει να αυξάνεται για ενυπόθηκα δάνεια (η συνολική αξία των ενυπόθηκων δανείων που κατέχονται στη Ρωσία αυξήθηκε κατά 34,5% το 2023). Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως σε προγράμματα ενυπόθηκων δανείων που επιδοτούνται από το κράτος. Και η ζήτηση δεν έδειξε κανένα σημάδι κάμψης τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2024. Πολλοί Ρώσοι έχουν αρκετές αποταμιεύσεις για να καταθέσουν προκαταβολή 30% για ένα ακίνητο (η μέση αρχική κατάθεση) και είναι ευτυχείς να αναλάβουν εικοσαετή στεγαστικά δάνεια, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπολογίζουν στη συνεχιζόμενη κρατική στήριξη.
Η δεύτερη τάση είναι η άνθηση της αγοράς τυχερών παιχνιδιών. Το εισόδημα των νόμιμων πρακτορείων στοιχημάτων αυξήθηκε κατά 40% το 2023 και οι ενεργοί παίκτες (όσοι στοιχηματίζουν τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα) ανέρχονται σε περίπου 6,6 εκατομμύρια άτομα. Συνολικά, περισσότεροι από 15 εκατομμύρια άνθρωποι έπαιξαν τυχερά παιχνίδια (περίπου ένας στους επτά Ρώσους άνω των 18 ετών) κατά τη διάρκεια του έτους. Ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός σημαίνει ότι το μέγεθος του μέσου στοιχήματος αυξάνεται. Οι τρέχουσες τάσεις έχουν οδηγήσει ακόμη και σε εκκλήσεις για αύξηση του νόμιμου ορίου για ένα μόνο στοίχημα από 600.000 ρούβλια σε 1,4 εκατομμύρια ρούβλια.
Μεταξύ εκείνων που «κερδίζουν» από την τρέχουσα κατάσταση είναι τα εκατομμύρια των Ρώσων που εργάζονται σε δουλειές του εργατικού και του γκρίζου κολάρου. Μερικά από τα πιο περιζήτητα επαγγέλματα εν καιρώ πολέμου είναι: χειριστής φρεζαρίσματος, μηχανικός, συγκολλητής, υφαντής και εργάτης ενδυμάτων. Αν και υπάρχουν κάποιες περιφερειακές διαφορές, οι μισθοί των ανδρών και των γυναικών που εργάζονται σε αυτά τα επαγγέλματα έχουν υπερτριπλασιαστεί και σε ορισμένες περιπτώσεις πενταπλασιαστεί. Οι υφάντρες, για παράδειγμα, πληρώνονταν μεταξύ 18.000 και 25.000 ρούβλια το μήνα το Δεκέμβριο του 2021 (περίπου 250-350 δολάρια τότε), ενώ τώρα μπορούν να πάρουν 120.000 ρούβλια (1.300 δολάρια).
Ένα άλλο καλό παράδειγμα είναι οι ταχυμεταφορείς και οι οδηγοί. Οι οδηγοί φορτηγών μεγάλων αποστάσεων παίρνουν τώρα κατά μέσο όρο 180.000 ρούβλια το μήνα (αύξηση 38% σε σχέση με πέρυσι), ενώ οι κούριερ μπορούν να κερδίσουν έως και 200.000 ρούβλια το μήνα. Για λόγους σύγκρισης, ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν υπέγραψε πρόσφατα διάταγμα με το οποίο αυξάνεται η μηνιαία αμοιβή των μελών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών -των κορυφαίων ακαδημαϊκών και ερευνητών της χώρας- σε 200.000 ρούβλια από το επόμενο έτος.
Ακόμη και από αυτή τη σύντομη ανάλυση, είναι σαφές ότι οι κύριοι οικονομικά ωφελημένοι από τον πόλεμο στην Ουκρανία (εξαιρουμένων των αξιωματούχων ασφαλείας και των στρατιωτών) είναι εκείνοι των οποίων τα επαγγέλματα θεωρούνταν επί μακρόν χαμηλόμισθα και χαμηλού κύρους. Τώρα απολαμβάνουν υψηλούς μισθούς και πληθώρα προσοχής τόσο από τους εργοδότες που αγωνίζονται να καλύψουν κενές θέσεις εργασίας, όσο και από το κράτος στο σύνολό του.
Τα περισσότερα χρήματα στις τσέπες τους κάνουν αυτούς τους ανθρώπους - που δεν έχουν συνηθίσει να κάνουν αυτοκριτική και δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε ανεξάρτητες πηγές πληροφόρησης - ακόμη πιο επιρρεπείς στην προπαγάνδα. Η δημόσια εικόνα του Πούτιν τους παρέχει ένα ανακουφιστικό αίσθημα σταθερότητας και την αίσθηση ότι οι ηγέτες τους λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το επίπεδο υποστήριξης του ρωσικού καθεστώτος μεταξύ αυτών των ομάδων αυξάνεται συνεχώς.
Πηγή: MoscowTimes