Tο παρασκήνιο της μυστικής συνάντησης ανάμεσα στον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Τζορτζ Όσμπορν, προσφάτως διορισμένου στη θέση του προέδρου του Βρετανικού Μουσείου, με θέμα την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, αποκαλύπτουν oι Financial Times.
«Μπορούμε να γράψουμε ιστορία;»: Αυτό αναρωτιούνται δύο άνδρες περίπου στα 50 (σ.σ. Κυριάκος Μητσοτάκης και Τζορτζ Όσμπορν), σύμφωνα με τους Financial Times.
Μητσοτάκης: Ήθελα τα Γλυπτά πίσω από την πρώτη στιγμή που τα είδα
Ο Μητσοτάκης είχε καλέσει τον Όσμπορν με στόχο μια συμφωνία για τη μοίρα των Γλυπτών του Παρθενώνα. Δύο αιώνες μετά την «μεταφορά» τους από τον λόρδο Έλγιν, αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα κτήματα του Βρετανικού Μουσείου, αναφέρει το δημοσίευμα. Η Ελλάδα τα θέλει πίσω. «Είναι το πάθος μου», είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στους FT, θυμούμενος την πρώτη συνάντηση με τον Όσμπορν τον Νοέμβριο του 2021 στο ξενοδοχείο Berkeley: «τα ήθελα τόσο πολύ από την πρώτη στιγμή που είδα τη Ζωφόρο όταν ήμουν 18 ετών και επισκέφθηκα το Βρετανικό Μουσείο. Αυτό που με εξόργισε ήταν πως το μνημείο ήταν κατακερματισμένο, σαν να έχεις πάρει τη Μόνα Λίζα να την κόψεις στο μισό». Ο Όσμπορν τον άκουγε με προσοχή, δεν είχε άλλωστε σκεφτεί ιδιαίτερα μέχρι τότε το ζήτημα. Γνωστός ως «ο καγκελάριος της λιτότητας» μετά την χρηματοπιστωτική κρίση, είδε την ευκαιρία να εμφανιστεί ως επικεφαλής ενός «πεφωτισμένου» θεσμού έτοιμου να συζητήσει τον επαναπατρισμό των Γλυπτών. Είδε απέναντί του έναν άνδρα με τον οποίο μπορούσε να κάνει δουλειά: «Κανείς δεν είχε προσπαθήσει ουδέποτε», είπε ο Όσμπορν, όπως αναφέρουν οι Financial Times.
Ο Λόρδος Ed Vaizey, πρώην υπουργός Πολιτισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο που είναι επικεφαλής μιας εκστρατείας της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, είπε για το σχέδιο του Όσμπορν: «Νομίζω το κλίμα είναι καλύτερο από ποτέ αυτά τα 200 χρόνια για να επιλυθεί το ζήτημα». Σε μια περίοδο που οι χώρες της Δύσης «παλέυουν» με το αποικιοκρατικό παρελθόν τους, οι διαπραγματεύσεις αυτές σίγουρα τραβούν την προσοχή. Είναι μια πρόκληση στρατηγικής σημασίας για το Βρετανικό Μουσείο, ο κόσμος θα παρακολουθεί, είπε μια σημαίνουσα μορφή των τεχνών στη Βρετανία στους FT.
«Ο Ρίσι Σούνακ της Ελλάδας»
«Λίγα πράγματα υπάρχουν για τα οποία ο Κυριάκος Μητσοτάκης μιλά με πάθος. Μετά από 3,5 χρόνια στο τιμόνι της χώρας του, είναι γνωστός για την αποτελεσματικότητά του, τις οργανωτικές του ικανότητες και τις μεταρρυθμίσεις υπέρ των επιχειρήσεων […] Ο Όσμπορν δεν γνώριζε σχεδόν καθόλου τον Μητσοτάκη πριν από τη συνάντησή τους. Αλλά οι δύο το πέτυχαν. Ο Μητσοτάκης είπε στους συναδέλφους στη συνέχεια ότι υπήρχε 'εμπιστοσύνη και σεβασμός', ενώ ο Όσμπορν είδε τον Έλληνα πρωθυπουργό ως έναν αποτελεσματικό τεχνοκράτη, αστειευόμενος μάλιστα σε συναδέλφους ότι ο Μητσοτάκης, ένας Αγγλόφιλος, ήταν 'ο Ρίσι Σουνάκ της Ελλάδας'», αναφέρει το δημοσίευμα.
Ο Όσμπορν αρνήθηκε να μιλήσει δημόσια για τις συνομιλίες του με τον Μητσοτάκη, φοβούμενος ότι οτιδήποτε πει θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του πρωθυπουργού, ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με εκλογές τους επόμενους μήνες.
Αλλά συνάδελφοί του είπαν πως πίστεψε αμέσως ότι θα μπορούσε να υπάρξει συμφωνία.
«Ουσιαστικά, είχες δύο λογικούς ανθρώπους σε ένα δωμάτιο χωρίς βαρίδια ή προϊστορία» είπε πηγή από το Βρετανικό Μουσείο. «Θα μπορούσατε να καταλήξετε σε μια συμφωνία όπου κάποια από τα Γλυπτά ανά πάσα στιγμή θα βρίσκονται στο Λονδίνο και μερικά από αυτά στην Αθήνα».
Μπορεί η πρόταση να ακούγεται λογική, όμως η Ελλάδα πιστεύει ότι τα Γλυπτά εκλάπησαν από τον Έλγιν, ανήκουν στον ελληνικό λαό και πρέπει να επιστραφούν άμεσα στο υπέροχο νέο Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα. Ο Όσμπορν, εν τω μεταξύ, περιορίζεται από την Πράξη του 1963 του Κοινοβουλίου, η οποία απαγορεύει στο Βρετανικό Μουσείο να επιστρέψει οριστικά τα Γλυπτά του Παρθενώνα.
Η βρετανική κυβέρνηση δεν πρόκειται να αλλάξει το νόμο, παρά τις εκκλήσεις να το πράξει από επιτροπή της Unesco το 2021. Η αποτυχία εξεύρεσης συμφωνίας είναι μια πολύ πραγματική πιθανότητα.
Η πρόταση του Όσμπορν
Η πρόταση του Όσμπορν χρησιμοποιεί μια σειρά από στρατηγικές για να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των πλευρών, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής. Σύμφωνα με άτομα που ενημερώθηκαν για το σχέδιο, θα προέβλεπε μια σειρά συμφωνιών δανεισμού που θα αφορούσαν τα Γλυπτά, οι οποίες σταδιακά θα χτίσουν εμπιστοσύνη.
Η Ελλάδα δεν θα απαρνηθεί την αξίωσή της -θα ήταν μεγάλο πρόβλημα για τον Μητσοτάκη να δεχτεί ένα 'δάνειο' αυτού που θεωρείται ελληνική περιουσία- αλλά το Βρετανικό Μουσείο θα συμφωνούσε να στείλει στην Αθήνα το ένα τρίτο ή περισσότερα από τα Γλυπτά για καθορισμένο χρονικό διάστημα, όπως 10 χρόνια.
Υπάρχει μάλιστα και προηγούμενο. Ένα από τα Γλυπτά -ο ημίθεος Ιλισσός- είχε δανειστεί στον Βλαντιμίρ Πούτιν, για να εκτεθεί στο μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης το 2014.
Ένα προφανές πρόβλημα είναι αν οι Έλληνες θα τα επέστρεφαν στο τέλος της περιόδου. Ο Ρίτσαρντ Λάμπερτ, προκάτοχός του Όσμπορν στο Βρετανικό Μουσείο και πρώην συντάκτης των FT, λέει: «'Υπέθεσα ότι αν δανείζονταν, δεν θα επέστρεφαν».
Πηγή του Βρετανικού Μουσείου παραδέχεται: «Η κατοχή είναι τα εννέα δέκατα του νόμου όσον αφορά τα αρκετά μεγάλα μαρμάρινα γλυπτά».
Το σχέδιο Όσμπορν περιλάμβανε ότι σε αντάλλαγμα για μερικά από τα Γλυπτά του Παρθενώνα, η Αθήνα θα δάνειζε ελληνικούς θησαυρούς στο Λονδίνο ως 'αντιστάθμισμα'. Οι εντυπωσιακές τοιχογραφίες της Σαντορίνης, που χρονολογούνται από το 1700 π.Χ., έχουν αναφερθεί στην Αθήνα ως μεταξύ των πιθανών υποψηφίων για μια τέτοια ανταλλαγή.
Το δεύτερο στοιχείο του σχεδίου Όσμπορν θα ήταν ότι, όταν έληγε το δάνειο, τα Γλυπτά θα επέστρεφαν στο Λονδίνο, αλλά ένα μεγαλύτερο μέρος θα πήγαινε ταυτόχρονα στην Αθήνα ως κίνητρο, καθιστώντας την Ελλάδα μόνιμο σπίτι για τα Γλυπτά ανά πάσα στιγμή. .
Υπεύθυνοι του Βρετανικού Μουσείου οραματίζονται μια κατάσταση κατά την οποία τα μισά Γλυπτά του Παρθενώνα θα μπορούσαν να βρίσκονται στο Λονδίνο και τα άλλα μισά στην Αθήνα ανά πάσα στιγμή.
Συνομιλίες βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη για μια νομική συμφωνία, η οποία θα προβλέπει ότι μια συμφωνία της Ελλάδας με το Βρετανικό Μουσείο δεν θα εξανάγκαζε την Αθήνα να αποδεχθεί κατ' αρχήν το ιδιοκτησιακό καθεστώς των Γλυπτών».
Σε μια δήλωση, το Βρετανικό Μουσείο ανέφερε πως δεν θα «διαλύσει» τη συλλογή του. «Είμαστε, ωστόσο, σε αναζήτηση μακροπρόσθεσμων συνεργασιών, που θα επέτρεπαν ορισμένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα μας να εκτεθούν σε κοινό από ολόκληρο τον κόσμο», προσέθετε. Για την ώρα, είναι ένα σθεναρό «όχι, δεν υπάρχει συμφωνία» από τον Μητσοτάκη, σημειώνει το δημοσίευμα. Αναφορά γίνεται και σε δήλωση που έκανε ο Έλληνας πρωθυπουργός τον Ιανουάριο: «Αν οι Έλληνες μας εμπιστευτούν ξανά, πιστεύω θα πετύχουμε το στόχο της επιστροφής μετά τον Ιανουάριο».
Εάν πρόκειται να υπάρξει συμφωνία για τα Γλυπτά, δεν αναμένεται πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα, στις οποίες ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίζεται ως επικρατέστερος, σημειώνεται ακόμα στο δημοσίευμα. Οπως τονίζουν οι FT, δεν πρόκειται να προσυπογράψει κάτι που πρακτικά θα σημαίνει ότι το Βρετανικό Μουσείο δανείζει «κλεμμένα» αντικείμενα στη χώρα από όπου υποτίθεται πως κλάπηκαν. Εντούτοις, και οι δύο πλευρές αναμένουν την επανάληψη των συνομιλιών και πιστεύουν ότι δεν έχει υπάρξει στο παρελθόν καλύτερη ευκαιρία για συμφωνία, παρά την πολιτική ρητορική γύρω από αυτή τη διαμάχη.
Ο Οσμπορν δεν χρειάζεται βρετανική πολιτική υποστήριξη για να δανείσει τα Γλυπτά στην Ελλάδα –αφού ανήκουν στο μουσείο– αλλά σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις του λέει ότι η κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ θα στηρίξει έτσι κι αλλιώς την ιδέα. Ο Βέιζι συμφωνεί με αυτό: «Δεν πιστεύω ότι ο Τζορτζ θα προβεί σε δανεισμό χωρίς πρότερη συμφωνία με τη βρετανική κυβέρνηση. Μπορεί να υπήρχαν εκκλήσεις προς την κυβέρνηση ώστε να παρέμβει, αλλά δεν νομίζω ότι θα το έκανε».