Την προσεχή Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου οι πολίτες της της ΠΓΔΜ καλούνται στις κάλπες για τη Συμφωνία των Πρεσπών με σημαντικό διακύβευμα. Εάν στην προσεχή ψηφοφορία, οι Σκοπιανοί αποδεχθούν την ονομασία Βόρεια Μακεδονία, θα ανοίξουν οι πόρτες για την ένταξη της ΠΓΔΜ σε ΝΑΤΟ και ΕΕ. Εάν πουν «ΟΧΙ», αυτές οι πόρτες ενδέχεται να μείνουν σφραγισμένες για δεκαετίες, γεγονός που θα στερήσει σημαντικά οφέλη για μια από τις ασθενέστερες οικονομικά χώρες της Ευρώπης.
Χθες τα μεσάνυχτα ολοκληρώθηκε η εκστρατεία των κομμάτων στα Σκόπια για το δημοψήφισμα και σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, από εδώ και στο εξής απαγορεύονται οποιεσδήποτε εκδηλώσεις και πολιτικές αναφορές σχετικά με το ζήτημα αυτό.
Παρά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών τον περασμένο Ιούνιο από τις κυβερνήσεις σε Αθήνα και Σκόπια, οι αντιδράσεις κατά της συμφωνίας είναι οξείες και στις δύο χώρες. Λίγες ημέρες πριν από το κρίσιμο δημοψήφισμα, η πλειονότητα των πολιτών της ΠΓΔΜ -από αυτούς που σκοπεύουν να δώσουν την ψήφο τους την Κυριακή- υποστηρίζουν τη συμφωνία. Ωστόσο, σημαντική μερίδα των πολιτικών δυνάμεων που εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο της ΠΓΔΜ προσπαθεί να μποϋκοτάρει τη διαδικασία. Οι δυνάμεις αυτές ελπίζουν ότι εάν η συμμετοχή κινηθεί κάτω του 50%, η διαδικασία μπορεί να κηρυχθεί άκυρη.
Την ίδια ώρα η αντιπολίτευση του κόμματος VMRO-DPMNE χαρακτηρίζει τη συμφωνία «προδοσία», επισημαίνοντας ότι «είναι επιβλαβής και πρέπει να απορριφθεί». Ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ Γκιόργκι Ιβανόφ ήδη έχει ξεκαθαρίσει ότι θα απόσχει της ψηφοφορίας. Από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, μία ανάσα πριν από τις κάλπες της Κυριακής, ο Γκιόργκι Ιβανόφ πραγματοποίησε το ύστατο πλήγμα του, καθώς κάλεσε τους πολίτες της χώρας του να μην προσέλθουν στο δημοψήφισμα της 30ης Σεπτεμβρίου. Χαρακτήρισε, μάλιστα, τη Συμφωνία των Πρεσπών και οποιαδήποτε πρόθεση για την υπερψήφισή της ως «ιστορική αυτοκτονία». «Και είμαι πεπεισμένος πως εσείς, οι συμπολίτες μας, θα πάρετε επίσης αυτή τη συνετή απόφαση».
Η κυβέρνηση στα Σκόπια τονίζει ότι η συμφωνία δεν θέτει σε κίνδυνο την εθνική ταυτότητα της χώρας, υπογραμμίζοντας ότι αντιθέτως την ενισχύει σε διεθνές επίπεδο. Αυτή την άποψη υποστήριξε και πλειάδα κορυφαίων Ευρωπαίων πολιτικών αξιωματούχων, όπως η γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ, που επισκέφθηκε πρόσφατα τα Σκόπια, κάνοντας λόγο για «ιστορική ευκαιρία που δίνεται μόνο μία φορά σε κάθε γενιά». Μια σειρά ηγέτες (Τραμπ, Μακρόν κ.ά.) με μηνύματά τους προέτρεψαν τους Σκοπιανούς να υπερψηφίσουν τη Συμφωνία των Σκοπίων.
Εκτός, όμως, από τους ίδιους τους γείτονες, με στραμμένο το βλέμμα στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας βρίσκεται και το Μέγαρο Μαξίμου, καθώς από το αποτέλεσμα θα εξαρτηθούν και οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα.
Ενδεικτικές του σκηνικού που έχει διαμορφωθεί είναι οι δημοσκοπήσεις. Επιβεβαιώνουν πως το διακύβευμα είναι η νομιμοποιητική συμμετοχή του λαού, καθώς φαίνεται να επικρατεί μεν το «Ναι», ωστόσο εκτός από αυτούς που δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν «Οχι», υπάρχει και ένα ποσοστό γύρω στο 40% που είτε εμφανίζεται απρόθυμο να πάει να ψηφίσει είτε επιλέγει ως πολιτική στάση να μποϊκοτάρει τη διαδικασία.
Η συμμετοχή
Στο δημοψήφισμα της Κυριακής το στοίχημα για τον πρωθυπουργό της χώρας Ζόραν Ζάεφ και των υποστηρικτών του «Ναι» δεν είναι μόνο η υπερψήφιση της συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά και, κυρίως, το ποσοστό συμμετοχής. Πόσοι πολίτες θα επιλέξουν να πάνε στις κάλπες, νομιμοποιώντας με τον τρόπο αυτό το αποτέλεσμα. Δεν είναι απλό το ζήτημα, καθώς οι εκλογικοί κατάλογοι δεν έχουν επικαιροποιηθεί και περιλαμβάνουν πολύ περισσότερα ονόματα πολιτών από αυτούς που δύνανται να ψηφίσουν.
Λίγες μέρες πριν στην ερώτηση της γερμανικής εφημερίδας τι θα γίνει εάν η συμμετοχή δεν ξεπεράσει τελικώς το 50% που απαιτείται για να θεωρηθεί έγκυρο το δημοψήφισμα, ο Νικόλα Ντιμιτρόφ απάντησε ότι «η πρόκληση έγκειται στους ανακριβείς εκλογικούς καταλόγους. Επισήμως είναι καταγεγραμμένοι στη "Μακεδονία" περίπου 1,8 εκατομμύρια ψηφοφόροι. Εκτιμούμε όμως ότι 300.000 με 400.000 εξ΄ αυτών δεν βρίσκονται στη χώρα. […] Μας λείπουν εκείνοι οι άνθρωποι που τα τελευταία χρόνια έχασαν την ελπίδα τους ότι η "Μακεδονία" θα προοδεύσει ποτέ στην προσπάθεια ενσωμάτωσης στη Δύση. Περισσότεροι από 100.000 μετανάστευσαν από τη "Μακεδονία" στη Γερμανία, άλλοι τόσοι στην Ιταλία. […] Αυτό σημαίνει ότι αναλόγως με την περιοχή, χρειαζόμαστε μια πραγματική συμμετοχή της τάξης του 65-70% για να πετύχουμε το 50% που προβλέπεται».
Έτοιμος για βέτο είναι ο Πρόεδρος των Σκοπίων αν το αποτέλεσμα του δημοψήφισματος θα είναι οριακά «ναι». Συγκεκριμένα, σε περίπτωση, που επικρατήσει οριακά το «ναι», είναι δεδομένο πως ο Σκοπιανός πρόεδρος Γκιόργκι Ιβάνοφ και τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα εγείρουν θέμα μη λαϊκής νομιμοποίησης του αποτελέσματος και θα θέσουν βέτο για να μην προχωρήσουν οι συνταγματικές αλλαγές, που απαιτούνται για να κυρωθεί η συμφωνία.
Από την άλλη, με διαρροές η «διεθνής κοινότητα» αφήνει να εννοηθεί ότι θα αναγνωρίσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αν υπερ του «ΝΑΙ» ψηφίσουν 500-600 χιλιάδες πολίτε της ΠΓΔΜ.
Τελευταίος σκόπελος η βουλή
Δυτικός διπλωμάτης μίλησε στην DW διατηρώντας την ανωνυμία του και επισήμανε ότι οι ηγέτιδες δυνάμεις της ΕΕ και οι ΗΠΑ θα στηρίξουν τις θέσεις του Ζάεφ, εφόσον όμως το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος καταδείξει σαφή πλειοψηφία υπέρ της συμφωνίας με την Ελλάδα, ακόμη κι αν το δημοψήφισμα δεν έχει τελικά την επιθυμητή έκβαση για την κυβέρνηση στα Σκόπια.
Πάντως ακόμη κι αν η κυβέρνηση ξεπεράσει τον σκόπελο του δημοψηφίσματος, καλείται να εξασφαλίσει πλειοψηφία δύο τρίτων στη βουλή της χώρας προκειμένου να κυρωθεί η συμφωνία και να γίνουν οι προβλεπόμενες αλλαγές στο Σύνταγμα της ΠΓΔΜ. Χωρίς τη στήριξη του VMRO-DPMNE η συγκέντρωση τόσο ευρείας πλειοψηφίας είναι αδύνατη. Υψηλόβαθμος αξιωματούχος της κυβέρνησης στα Σκόπια δήλωσε, υπό τον όρο της ανωνυμίας στην DW, ότι η κυβέρνηση ελπίζει πως ο συνδυασμός μιας ισχυρής στήριξης του «ΝΑΙ» στο δημοψήφισμα και των διεθνών πιέσεων μπορεί να μεταπείσει τουλάχιστον μια μερίδα των βουλευτών της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Υπενθυμίζουμε ότι όταν υπογράφτηκε η Συμφωνία των Πρεσπών το κοινοβούλιο των Σκοπίων την επικύρωσε με 69 ψήφους έναντι 51. Στη συνέχεια, όμως, στις 26 Ιουνίου, ο πρόεδρος Γκεόργκι Ιβανόφ, που προέρχεται από την αντιπολίτευση (VMRO), αρνήθηκε να υπογράψει το κείμενο. Στις 5 Ιουλίου έγινε δεύτερη συζήτηση στο Κοινοβούλιο και το κείμενο υπογράφηκε από τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου που προέρχεται από αλβανόφωνο κόμμα. Το σχέδιο για το δημοψήφισμα εγκρίθηκε στις 30 Ιουλίου, με 68 ψήφους.
Η στάση των Αλβανόφωνων
Για τον Ολιβιέ Ντελόρμ, Γάλλο ιστορικό, ειδικόςγια τα Βαλκάνια και συγγραφέας του τρίτομου έργου, «Η Ελλάδα από τον 5ο αιώνα μέχρι σήμερα», από το 2000, φάνηκε πόσο εύθραυστο ήταν το οικοδόμημα της ΠΓΔΜ με την αλβανόφωνη μειονότητα. Σήμερα οι αλβανόφωνοι είναι μειονότητα, «χάρη όμως στο δημογραφικό δυναμισμό τους θα ξεπεράσουν τελικά τη σλαβική πλειοψηφία».
Σύμφωνα με τον ιστορικό, το θέμα του ονόματος δεν μοιάζει να τους απασχολεί ιδιαίτερα, γιατί κοιτούν περισσότερο προς τα Τίρανα ή την Πρίστινα και λιγότερο προς τα Σκόπια, αν και 2 αλβανόφωνα κόμματα συμμετέχουν στην τωρινή πλειοψηφία.
Σχετικά με το δημοψήφισμα, είναι άγνωστο για την ώρα κατά πόσο οι αλβανόφωνοι θα κινητοποιηθούν εκλογικά για να υποστηρίξουν τη συμφωνία. Ο δε προβληματισμός είναι, τι θα σημαίνει εάν το δημοψήφισμα περάσει χάρη στη δική τους ψήφο, με δεδομένο ότι η σλαβική πλειοψηφία ανατολικά είναι κατά της συμφωνίας.
«Εάν το δυτικό μέρος της χώρας ψηφίσει υπέρ και το ανατολικό κατά, θα βρεθούμε σε μια κατάσταση υψηλού κινδύνου. Θα φανεί ο καθαρά τεχνητός χαρακτήρας της δημιουργίας της ΠΓΔΜ που δεν υπάρχει, παρά διότι αποφασίσαμε ότι τα εσωτερικά σύνορα της Γιουγκοσλαβίας ήταν απαραβίαστα. Θα έχουμε στην πραγματικότητα ένα μέρος των Σλάβων ανατολικά που προσβλέπουν προς τη Βουλγαρία και ένα μέρος των αλβανοφώνων δυτικά που προσβλέπουν προς Αλβανία και Κόσοβο. Κατάσταση εξαιρετικά περίπλοκη», σύμφωνα με τον Ολιβιέ Ντελόρμ.