Η κήρυξη της Επαναστάσεως του 1821 είχε ως αποτέλεσμα την αρχική προσχώρηση στον Αγώνα των πρώτων τριών ναυτικών νησιών, των Σπετσών, στις 26 Μαρτίου, των Ψαρών στις 12 Απριλίου και τελευταίας της Ύδρας στις 15 Απριλίου του 1821, γεγονός που παρακίνησε να ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα συμμετέχοντας παντοιοτρόπως στον Αγώνα. Γενικός Αρχηγός του κατά θάλασσα αγώνα και των κατά θάλασσα ναυτικών δυνάμεων ορίζεται ο Υδραίος Τομπάζης.
Θα πρέπει να διευκρινισθεί ευθύς εξ αρχής για να μην υπάρχουν παρερμηνείες ότι όταν μιλάμε για ελληνικές «ναυτικές δυνάμεις» μην φανταστεί κανείς πολεμικά πλοία της εποχής και οργανωμένα ναυτικά. Αντιθέτως, ναυτικοί – έμποροι ήταν οι περισσότεροι, κουρσάροι κάποιοι άλλοι σε ξένες θάλασσες και ψαράδες, οι οποίοι όμως είχαν τεράστια ναυτική εμπειρία και γνώση της θάλασσας, «μιλούσαν» κατευθείαν στις καρδιές των πληρωμάτων τους και πέτυχαν ουσιαστικώς «μέσα σε μία μέρα», ας μας επιτραπεί η έκφραση, να μετατρέψουν αυτό το κατά πολλούς «συνονθύλευμα» σε μία αξιόμαχη ναυτική δύναμη κρούσεως, που αντιμετώπισε μόνη της τον Οθωμανικό Στόλο και όποτε χρειάστηκε και τον Τουρκο-αιγυπτιακό και κατάφερε να «απομονώσει» την ηπειρωτική Ελλάδα από τα Μικρασιατικά παράλια και τις όποιες τυχόν ενισχύσεις επιχειρούσαν (ή θα επιχειρούσαν) οι Οθωμανοί Τούρκοι να φέρουν στην επαναστατημένη Ελλάδα.
Κάτι αντίστοιχο που 90 χρόνια αργότερα, στη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, πέτυχε το εξαιρετικά οργανωμένο, στελεχωμένο και εξοπλισμένο τότε Βασιλικό Ναυτικό και έκρινε έτσι τον κατά θάλασσα αγώνα, απελευθερώνοντας τα νησιά του Αγίου Όρους, την Καβάλα και το Άγιο Όρος.
Στις 23 Μαΐου 1821, ο Ελληνικός Στόλος, αποτελούμενος από 57 πλοία συνολικώς, ξεκίνησε από τα Ψαρά προκειμένου να συναντηθεί και να ναυμαχήσει με τον αντίστοιχο Οθωμανικό. Στα Νοτιοανατολικά της Λέσβου συναντούν ένα μεγάλο «δίκροτο» (= ευέλικτο πολεμικό σκάφος) με 74 πυροβόλα και πάνω από 1000 άνδρες για πλήρωμά του. Αμέσως τα ελληνικά πλοία του επιτίθενται, αναγκάζοντάς το, να καταφύγει στο λιμάνι της Ερεσσού.
Τότε οι Έλληνες ναύαρχοι επικεφαλής των Μοιρών των νησιών αποφασίζουν να το βυθίσουν με «μπουρλότο», γιατί τα κανόνια του δίκροτου ήταν πολύ πιο ισχυρά από αυτά των ελληνικών, που ως προελέχθη ήταν πρώην εμπορικά στη συντριπτική τους πλειονότητα και είχαν μικρά πυροβόλα για την αυτοάμυνά τους.
Το «πυρπολικό» ήταν ένα μικρό και ευέλικτο σκάφος με εξαιρετικά θαρραλέους καπετάνιο και ολιγομελές πλήρωμα, που ήταν έμφορτο με εύφλεκτες ύλες κάθε είδους. Όταν το πυρπολικό πλησίαζε καταδρομικά και – συνήθως – με την κάλυψη του σκότους αλλά όχι και απαραίτητα, το εχθρικό πλοίο στόχο, τότε ο καπετάνιος με επιδέξιους χειρισμούς το «αγκύρωνε» πάνω στο εχθρικό σκάφος και το πλήρωμα αφού το «ασφάλισε στη θέση αυτό με γάτζους, τότε πηδούσε στη μικρή λέμβο που ήταν δεμένη με το πυρπολικό, την «σκαμπαβία», όπως ονομαζόταν και ο καπετάνιος έβαζε φωτιά στα εύφλεκτα υλικά που υπήρχαν στο σκάφος του και πηδούσε και αυτός στην σκαμπαβία καια όλοι μαζί απομακρύνονταν «πάσει δυνάμει» - κωπηλατώντας δηλαδή – προς την ανοικτή θάλασσα και τη σωτηρία τους.
Το πρωΐ της 27 Μαΐου 1821 ο καιρός είναι ευνοϊκός για την επιχείρηση. Οι Έλληνες ναυτικοί ξεκινούν γενικό κανονιοβολισμό προκειμένου τα δύο ελληνικά πυρπολικά να εκμεταλλευτούν τη σύγχυση και να πλευρίσουν το μεγάλο πλοίο. Μέσα από τον καταιγισμό πυρών, το ένα ελληνικό πυρπολικό, αυτό του Ψαριανού Δημήτρη Παπανικολή, μετασκευασμένο μπρίκι από τον Ιωάννη Δημολίτσα (Πατατούκα), γεμάτο εκρηκτικά και εύφλεκτες ύλες, θα καταφέρει να ακουμπήσει στα πλευρά του δίκροτου και να «ανάψει». Μέσα από κόλαση φωτιάς, με τη σκαμπαβία, το πλήρωμά του θα επιστρέψει σώο και αβλαβές, ενώ το μεγάλο Οθωμανικό πλοίο θα εκραγεί, παρασύροντας στο θάνατο περισσότερα από 1.000 μέλη πληρώματος και στρατιώτες.
Από τότε λοιπόν, από την αρχή σχεδόν της Επαναστάσεως του 1821, το «μπουρλότο» θα αποτελέσει την «αιχμή του δόρατος» του ελληνικού Ναυτικού στις επιθέσεις κατά των Οθωμανών, καθώς αποδείχτηκε το «όπλο» εκείνο που κατ’ εξοχήν ταίριαζε στην παράτολμη φύση των Ελλήνων ναυτικών.
Στις 28 Μαΐου 1821, ο Οθωμανικός Στόλος αποτελούμενος από 3 φρεγάτες, δίκροτο, κορβέτα και αλλά πλοία θα εξέλθει από τα Δαρδανέλλια, αλλά ο Ελληνικός Στόλος θα τον περιμένει, θα του επιτεθεί και οι Οθωμανοί Τούρκοι, με την ψυχή στο στόμα θα επιστρέψουν στην ασφάλεια του Ελλησπόντου και των κανονιών των φρουρίων που υπήρχαν σε αμφότερες τις ακτές του, όπως ακριβώς συνέβη και στη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου.
Οι πρώτες αυτές επιτυχίες του Ελληνικού Ναυτικού θα συντελέσουν τα μέγιστα στην κυριαρχία των Ελλήνων στο Αιγαίο καθ' όλη τη διάρκεια της Επαναστάσεως με το στρατηγικό αποτέλεσμα που προελέχθη.