Πολιτική συμφωνία για το Σύμφωνο για το Μεταναστευτικό και το 'Ασυλο επετεύχθη σήμερα έπειτα από ολονύκτιες διαβουλεύσεις μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Συμβουλίου και Κομισιόν.
Μια συμφωνία που με ικανοποίηση υποδέχτηκε η ελληνική κυβέρνηση δεδομένου ότι η χώρα μας βρίσκεται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και κατ’ επέκταση είναι από τις χώρες οι οποίες πρώτες έρχονται σε επαφή με της επιπτώσεις της διαχείρισης, ενώ σηκώνουν δυσανάλογο βάρος σε περιόδους έξαρσης του φαινομένου.
Τι προβλέπει η συμφωνία
Συνολικά, από το 2015, πάνω από ένα εκατομμύριο μετανάστες και πρόσφυγες έφτασαν στα σύνορα της Ε.Ε, αρκετοί εκ των οποίων διέφυγαν από πολέμους στη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Το 2022, σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι ζήτησαν άσυλο στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον Frontex.
Η προκαταρκτική συμφωνία -που θα πρέπει πλέον επισήμως να επικυρωθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο – καλύπτει πέντε προτάσεις «κλειδιά» του Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου:
– τον κανονισμό ελέγχου (screening regulation),
– τον κανονισμό της βάσης δεδομένων Eurodac,
– τον κανονισμό των διαδικασιών ασύλου,
– τον κανονισμό διαχείρισης των αιτούντων άσυλο
– τον κανονισμό για τον μηχανισμό διαχείρισης κρίσεων (Crisis and Force majeure Regulation).
Συγκεκριμένα:
Ο κανονισμός ελέγχου προβλέπει μια προκαταρκτική διαδικασία για την ταχεία εξέταση του προφίλ ενός αιτούντος άσυλο και τη συλλογή βασικών πληροφοριών όπως η εθνικότητα, η ηλικία, τα δακτυλικά αποτυπώματα και η εικόνα του προσώπου. Θα πραγματοποιηθούν επίσης έλεγχοι υγείας και ασφάλειας.
Ο τροποποιημένος κανονισμός Eurodac, ο οποίος θα ενημερώνει μεγάλη κλίμακας βάση δεδομένων, που θα αποθηκεύει βιομετρικά στοιχεία, που συλλέγονται κατά τη διαδικασία ελέγχου. Η βάση δεδομένων θα περιλαμβάνει καταμέτρηση αιτούντων ασύλου για την αποτροπή πολλαπλών αξιώσεων με το ίδιο όνομα.
Ο τροποποιημένος κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου (APR) περιλαμβάνει ταχεία διαδικασία στα σύνορα, που προορίζεται να διαρκέσει το πολύ 12 εβδομάδες, και διατήρηση της παραδοσιακής διαδικασίας ασύλου, η οποία είναι πιο χρονοβόρα και μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες.
Ο κανονισμός διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης (AMMR) θεσπίζει ένα σύστημα «υποχρεωτικής αλληλεγγύης» θα ενεργοποιείται όταν ένα ή περισσότερα κράτη μέλη υφίστανται «μεταναστευτική πίεση». Το σύστημα θα προσφέρει στις χώρες τρεις επιλογές: μετεγκατάσταση ορισμένου αριθμού αιτούντων άσυλο, καταβολή συνεισφοράς για κάθε αιτούντα που αρνούνται να μετεγκατασταθούν και χρηματοδότηση επιχειρησιακής υποστήριξης.
Ο κανονισμός διαχείρισης κρίσεων ο οποίος προβλέπει κανόνες που θα ισχύουν μόνο όταν το σύστημα ασύλου της Ε.Ε απειλείται από ξαφνική και μαζική άφιξη προσφύγων, όπως κατά τη μεταναστευτική κρίση 2015-2016, ή από μια κατάσταση ανωτέρας βίας, όπως η πανδημία covid-19. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι εθνικές αρχές θα έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόζουν αυστηρότερα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων μεγαλύτερων περιόδων κράτησης.
Επί της ουσίας η νέα συμφωνία προβλέπει ότι τα κράτη μέλη «πρώτης γραμμής» στη νότια Ευρώπη θα θεσπίσουν πλέον αυστηρότερες διαδικασίες παροχής ασύλου στα σύνορά τους και θα διαθέτουν πλέον μηχανισμούς απομάκρυνσης μεταναστών, των οποίων αιτήσεις απορρίπτονται.
Ο νέος μηχανισμός αλληλεγγύης προβλέπει ότι στα κράτη μέλη της ηπειρωτικής Ευρώπης θα δίνεται πλέον η επιλογή είτε να δέχονται έναν συγκεκριμένο αριθμό μεταναστών, είτε να πληρώνουν συγκεκριμένα ποσά σε κοινό ευρωπαϊκό Ταμείο.
Τι σημαίνουν αυτά πρακτικά για την Ελλάδα
Η χώρα μας μαζί καθώς και τα άλλα κράτη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Μάλτα, επωφελείται καθώς βλέπει πλέον τις διαδικασίες να βαίνουν προς το ταχύτερο ενώ θεσπίζεται και ένας υποχρεωτικός μηχανισμός αλληλεγγύης, κάτι που η Αθήνα ζητούσε μετ’ επιτάσεως για χρόνια καθώς στην εθελοντική του μορφή το μέτρο είχε ομολογουμένως αποτύχει.
Στο πλαίσιο αυτό με την άφιξη ενός αιτούντα άσυλο σε ελληνικό έδαφος θα μπορεί η Ελλάδα μέσω του Eurodac κατ’ αρχήν να διαπιστώνει εάν υπάρχει άλλη καταχώριση στο όνομά του, εάν έχει επιχειρηθεί πρότερη είσοδο με άλλα στοιχεία και φυσικά την καινοτομία της ταχείας εξέτασης προφίλ η οποία αποσυμφορεί την διαδικασία ασύλου με σωρηδόν αιτήματα.
Μέσω της διαδικασίας της «υποχρεωτικής αλληλεγγύης» η Ελλάδα θα μπορεί να δει άλλες χώρες της ΕΕ να υποχρεούνται να συμβάλλουν στην διαχείριση των βαρών μέσω των μετεγκαταστάσεων, προκειμένου τα βάρη τα κατανέμονται όσο πιο δίκαια γίνεται.
Στο ίδιο πλαίσιο, θεσπίστηκε και μία ακόμη παράμετρος για χώρες οι οποίες αρνούνται να δεχθούν αιτούντες άσυλο, καθώς αυτές θα καλούνται να καταβάλλουν εισφορά στις χώρες οι οποίες σηκώνουν το αντίστοιχο βάρος καθώς και να χρηματοδοτήσουν επιχειρησιακή υποστήριξη. Σημειώνεται ότι το συγκεκριμένο μέτρο επεκτείνεται και στις τρίτες χώρες οι οποίες λογίζονται ως «ασφαλείς» προκειμένου να δύναται με αυτόν τον τρόπο να ανακοπούν οι ροές σε ορισμένες περιπτώσεις εκτός ΕΕ.