Tο Μοναστήρι της Παναγίας της Αμπελακιώτισσας, γνωστό και ως Μονή Κοζίτσης, βρίσκεται πάνω από το ομώνυμο χωριό, σε απόσταση 17 χλμ, περίπου, από την Άνω Χώρα της Ορεινής Ναυπακτίας. Νοτιοανατολικά, σε υψόμετρο 850 μ.
H Μονή ιδρύθηκε το 1456 επί ηγουμένου Θεοφίλου. σε αυτή βρίσκεται η Εικόνα της Θεοτόκου, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, η οποία παλαιότερα βρισκόταν στο χωριό Αμπελάκια της Θεσσαλίας.
Σύμφωνα με το θρύλο, όταν μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, οι Τούρκοι λεηλάτησαν το χωριό και έριξαν την εικόνα στον ποταμό Πηνειό, εκείνη επέστρεψε στη θέση της την επόμενη μέρα. Οι Τούρκοι την έριξαν στον ποταμό για δεύτερη φορά. Όταν την επόμενη μέρα η εικόνα επανεμφανίστηκε στη θέση της, οι Τούρκοι αποφάσισαν αφού την ξαναρίξουν στο ποτάμι, να κάψουν την εκκλησία ώστε να μη βρει πού να επιστρέψει.
Πράγματι, τα ίχνη της εικόνας χάθηκαν για πολλά χρόνια. Δύο μέρες πριν τον Δεκαπενταύγουστο του 1455, ένας βοσκός στο τότε χωριό της Κουζίτσας, έβλεπε για τρία συνεχόμενα βράδια ένα φως στη βουνοπλαγιά. Την τρίτη μέρα, στις 15 Αυγούστου του 1455, κίνησε να λύσει το μυστήριο της πηγής του φωτός, για να ανακαλύψει μέσα στα κλαδιά μιας γέρικης βελανιδιάς την εικόνα της Παναγίας.
Το Μοναστήρι χτίστηκε γύρω από τη γέρικη βελανιδιά η οποία σώζεται μέχρι και σήμερα. Ο πρώτος ναός χτίστηκε το 1456, ενώ από το 1475 στη Μονή βρίσκεται και η λάρνακα με το δεξί χέρι του Αγίου Πολυκάρπου, πρώτου Επισκόπου της Σμύρνης.
Το Μοναστήρι απέκτησε μεγάλη περιουσία κι έτσι κοντά του αναπτύχθηκε το χωριό που μετονομάστηκε σε Αμπελακιώτισσα. Είχε εργαστήρια ξυλογλυπτικής και ασημουργίας τα οποία λειτουργούσαν μέχρι και το 1920. Τα χρόνια της επανάστασης, λειτουργούσε και ως κρησφύγετο των οπλαρχηγών και, μετά την πτώση του Μεσολογγίου, ως καταφύγιο για τα γυναικόπαιδα.
Κατά την επίσκεψη στο Μοναστήρι αξίζει να θαυμάσει κανείς το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι που χρονολογείται από την ανακαίνιση του ναού το 1847 καθώς και τις χρωματιστές παραστάσεις στις πλευρές του ναού. Η εξωτερική πλευρά των τοίχων είναι διακοσμημένη με ανάγλυφα στολίδια στις πέτρες, όπως ανθρώπινα κεφάλια, δένδρα, λιοντάρια και άλλα ζώα.
Το εσωτερικό του ναού είναι λιτό χωρίς τοιχογραφίες. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του με τις απλές διακοσμητικές παραστάσεις, όπου κυριαρχεί το σύμβολο της κληματαριάς με τα σταφύλια, χρονολογείται από το 1847, όποτε και έλαβε χώρα η ανακαίνιση της Μονής.
Το Μοναστήρι κοσμεί, επίσης, ο Επιτάφιος, σπάνιο έργο τέχνης που κεντήθηκε το 1735 από την περίφημη «κεντήστρα της Κωνσταντινούπολης», τη Μαριόρα.
Αξίζει να αναφερθεί, πως σώζονται επίσης, βιβλιοθήκη με συγγράμματα ιστορικής αξίας.