Πρωτόγνωρες θερμοκρασίες, κλιματική κρίση ή το ξεκίνημα της εποχής του παγκόσμιου κοχλασμού, η Τεχνητή Νοημοσύνη στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, πρωτοφανείς αριθμοί εκτοπισμένων και πόλεμοι χωρίς διαφαινόμενο τέλος στη Λωρίδα της Γάζας και την Ουκρανία.
Ο παγκόσμιος πληθυσμός -που υπερβαίνει πλέον τα οκτώ δισεκατομμύρια- ετοιμάζεται να γιορτάσει τον ερχομό του νέου έτους, με ελπίδες αυτό να φέρει μείωση στο υψηλό κόστος ζωής και τέλος στους πολέμους.
Στο Σίδνεϊ, την αυτοαποκαλούμενη «Πρωτοχρονιάτικη πρωτεύουσα του κόσμου», περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι αναμένονται να γιορτάσουν στην ακτή της πόλης, παρά το ασυνήθιστα κρύο και υγρασία.
Οκτώ τόνοι πυροτεχνημάτων θα χρησιμοποιηθούν για να γιορτάσουν με λαμπρότητα το 2024 που, για τον μισό πληθυσμό της γης, θα είναι έτος κρίσιμων εκλογών. Θα είναι επίσης χρονιά Ολυμπιακών Αγώνων, που θα διεξαχθούν το καλοκαίρι στο Παρίσι.
Το 2023, ο κόσμος βίωσε την «Barbie Mania», άρχισε να εξοικειώνεται με εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης και την χρονιά που φεύγει έγινε η πρώτη μεταμόσχευση ολόκληρου ματιού.
Η Ινδία έγινε η χώρα με το μεγαλύτερο πληθυσμό, εκθρονίζοντας την Κίνα. Αυτή ήταν επίσης η πρώτη χώρα που προσεληνώθηκε διαστημόπλοιο στην ανεξερεύνητη περιοχή του Νότιου Πόλου της Σελήνης.
Το έτος που φεύγει ήταν επίσης η χρονιά που η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη έφθασε σε ύψη ρεκόρ, με κλιματικές καταστροφές που έπληξαν πολυάριθμες περιοχές στον πλανήτη από το Πακιστάν μέχρι το Κέρας της Αφρικής έως τη λεκάνη του Αμαζονίου.
Κυρίως όμως, το 2023 θα σηματοδοτηθεί από την άνευ προηγουμένου επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου - και από τα ανελέητα αντίποινα του Ισραήλ.
Ελπίδες στα ερείπια πολέμων
Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι σχεδόν δύο εκατομμύρια κάτοικοι της Λωρίδας της Γάζας - περίπου το 85% του πληθυσμού - έχουν εκτοπιστεί από την έναρξη του πολέμου.
Στην πόλη της Γάζας, που έχει ερειμώσει, έχουν απομείνει ελάχιστα μέρη για να γιορτάσει κανείς την Πρωτοχρονιά.
«Ήταν μια σκοτεινή χρονιά γεμάτη τραγωδίες», λέει ο Αμπέντ Ακάουι, ο οποίος έφυγε από την πόλη μαζί με τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του.
Ο 37χρονος άνδρας, ο οποίος τώρα ζει σε έναν καταυλισμό των Ηνωμένων Εθνών στη Ράφα, στο νότιο τμήμα της Λωρίδας της Γάζας, έχασε τον αδελφό του, αλλά λέει ότι έχει ελπίδες για το 2024. «Με τη βοήθεια του Αλλάχ, αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει, η νέα χρονιά θα είναι καλύτερη και θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε στα σπίτια μας και να τα ξαναχτίσουμε ή απλώς θα ζήσουμε σε μια σκηνή στα ερείπια», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Στην Ουκρανία, όπου η ρωσική εισβολή πλησιάζει τη δεύτερη επέτειό της, κυριαρχεί η δοκιμασία και η ελπίδα παρά το νέο κύμα ρωσικών επιθέσεων.
«Νίκη! Την περιμένουμε και πιστεύουμε ότι η Ουκρανία θα νικήσει», λέει η Τετιάνα Σόστκα καθώς σειρήνες ηχούν προειδοποιώντας για αεροπορική επιδρομή στο Κίεβο. «Θα έχουμε αυτό που θέλουμε όταν η Ουκρανία ελευθερωθεί, διώχνοντας τη Ρωσία», είπε η 42χρονη.
Κρίσιμες εκλογές
Κάποιοι στη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν έχουν κουραστεί από τον πόλεμο. «Το νέο έτος, θα ήθελα να τελειώσει ο πόλεμος, να υπάρξει ένας νέος πρόεδρος και μια επιστροφή σε κανονική ζωή», λέει η Ζόγια Καρπόνα μια 55χρονη σκηνογράφος, κάτοικος της Μόσχας.
Ο Πούτιν, ο μακροβιότερος Ρώσος ηγέτης μετά τον Ιωσήφ Στάλιν, θα είναι ξανά υποψήφιος πρόεδρος στις εκλογές του Μαρτίου. Ελάχιστοι πιστεύουν ότι οι εκλογές διεξάγονται εντελώς ελεύθερα και δίκαια και λίγοι περιμένουν σε εκλογική ήττα του Ρώσου προέδρου.
Εκτός από τις ρωσικές εκλογές, πάνω από τέσσερα δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο θα κληθούν να πάνε στις κάλπες, ιδίως στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις ευρωκλογές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ινδία, την Ινδονησία, το Μεξικό, τη Νότια Αφρική, τη Βενεζουέλα και φυσικά τις ΗΠΑ, όπου ο Δημοκρατικός Τζο Μπάιντεν, 81 ετών, και ο Ρεπουμπλικανός Ντόναλντ Τραμπ, 77 ετών, αναμένεται να τεθούν αντιμέτωποι ξανά τον ερχόμενο Νοέμβριο.
Πολλοί από τους υποστηρικτές του νυν προέδρου των ΗΠΑ ανησυχούν για το προχωρημένο της ηλικίας του και για τις συνέπειες μιας νέας προεδρικής θητείας του.
Όσο για τον Τραμπ, ο οποίος αντιμετωπίζει πολυάριθμες κατηγορίες και τουλάχιστον τρεις από τις δίκες του αναμένεται να ξεκινήσουν το 2024 πριν από τις προεδρικές εκλογές, τίποτα δεν τον εμποδίζει να κάνει την προεκλογική του εκστρατεία.
Φονικοί σεισμοί
Τη νύκτα της 5ης προς την 6η Φεβρουαρίου, ένας από τους πιο φονικούς σεισμούς των 100 τελευταίων ετών προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στη νοτιοανατολική Τουρκία και ένα μέρος της Συρίας. Η δόνηση, μεγέθους 7,8 βαθμών, την οποία ακολούθησε μια άλλη εννέα ώρες αργότερα, στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 56.000 ανθρώπους, οι 6.000 από τους οποίους στη συριακή πλευρά.
Συγκλονιστικές εικόνες έκαναν το γύρο του κόσμου: ένας πατέρας να σφίγγει το χέρι της 15χρονης κόρης του που είναι θαμμένη κάτω από τα συντρίμμια στην Τουρκία· ή αυτή ενός νεογέννητου που διασώθηκε στη Συρία ενώ ήταν ακόμη ενωμένο με τον ομφάλιο λώρο με τη νεκρή μητέρα του.
Άλλος φονικός σεισμός σημειώθηκε στο Μαρόκο. Ήταν 23:11 της Παρασκευής 8 Σεπτεμβρίου, όταν ένας σφοδρός σεισμός συγκλόνισε την περιφέρεια του Μαρακές στη κέντρο του βασιλείου.
Μεγέθους 6,8 ως 7 βαθμών, ο ισχυρότερος που έχει ποτέ καταγραφεί σ' αυτή τη χώρα, ο σεισμός αφήσε πίσω του σχεδόν 3.000 νεκρούς και περισσότερους από 5.600 τραυματίες.
Η δόνηση προκάλεσε ζημιές σε περίπου 60.000 κατοικίες σε σχεδόν 3.000 χωριά του Άνω Άτλαντα και των γύρω περιοχών, όπου η πρόσβαση είναι μερικές φορές πολύ δύσκολη.
Αύξηση της αστάθειας στην Αφρική
Δύο πραξικοπήματα πραγματοποιήθηκαν το 2023 στην Αφρική: στον Νίγηρα, χώρα του Σαχέλ που μαστίζεται από την τζιχαντιστική βία, στρατιωτικοί κατέλαβαν την εξουσία στις 26 Ιουλίου επικαλούμενοι την «επιδείνωση της κατάστασης της ασφάλειας». Ο ανατραπείς πρόεδρος Μοχάμεντ Μπαζούμ έχει τεθεί έκτοτε υπό κράτηση στην κατοικία του.
Στην Γκαμπόν, στρατιωτικό πραξικόπημα ανέτρεψε στις 30 Αυγούστου τον Άλι Μπόνγκο Οντίμπα, ακριβώς έπειτα από τις προεδρικές εκλογές που επικρίθηκαν ευρέως για παρατυπίες και τον έφεραν εκλεγμένο για μια τρίτη θητεία. Ο Άλι Μπόνγκο, η οικογένεια του οποίου κυβερνούσε εδώ και πάνω από 55 χρόνια αυτή τη χώρα της κεντρικής Αφρικής, εξακολουθεί να βρίσκεται στη Λιμπρβίλ και να έχει ελευθερία κινήσεων.
Από τις 15 Απριλίου, ένας πόλεμος στο Σουδάν ανάμεσα στο στρατό, με επικεφαλής το στρατηγό Αμπντέλ Φάταχ αλ-Μπουρχάν, και τις παραστρατιωτικές δυνάμεις του πρώην υπαρχηγού του, του Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκλό, έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 10.000 ανθρώπους, σύμφωνα με εκτίμηση της μη κυβερνητικής οργάνωσης Acled, για την οποία πιστεύεται ότι υπολείπεται κατά πολύ της πραγματικότητας.
Μετά το Μαλί και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία το 2022, η Γαλλία αναγκάσθηκε να αποσύρει τα στρατεύματά της από άλλες δύο πρώην αποικίες, την Μπουρκίνα Φάσο το Φεβρουάριο και το Νίγηρα από τον Οκτώβριο, υπό την πίεση των εκεί κυβερνήσεων και την εχθρότητα της κοινής γνώμης.
Η τεχνητή νοημοσύνη συγκλονίζει το Χόλιγουντ
Από το Μάιο, οι αμερικανοί σεναριογράφοι, με τους οποίους ενώθηκαν στα μέσα Ιουλίου οι ηθοποιοί, άρχισαν απεργία για να ζητήσουν καλύτερη αμοιβή και την κανονιστική πλαισίωση της τεχνητής νοημοσύνης.
Αυτή η κινητοποίηση, πρωτοφανής στο Χόλιγουντ από το 1960, έληξε το Σεπτέμβριο από τους σεναριογράφους, με μια μισθολογική σύμβαση και μέτρα προστασίας αναφορικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Οι ηθοποιοί, οι οποίοι ανησυχούσαν μήπως τα στούντιο χρησιμοποιήσουν αυτή την τεχνολογία για να κλωνοποιήσουν τη φωνή και την εικόνα τους ώστε να τις ξαναχρησιμοποιούν για πάντα χωρίς αποζημίωση ούτε συναίνεση, δεν ξαναβρήκαν το δρόμο προς τα γυρίσματα παρά το Νοέμβριο.
Εκτός από τις μισθολογικές αυξήσεις, η απεργία επέτρεψε να επιβληθούν νέοι περιορισμοί στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Συνολικά παρέλυσε για έξι μήνες την παραγωγή αμερικανικών ταινιών και σειρών και κόστισε τουλάχιστον 6 δισεκατομμύρια δολάρια στην αμερικανική οικονομία. Μεγάλες παραγωγές, όπως η σειρά «Stranger Things», σημείωσαν καθυστερήσεις.
Ο πλανήτης σε υπερθέρμανση
Οι μήνες από τον Ιούνιο ως τον Οκτώβριο ήταν οι πιο ζεστοί που έχουν ποτέ καταγραφεί στον κόσμο, όπως ανακοινώθηκε από το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Copernicus, σύμφωνα με το οποίο η χρονιά 2023 θα ξεπεράσει «σχεδόν σίγουρα» το ετήσιο ρεκόρ του 2016 και θα είναι «η πιο ζεστή στα χρονικά».
Οι θερμοκρασίες αυτές συνοδεύονται από ξηρασίες συνώνυμες με λιμούς, καταστροφικές πυρκαγιές ή σφοδρές καταιγίδες.
Ο Καναδάς βρέθηκε έτσι φέτος αντιμέτωπος με μια σειρά από ιστορικών διαστάσεων δασικές πυρκαγιές, από τις οποίες κάηκαν περισσότερα από 180 εκατομμύρια στρέμματα, ενώ 200.000 άνθρωποι εκτοπίσθηκαν.
Πυρκαγιές που ξέσπασαν τον Αύγουστο στη Χάβαη σάρωσαν την τουριστική πόλη Λαχάινα στο Μάουι και στοίχισαν τη ζωή σε 97 ανθρώπους.
Η Ελλάδα επλήγη σφοδρά από πυρκαγιές στη διάρκεια του καλοκαιριού (28 νεκροί), μεταξύ των οποίων αυτή στον Έβρο, η μεγαλύτερη που έχει ποτέ καταγραφεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη συνέχεια πλημμύρες προκάλεσαν το Σεπτέμβριο μεγάλες καταστροφές στην εύφορη πεδιάδα της Θεσσαλίας και στοίχισαν τη ζωή σε 17 ανθρώπους.
Σφοδρές πυρκαγιές, ενισχυμένες από την ξηρασία, προκάλεσαν επίσης καταστροφές στη Ρόδο και την Κέρκυρα, καθώς και σε ζώνες της μεσογειακής λεκάνης όπως η Αλγερία και η Σικελία.
Επιστροφή στη Σελήνη
Η Σελήνη βρέθηκε και πάλι στην καρδιά της κούρσας προς το διάστημα. Η Ινδία κατάφερε στις 23 Αυγούστου να προσεληνώσει ένα μη επανδρωμένο πύραυλο, τον Σαντραγιάαν-3 («σεληνιακό πλοίο» στα σανσκριτικά) σε μια ανεξερεύνητη ζώνη κοντά στο Νότιο Πόλο, κάτι που έγινε για πρώτη φορά.
Μερικές ημέρες νωρίτερα, το ρωσικό διαστημικό ερευνητικό όχημα Luna-25, πρώτη αποστολή της Μόσχας στη Σελήνη από το 1976, συνετρίβη στην ίδια περιοχή, στην οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον επειδή υπάρχει εκεί νερό με τη μορφή πάγου.
Πριν από την Ινδία, μόνον οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Σοβιετική Ένωση και η Κίνα είχαν καταφέρει να προβούν σε ελεγχόμενες προσεληνώσεις.
Η αμερικανική NASA υπολογίζει από την πλευρά της στον πύραυλο Starship, ο οποίος αναπτύχθηκε από την Space X -την επιχείρηση του Ίλον Μασκ- για τις αποστολές Άρτεμις με τις οποίες θα επιστρέψει στη Σελήνη, φιλοδοξώντας να στείλει και πάλι εκεί αστροναύτες το 2025, για πρώτη φορά από το 1972.
Στις 20 Απριλίου, ο Starship απογειώθηκε για πρώτη φορά πλήρης, όμως βλάβες στους κινητήρες υποχρέωσαν τη Space X να ανατινάξει τον πύραυλο έπειτα από τέσσερα λεπτά. Στη δεύτερη δοκιμή, το Νοέμβριο, ο άνω όροφος του τεράστιου πυραύλου κατάφερε να φθάσει στο διάστημα, όμως μια «ανωμαλία» προκάλεσε την έκρηξή του.
Η ιαπωνική νεοφυής επιχείρηση ispace απέτυχε από την πλευρά της τον Απρίλιο να προσεληνώσει την άκατό της Hakuto-R, όμως η ιαπωνική διαστημική υπηρεσία Jaxa πραγματοποίησε μια νέα αποστολή στη Σελήνη στις αρχές Σεπτεμβρίου.
Εξαναγκαστικό φιλί στο ισπανικό ποδόσφαιρο
Στις 20 Αυγούστου, μερικά λεπτά μετά τη νίκη της Ισπανίας στο γυναικείο Μουντιάλ στο Σίδνεϊ, ο Λουίς Ρουμπιάλες, τότε πρόεδρος της Ισπανικής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, φίλησε ξαφνικά στο στόμα την επιθετική Τζένι Ερμόσο, προκαλώντας διεθνή αγανάκτηση.
Ενώ η Τζένι Ερμόσο κατήγγειλε μια «σεξιστική, εκτός τόπου και χωρίς καμιά συναίνεση» πράξη από την πλευρά του, ο Λουίς Ρουμπιάλες ισχυριζόταν για καιρό ότι δεν ήταν παρά ένα «συναινετικό φιλάκι», πριν παραιτηθεί στις 10 Σεπτεμβρίου. Η δικαιοσύνη απήγγειλε σε βάρος του κατηγορίες για «σεξουαλική επίθεση» και του επιβλήθηκε από τη Fifa, τη διεθνή ποδοσφαιρική ομοσπονδία, τριετής αναστολή κάθε δραστηριότητας που συνδέεται με το ποδόσφαιρο.
Αυτό το «#MeToo του ισπανικού ποδοσφαίρου» είχε ακόμη ισχυρότερο αντίκτυπο επειδή το γυναικείο ποδόσφαιρο, όπως αυτό το ένατο Μουντιάλ του, προκαλεί όλο και μεγαλύτερο ενθουσιασμό.
Επίθεση αστραπή στο Ναγκόρνο Καραμπάχ
Στις 19 Σεπτεμβρίου, το Αζερμπαϊτζάν επιτέθηκε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, έναν αποσχισθέντα θύλακα όπου ζουν κυρίως Αρμένιοι και τον οποίο διεκδικούν εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες το Μπακού και το Ερεβάν.
Αυτός ο ορεινός θύλακας -ο οποίος κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του το 1991 με την υποστήριξη της Αρμενίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης- είχε ήδη υπάρξει θέατρο δύο πολέμων ανάμεσα στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες του Καυκάσου (από το 1988 ως το 1994 και το φθινόπωρο του 2020).
Μέσα σε 24 ώρες, οι αρχές του εδάφους αυτού, οι οποίες εγκαταλείφθηκαν από το Γερεβάν, συνθηκολόγησαν και συνήφθη μια κατάπαυση του πυρός. Έπειτα απ' αυτή την επίθεση αστραπή, η οποία στοίχισε τη ζωή σε σχεδόν 600 ανθρώπους, η πλειονότητα των 120.000 κατοίκων του διέφυγε προς την Αρμενία, ενώ το Ναγκόρνο Καραμπάχ ανακοίνωσε πως θα διαλυθεί την 1η Ιανουαρίου 2024.
Στα μέσα Νοεμβρίου, το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ στη Χάγη, όπου προσέφυγε το Γερεβάν, έδωσε εντολή στο Μπακού να επιτρέψει την επιστροφή «με κάθε ασφάλεια» των κατοίκων του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Διεξάγονται συνομιλίες υπό διεθνή μεσολάβηση για την υπογραφή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας.
Ένας υπερφιλελεύθερος επικεφαλής της Αργεντινής
Ο υπερφιλελεύθερος οικονομολόγος Χαβιέρ Μιλέι, 53 ετών, ανέλαβε στις 10 Δεκεμβρίου προεδρικά καθήκοντα στην Αργεντινή, μετά τη νίκη του στις 19 Νοεμβρίου με αντίπαλο τον κεντρώο Σέρτζιο Μάσα.
Αυτός ο «αντισυστημικός» κήνσορας των περονιστών και των φιλελεύθερων που εναλλάσσονταν εδώ και είκοσι χρόνια στην εξουσία, υπόσχεται μια θεραπεία σοκ στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της λατινικής Αμερικής, όπου ο πληθωρισμός τρέχει με ρυθμούς ρεκόρ: παντού ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές «με το αλυσοπρίονο» στις δημόσιες δαπάνες και αντικατάσταση του πέσο της Αργεντινής με το δολάριο, με κατάργηση της κεντρικής τράπεζας.
Ανάμεσα στις πιο επίμαχες ιδέες του είναι η απορρύθμιση των πωλήσεων όπλων στη χώρα και μια «λύση της αγοράς» για τις δωρεές οργάνων.
Ωστόσο, καθώς το νεαρό κόμμα του, La Libertad Avanza (Η Ελευθερία Προχωρεί), δεν είναι παρά η τρίτη δύναμη στην κάτω βουλή του κοινοβουλίου, με 38 στους 257 βουελυτές, ο Μιλέι θα πρέπει να συνάψει συμμαχίες για να ψηφιστούν τα σχέδιά του.