Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μια πιθανή αναζωπύρωση των τρωτών σημείων του δημόσιου χρέους της ευρωζώνης. To αυξημένo επίπεδo χρέους, η υποτονική ανάπτυξη και η δημοσιονομική ολίσθηση δημιουργούν ένα επικίνδυνο κοκτέιλ.
Στην τελευταία επισκόπηση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας του Νοεμβρίου 2024, η ΕΚΤ προειδοποιεί ότι οι παράγοντες αυτοί, σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές εντάσεις και την πολιτική αβεβαιότητα, μπορούν να αναζωπυρώσουν τους φόβους για μια κρίση δημόσιου χρέους παρόμοια με την αναταραχή πριν είχαμε από μια δεκαετία.
«Τα αυξημένο χρέος και τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα, σε συνδυασμό με την αδύναμη μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή δυναμική, αυξάνουν τον κίνδυνο δημοσιονομικού εκτροχιασμού. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να αναζωπυρώσει τις ανησυχίες της αγοράς σχετικά με τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους», αναφέρει το νομισματικό ίδρυμα.
Το αυξανόμενο κόστος χρέους αυξάνει τους κινδύνους χρηματοπιστωτικής σταθερότητας
Η ΕΚΤ προειδοποιεί ότι η εποχή του «φθηνού δανεισμού» έχει οριστικά τελειώσει.
Το χρέος που ωριμάζει μετακυλίεται πλέον με σημαντικά υψηλότερα επιτόκια, ανεβάζοντας το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους.
Αυτή η δυναμική εγκυμονεί ιδιαίτερους κινδύνους για τις χώρες με υψηλό χρέος, όπου ο περιορισμένος δημοσιονομικός χώρος θα μπορούσε να καταστήσει τις κυβερνήσεις ευάλωτες σε ξαφνικά σοκ της αγοράς.
Οι γεωπολιτικές εντάσεις επιδεινώνουν το πρόβλημα. Οι ενεργειακές επιδοτήσεις και άλλα δημοσιονομικά μέτρα που αποσκοπούν στην άμβλυνση των παγκόσμιων διαταραχών «τεντώνουν» περαιτέρω τους προϋπολογισμούς.
«Τα τρωτά σημεία των κρατών βαθαίνουν. Παρά τις πρόσφατες μειώσεις των λόγων χρέους προς ΑΕΠ, οι δημοσιονομικές προκλήσεις εξακολουθούν να υφίστανται σε αρκετές χώρες της ζώνης του ευρώ, οι οποίες επιδεινώνονται από διαρθρωτικά ζητήματα, όπως η ασθενής δυνητική ανάπτυξη και η αυξημένη αβεβαιότητα πολιτικής». παρατήρησε ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Λουίς ντε Γκίντος.
Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα
Τα επίπεδα χρέους σε ολόκληρη την ευρωζώνη προκαλούν έντονη ανησυχία, ενώ οι σημαντικές ανισορροπίες μεταξύ των κρατών μελών αναδεικνύουν την αστάθεια του μπλοκ.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, ο μέσος όρος χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ της ευρωζώνης ανέρχεται στο 88,1%. Όμως ο αριθμός αυτός κρύβει έντονες αντιθέσεις.
Η Ελλάδα ηγείται με το πολύ υψηλό ποσοστό χρέους 163,6%, ακολουθούμενη από την Ιταλία με 137% και τη Γαλλία με 112,2%. Εν τω μεταξύ, δημοσιονομικά πειθαρχημένες χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία διαθέτουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά, στο 61,9% και 43,2%, αντίστοιχα.
Όσον αφορά το μέλλον, οι προοπτικές για τη βιωσιμότητα του χρέους είναι όλο και πιο ανησυχητικές σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες της ευρωζώνης. Ενώ τα επίπεδα του δημόσιου χρέους της ευρύτερης περιοχής προβλέπεται να παραμείνουν σχετικά σταθερά, ορισμένα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν μια επικίνδυνα ανοδική πορεία.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στο τελευταίο του Δημοσιονομικό Παρατηρητήριο προβλέπει ότι μέχρι το 2029, το χρέος της Γαλλίας θα σκαρφαλώσει από το 112% στο 124,1%, ενώ της Ιταλίας θα εκτοξευθεί στο ιλιγγιώδες 142,3%, από 136,9%. Το Βέλγιο, επίσης, αναμένεται να δει το χρέος του να αυξάνεται απότομα, από 105% σε 119%.
Τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν τις αυξανόμενες ευπάθειες που μπορεί να οδηγήσουν τα υπερχρεωμένα κράτη σε έναν αγώνα διαχείρισης των δημοσιονομικών πιέσεων και μάλιστα μέσα σε ένα περιβάλλον υψηλότερων επιτοκίων και υποτονικής οικονομικής ανάπτυξης.
Déjà vu για τις αγορές;
Μέχρι στιγμής οι αγορές έχουν παραμείνει σχετικά ήρεμες. Ωστόσο, τα τρωτά σημεία υποδηλώνουν ότι η ηρεμία μπορεί να μην διαρκέσει. Η δημοσιονομική ολίσθηση σε χώρες με υψηλό χρέος θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τις ανησυχίες της αγοράς, οδηγώντας σε διεύρυνση των περιθωρίων των ομολόγων που θυμίζουν την κρίση χρέους της ευρωζώνης πριν από μια δεκαετία.
Η ΕΚΤ αναγνωρίζει ότι «η αυξημένη πολιτική και γεωπολιτική αβεβαιότητα, τα αδύναμα δημοσιονομικά θεμελιώδη μεγέθη και η υποτονική τάση ανάπτυξης εγείρουν ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους σε ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ».
«Ενώ οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν αποδειχθεί ανθεκτικές, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για εφησυχασμό. Οι ευπάθειες καθιστούν τις αγορές μετοχών και εταιρικών πιστώσεων επιρρεπείς σε περαιτέρω μεταβλητότητα», προειδοποιεί η Φρανκφούρτη.
Το εταιρικό ντόμινο
Ο εταιρικός τομέας δεν είναι απρόσβλητος από τις αδυναμίες των κρατών - μελών της Ευρωζώνης. Η άνοδος των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων θα μπορούσε να επηρεάσει τον ιδιωτικό τομέα, αυξάνοντας το κόστος χρηματοδότησης για τις εταιρείες.
Αυτό θα ήταν ιδιαίτερα επιζήμιο για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), οι οποίες ήδη δέχονται πιέσεις από το υψηλό κόστος δανεισμού και την χαμηλή ανάπτυξη.
«Το υψηλό κόστος δανεισμού και οι αδύναμες προοπτικές ανάπτυξης εξακολουθούν να επιβαρύνουν τους εταιρικούς ισολογισμούς. Οι επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ αναφέρουν μείωση κερδών λόγω των υψηλών πληρωμών τόκων», ανέφερε η ΕΚΤ.
Τραπεζική ανθεκτικότητα
Σε αντίθεση με την προηγούμενη κρίση χρέους, οι τράπεζες της ευρωζώνης είναι καλύτερα κεφαλαιοποιημένες και πιο κερδοφόρες. Για αυτό και παρέχουν ένα «απόθεμα ασφαλείας» έναντι πιθανών κρατικών και εταιρικών πιστωτικών σοκ.
Ωστόσο, η διασύνδεση κρατών και τραπεζών -γνωστή ως "βρόχος της καταστροφής"- προκαλεί μεγάλη ανησυχία. Ενδεχόμενη επιδείνωση της πιστοληπτικής ικανότητας των κρατών θα μπορούσε να διαβρώσει τους τραπεζικούς ισολογισμούς, προκαλώντας ευρύτερη χρηματοπιστωτική αστάθεια.
Η ΕΚΤ συμβουλεύει τις ρυθμιστικές αρχές να διατηρούν ισχυρά τα κεφαλαιακά αποθέματα των τραπεζών και να τηρούν τους κανόνες που διασφαλίζουν ότι οι δανειολήπτες μπορούν να αποπληρώσουν τα δάνεια, με στόχο τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την αποτροπή του επικίνδυνου δανεισμού.
Παλιά κρίση, νέοι κίνδυνοι
Η προειδοποίηση της ΕΚΤ είναι σαφής: η ευρωζώνη δεν έχει διαφύγει τον κίνδυνο. Το αυξημένο χρέος, η αδύναμη ανάπτυξη και η δημοσιονομική ολίσθηση θέτουν τις βάσεις για πιθανές αναταράξεις στις αγορές.
Προς το παρόν, το μήνυμα από τη Φρανκφούρτη είναι κατηγορηματικό: η επαγρύπνηση είναι υψίστης σημασίας και ο εφησυχασμός δεν αποτελεί επιλογή.
Χωρίς αποφασιστική δράση για την αντιμετώπιση αυτών των τρωτών σημείων, η Ευρωζώνη ενδέχεται να διολισθήσει σε μια νέα κρίση δημόσιου χρέους.