Είναι μια πολύ παράξενη ιστορία για ένα πρόβλημα που, ασφαλώς, δεν έπρεπε ούτε καν να υφίσταται.
Πρόκειται για την οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία, την ευκολότερη οριοθέτηση στο κόσμο, διότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας των δύο κρατών έχει ήδη συντελεστεί και η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ πάντα συμπίπτουν.
Οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας το 1977
Στις 24 Μαΐου 1977, οι κυβερνήσεις της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας υπέγραψαν συμφωνία για την οριοθέτηση των αντίστοιχων υφαλοκρηπίδων τους στην Ιόνιο Θάλασσα. Με την ανταλλαγή των εγγράφων επικύρωσης, η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ στις 12 Νοεμβρίου 1980.
Έτσι σήμερα, σχεδόν 40 χρόνια αργότερα, δεν έχουμε ακόμα καταφέρει να οριοθετήσουμε την ΑΟΖ των δυο κρατών.
ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑΣ
Όπως δείχνει ο παραπάνω χάρτης το όριο της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας αποτελείται από δεκαπέντε τμήματα, δεκατέσσερα σημεία καμπής και δύο τερματικά σημεία και εκτείνεται σε γενική κατεύθυνση βορρά-νότου για 268 ναυτικά μίλια. Το βάθος των υδάτων στην περιοχή των ορίων ποικίλει από λιγότερο από 800 μέτρα έως σχεδόν 4.000 μέτρα.
Το βόρειο άκρο του ορίου είναι το σημείο πλησιέστερης προσέγγισής του στις ακτές της Ελλάδας και της Ιταλίας, που βρίσκονται 22 και 20,1 ναυτικά μίλια από τις αντίστοιχες ακτές.
Το νότιο άκρο βρίσκεται 168,9 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Σικελίας και 163,4 από το ελληνικό νησί Σταμφάνη. Σύμφωνα με τη συμφωνία, χρησιμοποιήθηκε μια διάμεση γραμμή «λαμβάνοντας υπόψη οποιαδήποτε αμοιβαία εγκεκριμένες μικρές προσαρμογές». Σημαντικές προσαρμογές συμφωνήθηκαν στα σημεία καμπής 1, 2 και 3, όπου η συνοριακή γραμμή είναι 1,9 έως 3,3 ναυτικά μίλια 5 πιο κοντά στο ελληνικό νησί Οθωνούς παρά στην ακτή της Ιταλίας.
Στο σημείο 8, όπου το όριο είναι 6,1 ναυτικά μίλια πιο κοντά στην ιταλική ακτή από το ελληνικό νησί της Κεφαλλονιάς, και στα σημεία 15 και 16, όπου το όριο βρίσκεται 1,8 έως 5,5 ναυτικά μίλια πλησιέστερα προς το ελληνικό νησί Σταμφάνη παρά στην ακτή της Σικελίας.
Τα υπόλοιπα σημεία υπολογίζεται ότι απέχουν 1,5 ναυτικά μίλια από την εμφανή διάμεση γραμμή. Η συμφωνία προβλέπει την ενδεχόμενη επέκταση της οριακής γραμμής προς τα βόρεια από το σημείο 1 και νότια από το σημείο 16. Το σημείο 1 βρίσκεται 28,0 ναυτικά μίλια από την ακτή της Αλβανίας. Το σημείο 16 βρίσκεται 185,0 ναυτικά μίλια από τη Μάλτα και 21,6 ναυτικά μίλια από τη Λιβύη.
Η ΑΟΖ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Όταν πριν μερικά χρόνια ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς μίλησε για μια ΑΟΖ της Ευρώπης, κάποιοι ειδήμονες της υφαλοκρηπίδας έκαναν ειρωνικές δηλώσεις ισχυριζόμενοι ότι δεν υπάρχει ΑΟΖ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το γεγονός και μόνο ότι η ΕΕ διέθετε ένα μεγάλο μήκος ακτών ήταν αρκετό για να ενδιαφερθεί και να λάβει μέρος στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, που δημιούργησε το νέο Σύνταγμα των Θαλασσών του πλανήτη μας.
Βέβαια, ο κύριος λόγος της συμμετοχής της ΕΕ στην Διάσκεψη, ήταν το γεγονός, ότι τα κράτη-μέλη της είχαν μεταβιβάσει ορισμένες αρμοδιότητες στην ΕΕ. Οι αρμοδιότητες αυτές αφορούσαν βασικά τα θέματα της αλιείας, της εμπορικής πολιτικής και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Δηλαδή η ΕΕ έχει κυριαρχικά δικαιώματα αλιείας στις ΑΟΖ των κρατών-μελών της. Γι’ αυτό και η ΕΕ έχει Επίτροπο για τα θέματα Αλιείας και ΑΟΖ. Το UNCLOS (στο Μέρος XVIΙ και στο Παράρτημα IX) δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής Διεθνών Οργανισμών αμέσως μετά τη συμμετοχή της απολύτου πλειοψηφίας των κρατών-μελών της.
Ήδη όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και η ίδια η ΕΕ έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας. Με βάση τα άρθρα 309 και 310 δεν επιτρέπεται να διατυπωθούν επιφυλάξεις ή εξαιρέσεις, όταν τα διάφορα κράτη καταθέτουν τα κείμενα επικύρωσης της Σύμβασης.
Έτσι, τα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να διατηρούν επιφυλάξεις σχετικά με τις αρμοδιότητες, που έχουν μεταβιβάσει σε αυτή.
Πιο συγκεκριμένα, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε την Τελική Πράξη της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας τον Δεκέμβρη του 1982 στο Montego Bay της Τζαμάικας έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Η Κοινότητα σημειώνει ότι τα Κράτη-Μέλη της έχουν μεταβιβάσει σ’ αυτήν τις αρμοδιότητες που αφορούν στην διατήρηση και διαχείριση των αλιευτικών τους πόρων. Επομένως, στα θέματα αλιείας μόνο η Κοινότητα μπορεί να υιοθετήσει τους σχετικούς κανόνες και κανονισμούς (οι οποίοι εκτελούνται από τα Κράτη-Μέλη) και έχει την δυνατότητα να προβαίνει σε συμφωνίες με τρίτα Κράτη ή με διεθνείς οργανισμούς.»
Όταν η ΕΕ αντιλήφθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ότι μια ΑΟΖ 200 ν.μ. σύντομα θα εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους αποφάσισε να μελετήσει το θέμα για να διαπιστώσει αν πρέπει και η ΕΕ να αποκτήσει μια τέτοια ζώνη. Έτσι έχοντας αναλύσει τις απώλειες και τα κέρδη της ΕΕ από μια ΑΟΖ 200 ν.μ., η ΕΕ έκανε ένα σημαντικό βήμα τον Νοέμβριο του 1976, συμφωνώντας σε τρεις βασικές αρχές: 1. Την προέκταση των αλιευτικών ζωνών όλων των μελών της σε 200 ν.μ. 2.
Την μεταβίβαση στην Κοινότητα της αποκλειστικής αρμοδιότητας για τις διαπραγματεύσεις για αλιευτικές συμφωνίες της ΕΚ με κράτη μη-μέλη της Κοινότητας. 3. Την διατύπωση ορισμένων αρχών για την μελλοντική της πολιτική σε θέματα διαχείρισης και διατήρησης των αλιευτικών πόρων. Έτσι δημιουργήθηκε ένας Κανονισμός το 1983, που ξεκάθαρα ανέφερε ότι το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης των κρατών-μελών δεν θα έχει καμία επίπτωση σε αυτή την αλιευτική ζώνη.
Δηλαδή κράτη-μέλη που είχαν αιγιαλίτιδα ζώνη 3 ή 6 ν.μ. θα έπρεπε να αποκτήσουν αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. Η Ελλάδα δεν έκανε τότε καμία ενέργεια για να δημιουργήσει μια αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. Αργότερα, η Τουρκία βλέποντας πολλές χώρες της ΕΕ να επεκτείνουν την αλιευτική τους ζώνη στα 12 ν.μ. και φοβούμενη ότι και η Ελλάδα θα έπραττε το ίδιο, αντέδρασε και κάλεσε στην Άγκυρα, την 25η Οκτωβρίου 1990 όλους τους τότε πρεσβευτές της ΕΕ, εκτός του Έλληνα πρέσβη και τους ζήτησε να μην επεκτείνουν την αλιευτική ζώνη τους στα 12 ν.μ. στη Μεσόγειο.
Δυστυχώς η ΕΕ αποδέχτηκε αυτό το τουρκικό διάβημα αλλά, ακόμα χειρότερα, το δέχθηκε και η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη. Αργότερα, όταν η ΕΕ αποφάσισε να δημιουργήσει ΑΟΖ 200 ν.μ. για όλα τα κράτη-μέλη της, η Τουρκία ζήτησε να μη δημιουργηθεί μια τέτοια ζώνη στη Μεσόγειο, μια θέση που πάλι αποδέχθηκε και η ΕΕ και η Ελλάδα.
Η εξήγηση που δόθηκε από την ΕΕ είναι ότι τα ψάρια σε αυτή τη θάλασσα έχουν υψηλή μεταναστευτική τάση και έτσι δεν κρίθηκε χρήσιμο να επεκταθούν τα 200 ν.μ. και σε αυτή την θάλασσα.
Αγνόησαν κατάφορα το γεγονός ότι οι υδρογονάνθρακες δεν έχουν υψηλή μεταναστευτική τάση! Έτσι ούτε η Ελλάδα ούτε και η Ιταλία διαθέτουν μια ΑΟΖ 200 ν.μ., ενώ η Γαλλία και η Ισπανία διαθέτουν ΑΟΖ 200 ν.μ. αλλά όχι στην περιοχή της Μεσογείου.
Έτσι το μοναδικό κράτος της ΕΕ που διαθέτει ΑΟΖ στη Μεσόγειο είναι η Κύπρος, για τη οποία δεν έφερε καμία αντίρρηση η ΕΕ. Αυτή η κατάσταση, δηλαδή η εξαίρεση της Μεσογείου από την ζώνη των 200 ν.μ., δεν εξυπηρετεί τα συνολικά συμφέροντα της ΕΕ και ιδιαίτερα των κρατών της που βρέχονται από την Μεσόγειο και πρέπει να αναιρεθεί, ιδιαίτερα τώρα που η Κύπρος διαθέτει μια τέτοια ΑΟΖ.
Μόνο ένα 4% του αλιεύματος στην Μεσόγειο προέρχεται από τα ύδατα άλλων κρατών και η ύπαρξη μιας ΑΟΖ στην Μεσόγειο δεν θα επιδράσει αρνητικά στην Ελλάδα, στην Ισπανία και την Ιταλία που αλιεύουν έξω από τις ακτές της Αλγερίας, του Μαρόκου και της Τυνησίας.
Η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει από τους συνεταίρους της στις Βρυξέλλες να επεκτείνουν την ΑΟΖ και στη Μεσόγειο. Για αυτό το λόγο ήταν πολύ σημαντική η παρέμβαση του Αντώνη Σαμαρά που, ουσιαστικά, ζήτησε να δημιουργηθεί μια Ευρωπαϊκή ΑΟΖ στην νοτιοανατολική Μεσόγειο ανάμεσα στην Ιταλία, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Μάλτα.
Ο χάρτης που ακολουθεί δείχνει τις ΑΟΖ όλων των παράκτιων κρατών-μελών της ΕΕ.
Το 2013 ήταν μια σημαντική και κρίσιμη χρονιά για τα θέματα της ΑΟΖ, γιατί και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια νέα μελέτη με τίτλο «Βελτιώνοντας τη διακυβέρνηση του θαλάσσιου χώρου: Μια ευκαιρία για Γαλάζια Ανάπτυξη στη Μεσόγειο Θάλασσα».
Αυτή η μελέτη επισημαίνει ότι η δημιουργία Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών στη Μεσόγειο Θάλασσα θα ωφελήσει την Γαλάζια Ανάπτυξη της Ε.Ε. Η μελέτη παρουσιάζει μια οικονομική ανάλυση για την αξία δημιουργίας ΑΟΖ από τα ευρωπαϊκά κράτη που θα είναι προέκταση του σχεδίου «Γαλάζια Ανάπτυξη» της Ευρώπης.
Η στρατηγική της Γαλάζιας Ανάπτυξης έχει σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης και εργασίας στην θαλάσσια οικονομία, ώστε να βοηθήσει την οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης.
Έτσι η μελέτη αυτή προτρέπει τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου να προβούν στην ανακήρυξη και οριοθέτηση των ΑΟΖ τους.
Συγκεκριμένα τονίζει: «Γύρω από αυτή την στρατηγική και κρίσιμη από κάθε πλευρά θαλάσσια λεκάνη, το λίκνο του δυτικού μας πολιτισμού, ελάχιστα παράκτια κράτη έχουν ανακηρύξει ΑΟΖ.
Αυτή η πρωτοβουλία της ΕΕ μπορεί να πυροδοτήσει μια σειρά από τέτοιες διεκδικήσεις με βάση τη Διεθνή Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Ο πασιφανής στόχος είναι η εξερεύνηση του πλούτου της Μεσογείου Θάλασσας, αλλά πιθανώς ακόμα περισσότερο των υδρογονανθράκων που βρίσκονται στα βάθος των βυθών της.
Γιατί δεν πρέπει η ΕΕ να περιμένει για καλύτερες ειρηνικές περιόδους για να προβεί στην εκτέλεση αυτού του σχεδίου. Αντιλαμβανόμαστε ότι η μελέτη γίνεται ακόμα πιο σημαντική μετά τις τελευταίες ανακαλύψεις των τεράστιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή ανάμεσα στη Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Και δεν είναι μόνο αυτό.
Υπάρχει ήδη ένδειξη που υποστηρίζεται από επιστημονικά δεδομένα ότι υπάρχουν και άλλα κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Μέσα στις ΑΟΖ των 200 ν.μ. των κρατών-μελών της ΕΕ, το μεγαλύτερο ποσοστό της Μεσογείου σε αλιεία και σε υδρογονάνθρακες θα είναι ευρωπαϊκή ιδιοκτησία. Χωρίς οι ΑΟΖ να έχουν συμφωνηθεί, να έχουν ανακηρυχθεί και οριοθετηθεί, η εκμετάλλευση του ό, τι βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του νερού είναι αδύνατη.
Επομένως, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα πρέπει, με εμμονή να ακολουθήσουν μια στρατηγική με βάση αυτά τα δεδομένα.
Ο στόχος δεν είναι τίποτα λιγότερο από την επίτευξη ενεργειακής αυτάρκειας στην διψασμένη για υδρογονάνθρακες γερασμένη μας ήπειρο.» Η μελέτη αυτή δημοσιεύτηκε πριν ανέλθει η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στην εξουσία και ίσως την διαβάζουν τώρα για πρώτη φορά. Φοβούμαι ότι εμείς δεν θα αρπάξουμε αυτή την ευκαιρία για να πάμε στις Βρυξέλλες και να ενημερώσουμε τους εταίρους μας ότι είμαστε έτοιμοι να ανακηρύξουμε την ελληνική ΑΟΖ , όπως προτείνει η μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Έχω την εντύπωση ότι η ΕΕ δεν θα δώσει εντολή στην Ελλάδα και στα άλλα κράτη-μέλη της να ανακηρύξουν και να οριοθετήσουν ΑΟΖ στη Μεσόγειο Θάλασσα. Βέβαια η Ε.Ε. δεν κάνει τίποτα άλλο από το να δίνει συνεχώς εντολές στα κράτη-μέλη της για διάφορα οικονομικά, πολιτικά και οικονομικά θέματα. Φαίνεται ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν μόνο υποχρεώσεις και όχι δικαιώματα. Επίλογος Όπως όλοι γνωρίζουμε, η Ελλάδα έχει θαλάσσια σύνορα με έξι κράτη.
Την Αλβανία, την Ιταλία, την Λιβύη, την Αίγυπτο, την Κύπρο και την Τουρκία και δεν έχει πραγματοποιήσει ούτε μια οριοθέτηση! Το ΥΠΕΞ, για χρόνια τώρα, προσπαθεί να τα βρει με τους Ιταλούς αλλά αυτοί ζητούν μεγαλύτερη ΑΟΖ απ΄ ότι δικαιούνται. Ο κύριος λόγος της άρνησής του είναι ότι σήμερα, επειδή διαθέτουν έναν μεγάλο αλιευτικό στόλο ψαρεύουν πολύ κοντά στα χωρικά μας ύδατα και θα χάσουν αυτούς τους ψαρότοπους όταν η οριοθέτηση της ΑΟΖ γίνει με βάση τη μέση γραμμή.
Αναμφίβολα, ο Πρωθυπουργός περνάει μεγάλες φουρτούνες αλλά πρέπει στην επόμενη συνάντηση του με τον Ιταλό Πρωθυπουργό Πάολο Τζεντιλόνι να απαιτήσει την άμεση οριοθέτηση των ΑΟΖ των δυο αδελφικών κρατών.
Όπως ήδη αναφέραμε, υφίσταται η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας των δύο κρατών από το 1977 και είναι παγκοσμίως γνωστό ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ πάντα συμπίπτουν.
Επαφίεται στον Έλληνα πρωθυπουργό να καταγάγει μια εθνική επιτυχία. Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα.
Από τον Θεόδωρο Καρυώτη όπως δημοσιεύτηκε στο