Επιτέλους κυβέρνηση στη Βουλγαρία. Απόφοιτοι του Χάρβαρντ, συντηρητικοί, σοσιαλιστές και λαϊκιστές συμπλέουν στη νέα κυβέρνηση της Βουλγαρίας. Μπορούν όμως όλοι αυτοί να συνυπάρξουν πολιτικά;
254 ημέρες είχε συμπληρώσει η γειτονική χώρα χωρίς κυβέρνηση, μετά από αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις. Μέχρι τη Δευτέρα, 13 Δεκεμβρίου, όταν ζήτησε και, τελικά, πήρε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή ένας μάλλον ετερόκλητος συνασπισμός από τέσσερα παλαιά και νέα πολιτικά κόμματα. Πρόκειται για το κόμμα «Συνεχίζουμε την Αλλαγή» του νέου πρωθυπουργού Κίριλ Πέτκοφ, το λαϊκιστικό σχήμα «Υπάρχει τέτοιος λαός» (ITN), τους Σοσιαλιστές (BSP) και το συντηρητικό κόμμα Δημοκρατική Βουλγαρία (DB). «Σήμερα είναι μία σημαντική ημέρα, για να συνεχίσουμε την αλλαγή στην κυβέρνηση, αλλά και στη νοοτροπία», δηλώνει με νόημα ο πρωθυπουργός Πέτκοφ.
Τα νήματα κινούσε στο παρασκήνιο και ο επανεκλεγείς πρόεδρος της Βουλγαρίας Ρούμεν Ράντεφ. «Λογικά θα έπρεπε να μιλάμε για έναν συνασπισμό πέντε και όχι τεσσάρων κομμάτων», λέει ο Περβάν Σιμεόνοφ, διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Gallup International Balkans, στην βουλγαρική ιστοσελίδα Mediapool. Ένα μικρό δείγμα της επιρροής του Ράντεφ είναι και ότι στη νέα κυβέρνηση αναλαμβάνουν σημαντικά υπουργεία τέσσερα πρόσωπα, που εκείνος είχε επιλέξει προ μηνών για να στελεχώσουν μία μεταβατική κυβέρνηση, η οποία θα οδηγούσε τις χώρα σε νέες εκλογές. Πρόκειται για τον πρωθυπουργό Πέτκοφ, τον υπουργό Οικονομικών Άσεν Βασίλεφ, τον υπουργό Εσωτερικών Μπόικο Ράσκοφ και τον υπουργό Άμυνας Στέφαν Γιάνεφ.
Τεχνοκράτες και διαφθορά
«Εσείς και τα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση επωμίζεστε την ευθύνη να ξεριζώσετε το μοντέλο εξουσίας που κληροδοτεί μία δωδεκάχρονη, αυταρχική διακυβέρνηση» ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος Ράντεφ. Περισσότερο από εμφανής η αιχμή του προέδρου της Βουλγαρίας κατά του προηγούμενου πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ. Επιπλέον, με τη δήλωση αυτή ο Ράντεφ υπενθυμίζει στην κυβέρνηση Πέτκοφ την κύρια αποστολή της, η οποία άλλωστε αναφέρεται ξεκάθαρα στην προγραμματική συμφωνία των τεσσάρων κομμάτων: προέχει η καταπολέμηση της διαφθοράς και η δικαστική μεταρρύθμιση. Φιλόδοξος στόχος της νεας κυβέρνησης είναι να αποτελέσει η Βουλγαρία «πρότυπο» για την πάταξη της διαφθοράς.
Αν μη τι άλλο αναμένεται να αλλάξει το ύφος και η ρητορική της κυβέρνησης στη Σόφια. Οι οπαδοί του Μπορίσοφ τον λάτρευαν για το λαϊκότροπο ύφος και την απλή γλώσσα που χρησιμοποιούσε. Όμως οι Πέτκοφ και Βασίλεφ είναι τεχνοκράτες, απόφοιτοι του Χάρβαρντ, με ειδίκευση στην οικονομία και τα δημόσια οικονομικά.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό DER SPIEGEL ο Πέτκοφ έλεγε: «Όποιος πιστεύει σε ιδεολογίες, καλό είναι να ξεκουράσει τον εγκέφαλό του (...) Πολλοί από το επιτελείο μας είναι απόφοιτοι του προγράμματος Χάρβαρντ εδώ στη Βουλγαρία. Πρόκειται για γιατρούς, δικηγόρους, ειδικούς στην πληροφορική (...) Οι περισσότεροι δημόσιοι υπάλληλοι δεν είναι διεφθαρμένοι. Το πρόβλημα είναι κάποιοι λίγοι. Αλλά αυτούς τους λίγους πρέπει να τους εξουδετερώσουμε». Για να συμβεί αυτό η νέα κυβέρνηση προτίθεται να εγκαταστήσει «ειδικούς» σε όλα τα χαρτοφυλάκια. Μπορούν όμως μερικοί απόφοιτοι του Χάρβαρντ να λύσουν προβλήματα που έχουν συσσωρευθεί επί δεκαετίες; Ο χρόνος θα δείξει.
Διαφάνεια και πειθαρχία
Κατά τα άλλα η κυβέρνηση Πέτκοφ ευαγγελίζεται την «διαφάνεια» στη βουλγαρική πολιτική. Ένα πρώτο- ασφαλώς ασυνήθιστο- δείγμα γραφής ήταν ότι οι διαπραγματεύσεις για την κυβέρνηση συνασπισμού μεταδόθηκαν ζωντανά μέσω διαδικτύου. Αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Γιάσεν Μπογιάτσιεφ: «Κανείς δεν χτυπούσε το χέρι στο τραπέζι, κανείς δεν επιδίωξε την όξυνση».
Η προγραμματική συμφωνία για τη νέα κυβέρνηση, ένα κείμενο 140 σελίδων, έχει επίσης δοθεί στη δημοσιότητα. «Πρόκειται για ένα είδος εγγύησης ότι οι συμμετέχοντες στην κυβέρνηση θα εστιάσουν στις προγραμματικές θέσεις τους, αλλά να δούμε πόσοι θα τηρήσουν πράγματι αυτήν την δέσμευση», λέει η Βεσέλα Τσέρνεβα, διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων με έδρα τη Σόφια. Το σίγουρο είναι ότι η νέα κυβέρνηση είναι μία πρόσκαιρη συμμαχία σκοπιμότητας, που βασίζεται σε πολύ συγκεκριμένα κριτήρια. «Ήταν, αριθμητικά, η μοναδική δυνατότητα για να σχηματιστεί κυβέρνηση χωρίς τη συνεργασία του (κόμματος του Μπορίσοφ) GERB ή του κόμματος της τουρκικής μειονότητας (DPS)», εξηγεί η Βεσέλα Τσέρνεβα.
Οι διαφορές που χωρίζουν τα κόμματα του νέου συνασπισμού δύσκολα γεφυρώνονται. Για παράδειγμα η επικεφαλής του σοσιαλιστικού κόμματος και μελλοντική υπουργός Οικονομίας, Κορνέλα Νίνοβα, θεωρείται επιρρεπής σε συμφωνίες συνωμοσίας, καταφεύγει σε εθνικιστικούς τόνους και δεν συμμερίζεται την καθολική ανησυχία για την πανδημία του κορωνοϊού. Αυτός είναι ο λόγος που, για πολλά χρόνια, το συντηρητικό κόμμα «Δημοκρατική Βουλγαρία» δεν ήθελε να συνεργαστεί μαζί της.
Ακόμα και τώρα, τα τέσσερα κόμματα δεν συνυπέγραψαν από κοινού την προγραμματική συμφωνία, αλλά κατέφυγαν σε ένα διαδικαστικό τρικ: το καθένα από τα τρία μικρότερα κόμματα υπέγραψε συμφωνία σε διμερή βάση με το ισχυρότερο κόμμα, εκείνο του πρωθυπουργού Πέτκοφ. Επιπλέον, προβλέπεται ότι κάθε κόμμα θα ορίσει έναν αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και θα αποστείλει τουλάχιστον έναν δικό του σύμβουλο στα υπουργεία που δεν στελεχώνει. «Έτσι θα έχουμε ένα αντίβαρο στην παντοδυναμία των κομμάτων μέσα στα υπουργεία», λέει ο Χρίστο Ιβάνοφ, συμπροεδρεύων της «Δημοκρατικής Βουλγαρίας» στη Βουλγαρική Ραδιοφωνία.
Ορόσημο το 2023
Κύριος συνδετικός κρίκος της νέας κυβέρνησης δεν είναι άλλος, παρά η απέχθεια για τον πρώην πρωθυπουργό Μπόικο Μπορίσοφ, το κόμμα του οποίου μπορεί να είναι πλέον στην αντιπολίτευση, αλλά παραμένει ισχυρό σε δήμους και κοινότητες.
Κατά συνέπεια, οι περιφερειακές εκλογές του 2023 θεωρούνται ορόσημο για τη νέα κυβέρνηση Πέτκοφ. «Αυτή η κυβέρνηση αποτελεί γέφυρα ανάμεσα στην εποχή Μπορίσοφ και ένα νέο ύφος διακυβέρνησης» εκτιμά ο συντηρητικός πολιτικός Χρίστο Ιβάνοφ. Όσο για τον ίδιο τον Μπορίσοφ, σχολιάζει την ορκομωσία Πέτκοφ με τον δικό του, ιδιαίτερο τρόπο: «Μόνο καταστροφή θα φέρει αυτή η κυβέρνηση...»