Τις τελευταίες ημέρες εκτυλίσσεται ένα γαϊτανάκι διατλαντικής κακής επικοινωνίας υψηλού κινδύνου, με πιθανότητα να επιφέρει πολύ χειρότερες συνέπειες από τους διαξιφισμούς του Οβάλ Γραφείου μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Βολοντίμιρ Ζελένσκι την περασμένη Παρασκευή.
Τον περασμένο μήνα, η Ουάσιγκτον έστειλε αρκετά ισχυρά και μερικές φορές αντικρουόμενα μηνύματα στους συμμάχους και εταίρους της στην Ευρώπη. Όμως η ουσία της στρατηγικής που φαίνεται ότι θέλει να ακολουθήσει είναι ότι οι ΗΠΑ είτε θα μεσολαβήσουν για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία σε σύντομο χρονικό διάστημα είτε θα απομακρυνθούν από τη σύγκρουση, εκτός εάν ίσως θεωρήσουν ότι η Ρωσία παρεμποδίζει την κατάπαυση του πυρός – ή όπως είπε ο Τραμπ στον Ζελένσκι: «Ή θα κάνετε μια συμφωνία ή θα βγούμε έξω».
Οι ΗΠΑ θα αρνηθούν επίσης να αναλάβουν οποιαδήποτε δέσμευση για τη μεταπολεμική ασφάλεια της Ουκρανίας, όπως η ένταξη στο ΝΑΤΟ, καθώς ενέχει τον κίνδυνο να φέρει τη βορειοαμερικάνικη χώρα ΗΠΑ σε άμεσο πόλεμο με τη Ρωσία – «τρίτος παγκόσμιος πόλεμος», όπως τον βλέπει ο Τραμπ –.
Οι ΗΠΑ έχουν το κυρίαρχο δικαίωμα να υιοθετήσουν αυτή τη στάση, για χάρη των δικών τους συμφερόντων, που περιλαμβάνουν τον περιορισμό του κόστους και των κινδύνων που φέρουν οι ΗΠΑ για την ευρωπαϊκή άμυνα. Έτσι, η Ευρώπη δεν μπορεί να αποτρέψει τις ΗΠΑ, αλλά μπορεί να συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον για την επίτευξη των στόχων των ΗΠΑ, την ώρα που θα αναζητεί την καλύτερη δυνατή ρύθμιση για την προστασία της Ουκρανίας, την ασφάλεια της Ευρώπης και τη διατήρηση του ΝΑΤΟ.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, ωστόσο, ακούν ένα διαφορετικό μήνυμα – ή δύο, για την ακρίβεια. Μια εκδοχή είναι άκρως απαισιόδοξη: οι Ευρωπαίοι φοβούνται ότι ο Τραμπ ευθυγραμμίζεται με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και προετοιμάζεται να εγκαταλείψει την Ουκρανία και ίσως πολλές άλλες χώρες. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να είναι πιθανή, όμως μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει. Μια αρχική συνάντηση για την επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων με τη Ρωσία και μια ανησυχητικά ένθερμη απροθυμία να καταδικαστεί η επιθετικότητα του Πούτιν στην Ουκρανία, είναι σημαντικές κινήσεις, όμως απέχουν πολύ από το να συνιστούν μια μεγάλη γεωπολιτική αλλαγή.
Η άλλη εκδοχή είναι πιο αισιόδοξη: οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούν να ελπίζουν ότι θα πείσουν τον Τραμπ να παράσχει μια σημαντική εγγύηση ασφαλείας στην Ουκρανία. Αυτή η προσπάθεια οδήγησε Βρετανούς, Γάλλους και Ουκρανούς ηγέτες να επισκεφθούν τον Λευκό Οίκο την περασμένη εβδομάδα. Σε δημόσιες παρατηρήσεις, και οι τρεις πλευρές προσπάθησαν να πείσουν τον Τραμπ να παρέχει ένα αμερικάνικο «πλέγμα ασφαλείας» σε μια ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη, που θα περιλαμβάνει ίσως περίπου 30.000 στρατιώτες, οι οποίοι θα εγκατασταθούν στην Ουκρανία μόλις σταματήσουν οι μάχες.
Ο Τραμπ δεν απέκλεισε κάποιου είδους υποστήριξη των ΗΠΑ σε ένα ευρωπαϊκό στρατιωτικό σώμα, όμως δεν έδειξε ιδιαίτερα πρόθυμος να στείλει σημαντικές δυνάμεις.
Την Παρασκευή, στο Οβάλ Γραφείο, ο Ζελένσκι αμφισβήτησε τη στάση του Τραμπ. Ο Ουκρανός πρόεδρος δήλωσε κατηγορηματικά : «Δεν θα αποδεχτούμε ποτέ απλώς [μια] κατάπαυση του πυρός. Δεν θα λειτουργήσει χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας». Ο Ζελένσκι υποστήριξε ότι ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας έπρεπε να προέλθουν από τις ΗΠΑ και όχι μόνο από την Ευρώπη. Μια ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη, είπε, δεν θα λειτουργούσε εκτός εάν οι ΗΠΑ παρείχαν σημαντική υποστήριξη.
Στη συνέχεια, ο Ζελένσκι διαμήνυσε ότι «αν δεν μπορούμε να γίνουμε δεκτοί στο ΝΑΤΟ, χρειαζόμαστε κάποια σαφή δομή εγγυήσεων ασφαλείας από τους συμμάχους μας». Μόνο αφού παρείχαν τέτοιες εγγυήσεις θα προχωρούσε διπλωματικά η Ουκρανία για να διευθετήσει τον πόλεμο.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιβεβαίωσαν αμέσως την άποψη του Ζελένσκι. Μετά από τη συνάντηση των 18 Ευρωπαίων ηγετών την Κυριακή, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κηρ Στάρμερ ανακοίνωσε ότι ένας ευρωπαϊκός «συνασπισμός πρόθυμων» ήταν έτοιμος να τοποθετήσει μια στρατιωτική δύναμη στην Ουκρανία για να εγγυηθεί την ειρήνη. Δεσμεύτηκε να βάλει «βρετανικές μπότες στο έδαφος και αεροπλάνα στον αέρα» – υπό έναν όρο: «αυτή η προσπάθεια πρέπει να έχει ισχυρή υποστήριξη των ΗΠΑ».
Εδώ και χρόνια, αξιωματούχοι και ειδικοί σε όλο τον Ατλαντικό συζητούν τα πλεονεκτήματα της παροχής εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η κυβέρνηση Τραμπ δεν έχει την πρόθεση να το πράξει, ούτε θα υποχρεώσει στο μέλλον, de jure ή de facto, τις ΗΠΑ να πάνε σε πόλεμο για λογαριασμό της Ουκρανίας. Το ότι αυτή είναι η θέση του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών πρέπει να είναι κατανοητό.
Κανένας από τους προκατόχους του Τραμπ δεν δεσμεύτηκε ποτέ να πολεμήσει για την Ουκρανία. Ο Τζο Μπάιντεν απέκλεισε ρητά την αποστολή αμερικανικών στρατευμάτων όταν είδε την εισβολή της Ρωσίας να πλησιάζει. Ούτε σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν υπερασπιστεί άμεσα την Ουκρανία. Ο λόγος είναι προφανής: θα σήμαινε πόλεμο με τη Ρωσία, μια προοπτική που οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θέλουν να αποτρέπουν ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει στην Ουκρανία.
Εάν η Ουκρανία και η Ευρώπη συνεχίσουν να πιέζουν για ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ, έχουν μικρές πιθανότητες επιτυχίας και μεγαλύτερες πιθανότητες να δημιουργήσουν μια μόνιμη ρήξη με τον Τραμπ. Ο πρόεδρος θα μπορούσε να συμπεράνει ότι οι σύμμαχοί του αρνούνται να ακούσουν και, ακόμη χειρότερα, συνεχίζουν να προσπαθούν να τον παγιδέψουν. Σηκώνοντας τα χέρια του, θα μπορούσε να κάνει τις ίδιες ενέργειες που η Ουκρανία και η Ευρώπη θέλουν να αποφύγουν: να κόψει κάθε υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία και να κάνει μια βρώμικη συμφωνία με τον Πούτιν. Η ζημιά θα μπορούσε να επεκταθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη εάν ο Τραμπ απομακρύνει τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις και πόρους από την περιοχή.
Μπορεί να αποφευχθεί αυτό το χειρότερο σενάριο; Υπάρχει ακόμα διαθέσιμη διαδρομή. Όσο πιο γρήγορα η Ουκρανία και η Ευρώπη σταματήσουν να προσηλώνονται σε μια εγγύηση ασφαλείας των ΗΠΑ, τόσο πιο γρήγορα θα μπορούν να συμφωνήσουν με τις Ηνωμένες Πολιτείες ένα βιώσιμο σχέδιο που περιέχει δύο κύριες διατάξεις:
Πρώτον, η μεταπολεμική Ουκρανία θα διατηρούσε έναν μεγάλο και τεχνολογικά προηγμένο στρατό, εκπαιδευμένο και εφοδιασμένο από τους δυτικούς εταίρους της. Δεύτερον, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα δεσμευόταν να οπλίσουν βαριά την Ουκρανία εάν η Ρωσία εισέβαλε ξανά. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να υπογράψουν ένα νομικά δεσμευτικό έγγραφο ώστε να αποθηκεύσουν συγκεκριμένα οπλικά συστήματα που θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην Ουκρανία σε περίπτωση νέας επίθεσης.
Αυτή η φόρμουλα μπορεί να υπολείπεται αυτού που θέλουν οι Ουκρανοί, αλλά μπορεί να τους παρέχει αυτό που χρειάζονται. Εξάλλου, οι δυνάμεις της ίδιας της Ουκρανίας έχουν προστατεύσει τη χώρα στην τρέχουσα σύγκρουση, διατηρώντας το 80% του ουκρανικού εδάφους και αναγκάζοντας τη Ρωσία σε έναν δαπανηρό πόλεμο φθοράς. Εάν αυτές οι δυνάμεις παραμείνουν ισχυρές, δύσκολα θα ήταν δεδομένο ότι η Μόσχα θα ξεκινούσε άλλη μια προσπάθεια, καθώς θα διακινδύνευε να υποστεί τεράστιες απώλειες για μικρό κέρδος.
Η Ουκρανία, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη διπλωματική τους φαιά ουσία τους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να πείσουν τη Ρωσία να σταματήσει να πολεμά, χωρίς να απαιτείται από την Ουκρανία να αφοπλιστεί. Η Ρωσία θα μπορούσε να συναινέσει, έχοντας κρατήσει την Ουκρανία έξω από το ΝΑΤΟ, και τις δυνάμεις των μελών του έξω από την Ουκρανία. Για να επιτευχθεί μια συμφωνία, ωστόσο, η Βορειοατλαντική συμμαχία θα πρέπει να ενωθεί, να βιαστεί και να ρίξει το βάρος της σε μια κοινή απαίτηση.
Οτιδήποτε διαφορετικό θα ισοδυναμούσε με καταστροφή, όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στο σύνολό της.
Πηγή: The Guardian