Σύμφωνα με τα διαρκώς ανανεωμένα επιδημιολογικά δεδομένα της ιστοσελίδας του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, το μεσημέρι της 29ης Φεβρουαρίου 2020 είχαν επιβεβαιωθεί 85.406 κρούσματα και 2.933 θάνατοι σε 61 χώρες παγκοσμίως. Μετά την Κίνα ακολουθεί η Νότιος Κορέα με 3.150 κρούσματα και 17 θανάτους και μετά η Ιταλία με 889 κρούσματα και 21 θανάτους. Στο Ιράν έχουν σημειωθεί 43 θάνατοι χωρίς όμως να έχουμε ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των κρουσμάτων.
Σχετικά με το νέο κορωνοϊό έχουν ήδη δημοσιευθεί εκατοντάδες άρθρα σε επιστημονικά ιατρικά περιοδικά και σε ιστοσελίδες έγκυρων Οργανισμών (πχ. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων και Ερευνητικών Ινστιτούτων.
Με βάση αυτές τις πηγές, παρατίθενται απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις:
Ερ: Μεταδίδεται ο νέος κορωνοϊός Covid-19 από άνθρωπο σε άνθρωπο;
Απ: Ναι, ο ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο πιθανότατα με τα σταγονίδια σιέλου και βλέννης κατά το βήχα, το φτάρνισμα, τη χειραψία και την από κοινού κατανάλωση φαγητού ή ποτού. Πρόσφατα δεδομένα αναφέρουν ότι ο ιός μεταδίδεται με μεγάλα σταγονίδια τα οποία «ταξιδεύουν» λιγότερο από δύο μέτρα.
Ερ: Ποια είναι η περίοδος επώασης;
Απ: Ως περίοδος επώασης ορίζεται ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ της επαφής του ατόμου με την πηγή του ιού και της εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα εμφανίζονται μέσα στις πρώτες 5 ημέρες, ωστόσο η περίοδος επώασης ποικίλλει από 1 έως 14 ημέρες. Υπάρχουν και αναφορές για μεγαλύτερη περίοδο επώασης αλλά αυτές αποτελούν μάλλον εξαιρέσεις του γενικού κανόνα.
Ερ: Ποια είναι τα συμπτώματα, τα εργαστηριακά ευρήματα και η πρόγνωση της λοίμωξης από τον ιό;
Απ: Πρόσφατη μελέτη από την Κίνα, που δημοσιεύθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2020 από το New England Journal of Medicine και περιλάμβανε 1099 ασθενείς που νοσηλεύθηκαν σε 552 Νοσοκομεία της Κίνας, ανέφερε τα παρακάτω στοιχεία:
- Η διάμεση ηλικία των ασθενών ήταν 47 έτη, 58% ήταν άνδρες
- Πυρετός (σε 90% των ασθενών), ξηρός βήχας (σε 68% των ασθενών), δύσπνοια (σε μικρότερο ποσοστό) είναι τα συνηθέστερα και σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρήθηκε ναυτία, έμετος, διάρροια (περίπου 5%).
- Παθολογικά ακτινολογικά ευρήματα διαπιστώθηκαν σε 86% των ασθενών που υπεβλήθησαν σε αξονική τομογραφία θώρακα.
- Χαμηλός αριθμός λεμφοκυττάρων διαπιστώθηκε σε 83% των ασθενών.
- Μηχανική υποστήριξη της αναπνοής απαιτήθηκε για το 6% των ασθενών.
- Θάνατος διαπιστώθηκε στο 1,4% των ασθενών.
Ερ: Μπορούν οι ασυμπτωματικοί φορείς να μεταδίδουν τον ιό;
Απ: Ναι, μπορούν οι ασυμπτωματικοί φορείς να μεταδίδουν τον ιό. Ωστόσο, δεν έχει εξακριβωθεί πόσο εύκολα γίνεται αυτό και πόσο συχνά συμβαίνει.
Ερ: Επιβιώνει ο ιός σε επιφάνειες;
Απ: Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο κορωνοϊός μπορεί να μεταδοθεί από μαλακές επιφάνειες όπως υφάσματα και χαλιά. Είναι πιθανό ο ιός να μεταδίδεται μέσω σκληρών επιφανειών που τις ακουμπάμε συχνά όπως πόμολα πόρτας, κουμπιά ανελκυστήρα. Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει κάποιος ασθενής ή φορέας του ιού να τις έχει ακουμπήσει αφού έχει φταρνιστεί ή βήξει στο χέρι του ή έχει τρίψει τα μάτια του. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η επιβίωση των ιϊκών σωματιδίων στις σκληρές επιφάνειες δεν ξεπερνά τις μερικές ώρες.
Ερ: Υπάρχει περίπτωση να κολλήσω από το κατοικίδιό μου;
Απ: Παρόλο που πρόσφατα αναφέρθηκε μία περίπτωση ανίχνευσης του νέου κορωνοϊού σε κατοικίδιο, δεν έχει αναφερθεί και δεν αναμένεται ότι τα κατοικίδια ζώα όπως οι σκύλοι και οι γάτες θα μπορούν να μεταδίδουν τον ιό στον άνθρωπο και αντίστροφα.
Ερ: Πρέπει να φοράω μάσκα? Πρέπει να φοράνε μάσκα τα παιδιά μου;
Απ: Δε συστήνεται η χρήση μάσκας από το γενικό πληθυσμό για προληπτικούς λόγους. Η μάσκα συστήνεται για τους ασθενείς με κλινική συμπτωματολογία (βήχας, φτάρνισμα) προκειμένου να προφυλάξουν τον κοινωνικό τους περίγυρο. Επίσης υπάρχουν ειδικές συστάσεις για τη μάσκα και τον τύπο αυτής για τους εργαζόμενους σε υγειονομικές δομές. Οι ίδιοι κανόνες ισχύουν και για τους ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, εκτός αν έχουν λάβει διαφορετική οδηγία από τον προσωπικό τους ιατρό.
Ερ: Μπορώ να αποδέχομαι με ασφάλεια πακέτα από Κίνα ή από άλλα κράτη που ενδημεί ο ιός;
Απ: Ναι, όπως και με τον ιό της γρίπης δεν τίθεται θέμα μετάδοσης του ιού.
Ερ: Μπορεί να κολλήσω τον ιό με τη βρώση τροφής;
Απ: Δεν υπάρχουν σαφή δεδομένα σχετικά με τη μετάδοση του ιού μέσω της τροφής. Ο Covid-19 όπως και άλλοι κορωνοϊοί έχουν ανιχνευτεί στα κόπρανα ασθενών. Σε κάθε περίπτωση εκτιμάται ότι αυτός ο τρόπος μετάδοσης, εάν επαληθευτεί, μάλλον θα αποτελεί εξαίρεση. Το καλό μαγείρεμα μειώνει σαφέστατα τις πιθανότητες.
Ερ: Μπορώ να ταξιδέψω στο αεροπλάνο;
Απ: Οι ταξιδιωτικές οδηγίες υφίστανται διαρκώς τροποποιήσεις με βάση τα διαρκώς ανανεωμένα δεδομένα. Η χρήση της μάσκας ακολουθεί τους ίδιους γενικούς κανόνες που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Εάν κάποιος έχει συμπτώματα από το αναπνευστικό και πυρετό, καλό είναι να αναβάλει το αεροπορικό ταξίδι. Επιπλέον, εάν δεν είναι απαραίτητο καλό θα ήταν να αναβάλει κανείς ταξίδια προς χώρες με μεγάλη συρροή κρουσμάτων. Τα αεροπορικά ταξίδια πρέπει να αποφεύγονται από τους ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.
Ερ: Ποια μέτρα πρόληψης μπορώ να λάβω στην καθημερινότητά μου;
Απ: Το σημαντικότερο είναι η επιμελής προσωπική υγιεινή και το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών με βάση τις οδηγίες του ΕΟΔΥ. Εάν έχω έρθει σε επαφή με πιθανό κρούσμα, επικοινωνώ με τον προσωπικό μου ιατρό ή τον ΕΟΔΥ και ακολουθώ πιστά τις οδηγίες που μπορεί να περιλαμβάνουν απομόνωση κατ’ οίκον για 14 ημέρες και παρακολούθηση.
Ερ: Υπάρχει εμβόλιο;
Απ: Δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο, ωστόσο προκλινικές και κλινικές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη προς αυτό το σκοπό. Δεν αναμένουμε να υπάρχει εμβόλιο εμπορικά διαθέσιμο για το γενικό πληθυσμό σε λιγότερο από έξι μήνες.
Ερ: Υπάρχει θεραπεία;
Απ: Δεν υπάρχει ειδική αντι-ιική θεραπεία. Η θεραπεία είναι υποστηρικτική είτε κατ’οίκον είτε σε επίπεδο νοσοκομείου για τις σοβαρότερες περιπτώσεις. Υπάρχει ισχυρό ερευνητικό ενδιαφέρον σε παγκόσμιο επίπεδο για την ανεύρεση αποτελεσματικών αντι-ιικών θεραπειών και πολλές σχετικές κλινικές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη. Αντιρετροικοί παράγοντες όπως η λοπιναβίρη και η ριτοναβίρη, ο αντι-ιικός παράγοντας ρεμντεσιβίρη, που είχε σχεδιαστεί αρχικά εναντίον του ιού Ebola αλλά δεν είχε την αναμενόμενη αποτελεσματικότητα, και το ανθελονοσιακό φάρμακο χλωροκίνη έχουν δείξει ιδιαίτερα ενθαρρυντικά προκαταρκτικά αποτελέσματα.
Ερ: Πώς γίνεται η διάγνωση;
Απ: Η διάγνωση γίνεται με βάση την κλινική συμπτωματολογία και το ειδικό τεστ που πραγματοποιείται σε εξειδικευμένα εργαστήρια όπως στο ινστιτούτο Pasteur και στα Μικροβιολογικά Εργαστήρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και του ΑΠΘ με την τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελεί πρόκληση η απλοποίηση της διαδικασίας ώστε το τεστ να γίνει ευρέως διαθέσιμο. Ιδανικά, ένα απλό τεστ με γρήγορα αποτελέσματα που θα γινόταν ακόμα και κατ’οίκον (κατά αναλογία με το τεστ εγκυμοσύνης) θα βοηθούσε αποτελεσματικά στον έγκαιρο εντοπισμό και απομόνωση των κρουσμάτων.
Ερ: Πόσο θανατηφόρος είναι ο ιός;
Απ: Με βάση δεδομένα που έχουμε έως σήμερα, η θνητότητα υπολογίζεται στο 1%. Ωστόσο το ποσοστό μπορεί να είναι χαμηλότερο δεδομένου ότι πολλοί ολιγοσυμπτωματικοί ασθενείς ή ασυμπτωματικοί φορείς δε θα αναζητήσουν ιατρική φροντίδα και δε θα διαγνωσθούν. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η πρόγνωση των ασθενών εκτός Κίνας είναι μάλλον πολύ καλύτερη. Ως εκ τούτου προβλέπεται ότι η θνητότητα από τον ιό αυτό μπορεί να είναι όσο και αυτής του ιού της γρίπης δηλαδή γύρω στο 0,1%.
Ερ: Τι πρέπει να κάνω εάν νομίζω ότι έχω λοίμωξη από τον νέο κορωνοϊό;
Απ: Εάν έχετε ταξιδέψει σε περιοχή με συρροή κρουσμάτων ή έχετε έρθει σε επαφή με κρούσμα και έχετε συμπτώματα όπως πυρετό, βήχα και δύσπνοια, ο ΕΟΔΥ συστήνει ψυχραιμία και επικοινωνία με τον οικογενειακό ιατρό ή/και τον ΕΟΔΥ, οι οποίοι θα αξιολογήσουν την κατάσταση και τον κίνδυνο και σας καθοδηγήσουν αναλόγως. Δεν ενδείκνυται να μεταβείτε απευθείας στα επείγοντα ιατρεία εφημερεύοντος νοσοκομείου.
Ερ: Μπορεί κάποιος που έχει αναρρώσει να συνεχίσει να είναι φορέας και να μεταδίδει τον ιό;
Απ: Προς το παρόν τα στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν όλοι οι ασθενείς θα αναρρώσουν. Η περίοδος ανάρρωσης ποικίλλει από μερικές ημέρες για όσους έχουν ήπια συμπτωματολογία έως πολύ περισσότερο (εβδομάδες) για όσους έχουν πνευμονία ή και μήνες για όσους επιβίωσαν από σοβαρές, δυνητικά θανατηφόρες επιπλοκές. Υπάρχουν αναφορές περιπτώσεων όπου το τεστ για τον κορωνοϊό παρέμεινε θετικό αρκετές μέρες μετά την ύφεση των συμπτωμάτων, ωστόσο δεν έχει εξακριβωθεί η ικανότητα μετάδοσης σε αυτή την περίπτωση.
Ερ: Η έλευση της άνοιξης και του καλοκαιριού θα βοηθήσουν στην εξάλειψη του ιού;
Απ: Η απάντηση είναι πως πιθανώς θα βοηθήσουν στον περιορισμό αλλά δεν αποτελεί ικανή συνθήκη για την εξάλειψη του ιού και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί αφορμή για εφησυχασμό. Με βάση την προηγούμενη εμπειρία με άλλους κορωνοϊούς και τον ιό της γρίπης, το ζεστό και το υγρό κλίμα δεν ευοδώνουν τη μετάδοση, ενώ πιθανότατα ο χρόνος ημίσειας ζωής του κορωνοϊού μειώνεται δραματικά. Επιπλέον, η μείωση του συγχρωτισμού σε κλειστούς χώρους μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε τι ισχύει επακριβώς για τον νέο κορωνοϊό Covid-19 και αν θα ακολουθήσει την εκτιμώμενη πορεία. Επιπλέον, ως νέο στέλεχος δεν υπάρχει ο αντίστοιχος βαθμός ανοσίας στην κοινότητα όπως με άλλους κορωνοϊούς και τη γρίπη.
* Ο Θάνος Δημόπουλος είναι Καθηγητής Ιατρικής Σχολής και πρύτανης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών