Από τους μεγαλύτερους σεισμούς που έχουν εκδηλωθεί στον Ελλαδικό χώρο ήταν ο σεισμός που σημειώθηκε το 1926 στο νησί της Ρόδου που προκάλεσε σημαντικές καταστροφές, καθώς ακόμη και ολόκληρα χωριά «ισοπεδώθηκαν».
Ο σεισμός ήταν 8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ (όπως υπολογίστηκε τα επόμενα χρόνια, διότι τότε η μέτρηση γινόταν με την κλίμακα Μερκάλι-Ζίμπεργκ) και σημειώθηκε το βράδυ της 26ης Ιουνίου του 1926 με επίκεντρο τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Κω, στο ρήγμα της Χάλκης, το οποίο είχε δώσει και άλλους δύο μεγάλους σεισμούς 7,7 και 7,5 Ρίχτερ το 1856 και το 1863.
Χαρακτηρίστηκε παγκόσμιος σεισμός διότι έγινε αισθητός σε όλη την Μεσόγειο (Ελλάδα, Τουρκία, Αίγυπτο, Παλαιστίνη, Κύπρο, Ιταλία κά) και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στη Ρόδο, στην Κρήτη και σε όλα σχεδόν τα νησιά της Δωδεκανήσου.
Οι ζημιές στο νησί της Ρόδου ήταν τεράστιες αφού κατέρρευσαν πάνω από 3.000 σπίτια εκ των οποίων τα 600 στο χωριό Αρχάγγελος, ενώ δώδεκα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Στην Κρήτη κατέρρευσαν πάνω από 200 σπίτια και προκλήθηκαν ζημιές σε πάνω από 500.
Χαρακτηριστικά είναι τα δημοσιεύματα των τοπικών εφημερίδων για τον μεγάλο σεισμό και τις καταστροφικές συνέπειες του, όπως τα κατέγραψε σε έρευνα του ο τέως διευθυντής της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρόδου Αντώνης Αγγελής.
«Την εσπέραν του παρελθόντος Σαββάτου και περί ώραν 10 μ.μ. την ησυχίαν της πόλεως μας, ήτις παρεδίδετο πλέον μικρόν κατά μικρόν εις τας αγκάλας του Μορφέως ετάραξεν ισχυρότατη και εντονώτατη σεισμική δόνησις πρωτοφανής, καθόσον τουλάχιστον ενθυμούνται και αυτοί οι γεροντότεροι των συμπολιτών μας.
Ο σεισμός κυματοειδής και περιστροφικός, διήρκεσεν υπέρ τα 50 δευτερόλεπτα, με αύξουσαν πάντοτε έντασιν και προεκάλεσεν δικαίως τον πανικόν εν τη πόλει το πλείστον των κατοίκων της οποίας διενυκτέρευσεν εν υπαίθρω...».
Έτσι περιγράφει η εφημερίδα ΡΟΔΙΑΚΗ στο φύλλο της 28ης Ιουνίου 1926, τον σεισμό της 26 Ιουνίου 1926.
Συνεχίζουμε λοιπόν την περιγραφή από τη Ροδιακή της 28-6-1926:
«Ευτυχώς εν τη πόλει δεν εσημειώθησαν θύματα πλην ολίγων ελαφρώς τραυματισθέντων. Κατέπεσον όμως μερικαί οικείαι, ιδία εν τη Τουρκική συνοικία. Δεν συνέβη όμως το αυτό και δια το εσωτερικόν της νήσου....
Εξαιρετικώς σφοδρώς υπήρξε κυρίως εις Αρχάγγελον, Λίνδον και Κατταβιάν.
Εις Αρχάγγελον κατέπεσον αι πλείσται των οικιών. Απέθανεν ο δωδεκαετής Στ. Ε. Αντώνιος
υπάρχουσι δε και τραυματίαι σοβαρώς η Χαρισατή Κ. Μακεδόνου και Ευφρ. Σ. Κιλιγκά.
Εις Λίνδον υπάρχουσιν επίσης περί τους 10 τραυματίας, εν οις δύο σοβαρώς. Πλείσται οικίαι κατέπεσον.
Εις Κατταβιάν κατέπεσαν υπέρ τας 30 οικίαι, υπάρχουσι δε και τραυματίαι.
Πολλαί επίσης ζημίαι εσημειώθησαν εις Τριάντα, Σάλακον, Μαλώναν, Καλλιθέας, Αφάντου, Φάνες, Καλαβάρδα, Λάρδον, Πυλώνα, Αρνίθα, Απολακκιάν και αλλαχού.
Εις Πρασονήσι κατέπεσεν ο φάρος. Εκ των άλλων νήσων εγνώσθη ότι ο σεισμός εσημείωσε ζημίας εις Κάρπαθον, εις Καστελλόριζον. Επίσης εις Σύμην και Λέρον υπήρξεν λίαν σφοδρώς, ελλείπουσιν όμως μέχρι της στιγμής πληροφορίαι».
ΡΟΔΙΑΚΗ Πέμπτη 1 Ιουλίου 1926
ΤΑ ΝΕΩΤΕΡΑ ΕΚ ΤΟΥ ΦΟΒΕΡΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ
«Αι καταφθάνουσαι ολοέν εκ του εσωτερικού ειδήσεις ουχί μόνον επιβεβαιούσι τας εξ αρχής ληφθείσας πληροφορίας αλλά και προσθέτουσι νέας...
Εις όλα σχεδόν τα χωρία της νήσου μας η δόνησις ήτο ισχυροτάτη, τρομοκρατήσασα τους κατοίκους πανταχού δε εσημειώθησαν ζημίαι σοβαραί. Ιδία σοβαραί υπήρξαν αι ζημίαι εις Αρχάγγελον, όπου όλα σχεδόν αι οικίαι κατέστησαν ακατοίκητοι.
Εις Αφάντου, Λίνδον, Λάρδον, Κατταβιάν, Απολακκιάν, Αρνίθαν, Μονόλιθον, Φάνες, Τριάντα, Σάλακον. Εις Σάλακον έπαθον ζημίας μεγάλας και η Εκκλησία και το σχολείον. Εις Παστίδα επίσης η Εκκλησία. Εις Μαλώνα επίσης η Εκκλησία και το κωδωνοστάσιον της Μεταμορφώσεως. Μεταξύ των μάλλον κατεστραφέντων χωρίων καταλέγεται και η Λαχανιά, όπου αι πλείσται οικίαι κατέπεσον.
Οι πλείστοι των κατοίκων εξακολουθούν να κοιμώνται εις το ύπαιθρον.
Η Ιερά Μητρόπολις προ του μεγέθους της καταστροφής απεφάσισε να συστήση μεγάλην επιτροπήν, ης να μετασχώσιν και κυρίαι δια την συλλογήν εράνων υπέρ των σεισμοπαθών ων η συμφορά είναι αξία του μεγαλύτερου οίκτου. Ας σημειωθή ενταύθα επικαίρως, ότι εφέτος και η σιτοπαραγωγή και η ελαιοπαραγωγή, αίτινες είνε οι μόνοι πόροι της υπαίθρου υπήρξαν λίαν ισχυραί, οι δε κάτοικοι κατέχονται υπό της μεγαλυτέρας απογνώσεως».
Αρχίζει λοιπόν να διαφαίνεται το μέγεθος της καταστροφής και οι βλέψεις των Ιταλών κατακτητών, που με την «ευκαιρία» του σεισμού εκδίδουν διαταγή σύμφωνα με την οποία:
«οι ιδιοκτήται οικιών βλαβεισών εκ του σεισμού της 26ης Ιουνίου και μόνον δια τας ζημίας ταύτας έχουσιν την άδειαν να εκτελέσωσιν τας σχετικάς επιδιορθώσεις χωρίς να ζητήσωσιν την συνήθως Δημαρχακήν άδειαν μέχρι της 15ης Ιουλίου. Μετά την παρέλευσιν της προθεσμίας ταύτης, ήτις δεν παρατείνεται, η άδεια προς εκτέλεσιν των επιδιορθώσεων θα υποβάλληται και πάλιν εις υποβολήν επί τούτω αιτήσεως κατά τας διατάξεις του ισχύοντος κανονισμού περί οικοδομών».
Δηλαδή ό,τι προλάβετε μέσα σε 20 ημέρες, από κει και πέρα όσα εγκρίνουμε εμείς, ή πιο απλά όσα θέλουμε να κάνουμε εμείς.
Διαβάζουμε για το ίδιο θέμα στην εφημερίδα ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ που εκδίδετο στην Αλεξάνδρεια από τον Π. Καστρουνή και στο φύλλο της 10ης Ιουλίου 1926 τα εξής:
«Φαίνεται όμως ότι η Διοίκησις θα επωφεληθή και πάλιν της ευκαιρίας, ως έπραξεν και κατά την πυρκαϊάν της παλαιάς αγοράς κατά το 1924, δια να κατακρημνίση όσα κτίρια θεωρήσει επισφαλή, προς τον σκοπόν να διανοίξη δρόμους άνευ αποζημιώσε ων.
Ήδη αρκεται οικοδομαί κατεδαφίζονται, διαταγή δήθεν της Δημαρχίας, εις τέσσερα δε σημεία της πόλης εστήθησαν μεγάλαι σκηναί, δυνάμεναι να περιβάλλουν περί τα 300 άτομα, υπό τα οποίας τοποθετούνται προσωρινώς αι οικογένειαι των κατεδαφισθησομένων οικοδομών».
«Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟ»
Συνεχίζουμε με μέρος της ανταπόκρισης του Δ. Κλαδογένη για τον σεισμό στον Αρχάγγελο. «ευρίσκομαι επί τέλους υπό μίαν αθλίαν στέγην και ημπορώ να γράψω χωρίς να με καίη ο ήλιος της υπαίθρου. Ευτύχημα κι αυτό, διά το οποίον με ζηλεύουν πολλοί. Χρειάζεται να είναι κανείς ποιητής της Κολάσεως διά να αναπαραστήση τας φρικαλέας εκείνας στιγμάς...
Θα προσπαθήσω να συγκεντρώσω ό,τι μου μένει από τας φοβεράς εκείνας στιγμάς. Με την πρώτην δόνησιν ευρέθημεν όλοι εις τους δρόμους. Ευθύς κατόπιν ηκολούθησε βοή υποχθονία και τα βουνά εσείοντο και εθορύβουν δαιμονιωδώς. Όσοι εδοκίμασαν να κινηθούν έχαναν την ισορροπίαν των και έπιπταν. Ενόμιζες ότι η Ρόδος όλη ήτο μία αθλία βάρκα μέσα εις τρικιμώδες πέλαγος, το οποίον θα την κατέπινεν...
Αν έπειτα απ' αυτά που είδαμεν και επάθαμεν, αν έπειτα από έναν σεισμόν, ο οποίος έσεισε και διεσάλευσε τα πάντα, δεν εσείσθη το λογικόν μας πρέπει να είμεθα ευχαριστημένοι. Ποιος γνωρίζει όμως αν δεν θα ήτο προτιμότερον και δεν θα είμεθα ευτυχέστεροι αν εσείετο και αυτό δια να παύσωμε επιτέλους να σκεπτώμεθα και να βασανιζώμεθα από την θέαν της αθλιότητος που μας περιστοιχίζει.
Εν τοις ερειπίοις Αρχαγγέλου Δημ. Κλαδογένης
(ΡΟΔΙΑΚΗ 8 Ιουλίου 1926)
«ΤΙ ΕΠΑΘΕΝ Η ΛΑΡΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΕΙΣΜΟ»
«Σπίτι σώον δεν έμεινεν εις οιονδήποτε μέρος αυτής και αν υπάγης θα αντικρύσης ερείπια. Διάκρισιν πουθενά δεν έκαμεν ο σεισμός. Παν ότι συνήντησε το κατέστρεψε. Και εκκλησίαν και σχολείον και σπίτια και αχυρώνα και φούρνους και τοίχους περιβολιών.
Ο "Πισάς" ο "Τάκκας" του Τούρκου το χωράφι, η "Χολέτρες" και ο "Παλάλας" έχουν μεταβληθεί εις συνοικισμούς.
Εις το χωρίον την νύκτα ουδείς εισέρχεται διότι φοβήται.
Είναι ήρως, ένας νέος Ηρακλής, εκείνος ο οποίος θα αποφασίση να κοιμηθεί μέσα εις το χωρίον. Ιδού που κατηντήσαμεν.
Χολέτρες Λάρδου 11-7-1926 Κ. Διμέλης»
(ΝΕΑ ΡΟΔΟΣ 16 Ιουλίου 1926)
«Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΕΝ ΛΙΝΔΩ»
«Εις Λίνδον, εκτός πολυαρίθμων καταρρευσασών και βλαβεισών οικιών, υπάρχουν δυστυχώς και περί τους δέκα τραυματίας. Εξων δύο σοβαρώς, πάντας τους εν λόγω τραυματίας ενοσήλευσεν ο ιατρός του χωρίου κ. Παναγής»
Εφημ. Δωδεκάνησος 10-7-1926
«Εκείνος που εγνώριζεν την Λίνδον προ του σεισμού δεν θα πιστεύη εις τα μάτια του από την αλγεινήν εντύπωσιν που θα του προξενήση η σημερινή θέα της.
Από του υψηλού του κάστρου Πύργου, όστις μετά δαιμονιώδους κρότου καταρρέων εζωγράφισε με τις κατακρημνισθείσας πέτρας και μίαν ζωηράν γραμμήν επί του αποτόμου της ακροπόλεως βράχου, και από του αντιθέτου άκρου της "Κράνας" οπόθεν πελώριοι ογκόλιθοι μετά τρομερού συγκλονισμού απεκόπησαν και εκυλίσθησαν προς την "Κρήνην και από του Νεκροταφείου μέχρι του σταθμού των Β. Καραβινοφόρων, τα πάντα μαρτυρούν το μέγεθος και την έκτασιν της φοβεράς καταστροφής.
Υπέστη σοβαρωτάτας βλάβας και ζημίας ανυπολογίστους ο μόνος Βυζαντινός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το χάρμα και σέμνωμα των Λινδίων... Εκατόν τριάκοντα οικίαι εκ των εν τη κεντρική θέσει Λίνδου έπαθον μεγάλας βλάβας. Εκ τούτων δέκα η περισσότεραι κατέστησαν άχρηστοι και ακατοίκητοι... "
Λίνδος Π.Θ.Α.»