Ηαπόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αναστείλει τους δασμούς για 90 ημέρες, έχει προκαλέσει ανακούφιση σε πολλές χώρες, καθώς εκφράζονταν ανησυχίες για πλήρη αποσταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας.
Ο Αμερικανός πρόεδρος επέβαλε δασμούς 125% στα εισαγόμενα αγαθά από την Κίνα, με το Πεκίνο να απαντά με φόρο 84% στα αμερικανικά προϊόντα.
Ο Τραμπ έχει, επίσης, επιβάλει υψηλούς δασμούς σε δεκάδες άλλες χώρες, την εφαρμογή των οποίων ανέστειλε την Τετάρτη για 90 ημέρες.
Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι δασμοί θα ενισχύσουν την αμερικανική βιομηχανία και θα προστατεύσουν τις θέσεις εργασίας, με την παγκόσμια οικονομία, ωστόσο, να αντιδρά αρνητικά και να βυθίζεται στο χάος αμέσως μετά την ανακοίνωση των εμπορικών μέτρων τα οποία αναμένεται επίσης να οδηγήσουν σε αύξηση των τιμών για τους καταναλωτές.
Τι είναι οι δασμοί και πώς λειτουργούν
Οι δασμοί είναι φόροι που επιβάλλονται σε προϊόντα που αγοράζονται από άλλες χώρες.
Συνήθως αποτελούν ποσοστό της αξίας του προϊόντος. Ο δασμός 125% στα κινεζικά προϊόντα σημαίνει ότι ένα προϊόν αξίας 10 δολαρίων θα επιβαρυνθεί με φόρο 12,50 δολάρια – αυξάνοντας τη συνολική του τιμή στα 22,50 δολάρια.
Οι εταιρείες που εισάγουν τα ξένα προϊόντα στη χώρα είναι αυτές που πρέπει να πληρώσουν τον φόρο στο κράτος.
Τα χρήματα εισπράττονται όταν τα εισαγόμενα προϊόντα περνούν από το τελωνείο των ΗΠΑ.
Οι εταιρείες μπορούν να επιλέξουν να μετακυλήσουν μέρος ή και το σύνολο του αυξημένου κόστους στους καταναλωτές.
Γιατί χρησιμοποιεί ο Τραμπ τους δασμούς
Για δεκαετίες, ο Ντόναλντ Τραμπ υποστήριζε ότι οι ΗΠΑ θα έπρεπε να χρησιμοποιούν δασμούς για να ενισχύσουν την οικονομία τους.
Αναφέρει ότι οι δασμοί θα ενθαρρύνουν τους Αμερικανούς καταναλωτές να αγοράζουν περισσότερα εγχώρια προϊόντα, θα αυξήσουν τα φορολογικά έσοδα και θα οδηγήσουν σε τεράστιες επενδύσεις στη χώρα.
Ο Τραμπ επιδιώκει επίσης να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, δηλαδή τη διαφορά μεταξύ της αξίας των αγαθών που οι ΗΠΑ αγοράζουν από άλλες χώρες και αυτών που εξάγουν. Υποστηρίζει ότι η Αμερική έχει πέσει θύμα «εκμετάλλευσης» από «απατεώνες» και ότι έχει «λεηλατηθεί» από ξένες χώρες.
Εκτός από τους δασμούς, ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει προχωρήσει και σε άλλες απαιτήσεις. Οι πρώτοι δασμοί που ανακοίνωσε στη διάρκεια της τρέχουσας θητείας του στόχευαν την Κίνα, το Μεξικό και τον Καναδά, απαιτώντας από τις συγκεκριμένες χώρες να κάνουν περισσότερα για να σταματήσουν τη ροή μεταναστών και παράνομων ναρκωτικών προς τις ΗΠΑ.
Ο Τραμπ υπερασπίζεται σθεναρά τη δασμολογική πολιτική του, ωστόσο αρκετοί, υψηλού προφίλ, βουλευτές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους με τους Δημοκρατικούς της αντιπολίτευσης και ξένους ηγέτες, επικρίνοντας τα μέτρα.
Τι δασμούς έχει ανακοινώσει ο Τραμπ
Από την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ τον Ιανουάριο, υπήρξε καταιγισμός ανακοινώσεων σχετικά με την επιβολή δασμών, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις καθώς άλλες χώρες πέρασαν στην αντεπίθεση, απειλώντας με αντίποινα.
1 Φεβρουαρίου: Ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοινώνει δασμό 25% στις εξαγωγές Καναδά και Μεξικού προς τις ΗΠΑ – και επιπλέον 10% στα κινεζικά προϊόντα.
3 Φεβρουαρίου: Μεξικό και Καναδάς καταλήγουν σε συμφωνία με τις ΗΠΑ για προσωρινή αναστολή των δασμών για έναν μήνα.
10 Φεβρουαρίου: Ο Τραμπ ανακοινώνει δασμό 25% σε όλες τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ.
4 Μαρτίου: Ο Λευκός Οίκος αυξάνει τον δασμό στις κινεζικές εισαγωγές στο 20%.
5 Μαρτίου: Ο Τραμπ απαλλάσσει προσωρινά τις αυτοκινητοβιομηχανίες από τον δασμό 25% στον Καναδά και το Μεξικό.
7 Μαρτίου: Ο Τραμπ διευρύνει τη λίστα προϊόντων από τον Καναδά και το Μεξικό που εξαιρούνται από τους δασμούς.
12 Μαρτίου: Τίθενται σε ισχύ οι δασμοί 25% στον χάλυβα και το αλουμίνιο.
26 Μαρτίου: Ο Λευκός Οίκος ανακοινώνει ότι από τις 2 Απριλίου θα ισχύουν δασμοί 25% στα αυτοκίνητα, και μεταγενέστερα, πριν τις 3 Μαΐου, στα ανταλλακτικά αυτοκινήτων.
2 Απριλίου: Ο Τραμπ δηλώνει ότι οι ΗΠΑ θα επιβάλουν «ανταποδοτικούς δασμούς» σε συγκεκριμένες χώρες και έναν καθολικό δασμό 10% στις εισαγωγές από όλες τις άλλες χώρες.
5 Απριλίου: Ο δασμός 10% τίθεται σε ισχύ.
9 Απριλίου: Εισάγονται δασμοί σε περίπου 60 χώρες, που ο Τραμπ χαρακτηρίζει ως τους «χειρότερους παραβάτες». Στη συνέχεια ανακοινώνει 90ήμερη αναστολή για όλες τις χώρες εκτός της Κίνας. Ο «βασικός» δασμός του 10% εφαρμόζεται παντού εκτός της Κίνας, η οποία υπόκειται σε δασμούς 125%.
10 Απριλίου: Τίθεται σε ισχύ ο δασμός 84% που επέβαλε η Κίνα ως αντίποινα στα αμερικανικά προϊόντα. Η ΕΕ ανακοινώνει ότι αναστέλλει τους προγραμματισμένους δασμούς στις αμερικανικές εισαγωγές για 90 ημέρες.
Επιπλέον μέτρα:
Η τρέχουσα απαλλαγή από δασμούς για μικρά δέματα από την Κίνα, αξίας κάτω των $800, λήγει στις 2 Μαΐου. Από εκείνη τη στιγμή, θα υπόκεινται σε δασμούς 90% ή $75 ανά είδος, που θα αυξηθεί στα $150 ανά είδος μετά την 1η Ιουνίου.
Εξαιρέσεις:
Ο καθολικός βασικός δασμός 10% δεν ισχύει για τον Καναδά και το Μεξικό, παρά τις αρχικές ανακοινώσεις για επιβολή 25% στα περισσότερα αγαθά και 10% στην καναδική ενέργεια. Έχουν δοθεί πολλές εξαιρέσεις και αναβολές.
Οι εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ και Κίνας σε αριθμούς
Οι ΗΠΑ έχουν επί του παρόντος εμπορικό έλλειμμα με την Κίνα. Το 2024, οι ΗΠΑ εισήγαγαν πολύ περισσότερα από την Κίνα (440 δισεκατομμύρια δολάρια) από ό,τι το Πεκίνο που εισήγαγε από την Αμερική (145 δισεκατομμύρια δολάρια).
Αυτό δημιουργεί ένα εμπορικό έλλειμμα σχεδόν 295 δισεκατομμυρίων δολαρίων υπέρ της Κίνας — ένα ζήτημα που εδώ και καιρό προκαλεί ένταση στην αμερικανική πολιτική και οικονομία.
Κατά την πρώτη προεδρική θητεία του, ο Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε σημαντικούς δασμούς σε κινεζικά προϊόντα, τους οποίους διατήρησε ο Τζο Μπάιντεν και σε ορισμένες περιπτώσεις επέκτεινε τους δασμούς αυτούς.
Ως αποτέλεσμα, το ποσοστό των εισαγωγών από την Κίνα στις συνολικές εισαγωγές των ΗΠΑ μειώθηκε από 21% το 2016 σε 13% το 2024.
Ωστόσο, η Κίνα εξακολουθεί να εξάγει τεράστιο όγκο προϊόντων στις ΗΠΑ, από ηλεκτρονικά είδη όπως iPhone μέχρι φθηνά προϊόντα όπως παιχνίδια και ρούχα.
Αναλυτές προειδοποιούν ότι κάποια κινεζικά προϊόντα διοχετεύονται μέσω άλλων χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας ώστε να παρακάμψουν τους δασμούς, γεγονός που σημαίνει ότι το πραγματικό ποσοστό των κινεζικών προϊόντων μπορεί έχει υποτιμηθεί.
Θα αυξηθούν οι τιμές για τους Αμερικανούς καταναλωτές
Πολλοί οικονομολόγοι προβλέπουν αυξήσεις τιμών σε μια ευρεία γκάμα εισαγόμενων προϊόντων, καθώς οι εταιρείες είναι πιθανό να μετακυλήσουν μερικώς ή πλήρως το αυξημένο κόστος στους καταναλωτές.
Τα προϊόντα που επηρεάζονται θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τα πάντα, από ρούχα μέχρι καφέ και αλκοόλ μέχρι ηλεκτρονικά είδη.
Επιπλέον, αν μειωθούν οι εισαγωγές, η διαθεσιμότητα θα περιοριστεί, οδηγώντας σε ακόμα υψηλότερες τιμές λόγω μειωμένου ανταγωνισμού.
Επίσης, ακόμα και τα αμερικανικά προϊόντα που χρησιμοποιούν εισαγόμενα εξαρτήματα μπορεί να γίνουν πιο ακριβά.
Για παράδειγμα η κατασκευή αυτοκινήτων συχνά περιλαμβάνει πολλαπλές διασυνοριακές μετακινήσεις εξαρτημάτων μεταξύ ΗΠΑ, Μεξικού και Καναδά πριν ολοκληρωθεί η συναρμολόγηση.
Το κόστος ενός αυτοκινήτου που κατασκευάζεται με εξαρτήματα από το Μεξικό και τον Καναδά μόνο μπορεί να αυξηθεί κατά 4.000-10.000 δολάρια (3.035 £ - 7.588 £) ανάλογα με το όχημα, σύμφωνα με αναλυτές του Anderson Economic Group.
Αυτό σημαίνει ότι οι καταναλωτές είναι πιθανό να δουν αυξήσεις τιμών σε πολλούς τομείς, ακόμη και αν δεν αγοράζουν άμεσα προϊόντα από το εξωτερικό.
Τι έχει συμβεί με τις χρηματιστηριακές αγορές
Οι ανακοινώσεις του Τραμπ για τους δασμούς προκάλεσαν σημαντική αστάθεια στις παγκόσμιες χρηματιστηριακές αγορές.
Οι χρηματιστηριακές αγορές είναι οι αγορές στις οποίες οι εταιρείες πωλούν μετοχές της επιχείρησής τους. Αντικατοπτρίζουν τις εκτιμήσεις για την αξία κάθε εταιρείας στον κόσμο και τα μελλοντικά τους κέρδη.
Οι πτώσεις στις τιμές των μετοχών επηρεάζουν πολλούς ανθρώπους, ακόμα και αν δεν επενδύουν άμεσα σε μετοχές, λόγω των έμμεσων επιπτώσεων στις συντάξεις, τις θέσεις εργασίας και τα επιτόκια.
Οι τιμές των μετοχών μειώθηκαν απότομα μετά την ανακοίνωση των παγκόσμιων δασμών, επειδή οι επενδυτές πίστευαν ότι θα αύξαναν το κόστος και θα μείωναν τα κέρδη. Ωστόσο, μετά την ανακοίνωση της 90ήμερης αναστολής των δασμών, οι αγορές στις ΗΠΑ, την Ασία και την Ευρώπη ανέκαμψαν απότομα.
Πώς αντέδρασαν άλλες χώρες στην απόφαση του Τραμπ να αναστείλει τους δασμούς
Για τις χώρες που περιλαμβάνονται στη λεγόμενη λίστα των «χειρότερων παραβατών» του Ντόναλντ Τραμπ, υπήρξε ένας αναστεναγμός ανακούφισης όταν οι δασμοί μειώθηκαν στο 10%.
Ευρωπαϊκή Ένωση:
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι η απόφαση του Τραμπ ήταν ένα "σημαντικό βήμα προς την σταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας" και ότι η ΕΕ θα αναστείλει τα δικά της αντίμετρα για 90 ημέρες.
Πολωνία:
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τούσκ, κάλεσε όλα τα μέρη να "εκμεταλλευτούν την 90ήμερη αναστολή", τονίζοντας ότι η διατήρηση ισχυρών σχέσεων με τις ΗΠΑ "είναι κοινή ευθύνη των Ευρωπαίων και των Αμερικανών".
Βιετνάμ:
Ο Αντιπρόεδρος του Βιετνάμ, Χο Ντουκ Φοκ, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ και το Βιετνάμ αναμένουν να ξεκινήσουν "διαπραγματεύσεις για μια διμερή εμπορική συμφωνία" η οποία θα περιλαμβάνει και συμφωνίες για τους δασμούς.
Γερμανία:
Ο επερχόμενος Καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, δήλωσε ότι η αναστολή αποδεικνύει πως η ενωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση στο εμπόριο έχει θετικό αποτέλεσμα, προσθέτοντας: "Οι Ευρωπαίοι είμαστε αποφασισμένοι να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας".
Καναδάς:
Ο Καναδάς, που έχει στοχοποιηθεί με δασμούς πάνω από το 10%, εισήγαγε δασμό 25% σε κάποια οχήματα από τις ΗΠΑ στις 9 Απριλίου.
Βρετανία:
Η βρετανική κυβέρνηση δεν έχει ανακοινώσει δικούς της δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα μέχρι στιγμής, αλλά συντάσσει κατάλογο προϊόντων των ΗΠΑ στα οποία μπορεί να επιβάλει αντίποινα.
Οικονομικός εκβιασμός ή αυτοτραυματισμός;
Η θεωρία της «πυρηνικής επιλογής» –δηλαδή μιας αιφνίδιας και μαζικής εκποίησης ομολόγων– φαντάζει τρομακτική. Εάν η Κίνα ξεκινούσε πράγματι να ξεφορτώνεται αμερικανικά ομόλογα σε μεγάλη κλίμακα, οι τιμές των τίτλων θα κατέρρεαν, οι αποδόσεις θα εκτινάσσονταν και τα κόστη δανεισμού για την κυβέρνηση των ΗΠΑ θα αυξάνονταν απότομα. Σε συνθήκες ήδη αυξημένου ελλείμματος, η δημοσιονομική πίεση θα γινόταν εκρηκτική.
Αλλά το κόστος για την ίδια την Κίνα θα ήταν εξίσου καταστροφικό. «Θα ήταν σαν να πετάς μια χειροβομβίδα σε κάποιον που κάθεται απέναντί σου – μόνο που το τραπέζι είναι μικρό», λέει ο Mark Williams, επικεφαλής οικονομολόγος Ασίας στην Capital Economics.
Η Κίνα διαθέτει πάνω από 3 τρισ. δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια, κυρίως μέσω κρατικών τραπεζών και επενδυτικών οχημάτων. Δεν υπάρχει ρεαλιστικός τρόπος να ρευστοποιήσει τέτοια ποσά χωρίς να βουλιάξει η ισοτιμία του δολαρίου — και μαζί της, η ίδια η αξία των υπόλοιπων αποθεμάτων της.
Το νομισματικό δίλημμα του Πεκίνου
Εάν η Κίνα ρευστοποιούσε τα ομόλογα και επέστρεφε τα χρήματα εντός της χώρας, το γιουάν θα ενισχυόταν, πλήττοντας την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της. Αυτό ακριβώς επιχειρεί να αποφύγει η κινεζική ηγεσία, τη στιγμή που η εγχώρια ανάπτυξη υποχωρεί και η κτηματαγορά βρίσκεται σε κρίση.
Παράλληλα, δεν υπάρχουν εναλλακτικές επενδυτικές επιλογές για αντίστοιχου βεληνεκούς κεφάλαια. Τα γερμανικά και ιαπωνικά ομόλογα δεν έχουν το βάθος ή τις αποδόσεις των αμερικανικών. Και το ευρώ, παρά την ανθεκτικότητά του, δεν μπορεί να υποκαταστήσει το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Σιωπηλές κινήσεις μέσα στη νύχτα
Κι όμως, υπάρχουν ενδείξεις ότι η Κίνα ίσως δοκιμάζει τα νερά. Την εβδομάδα που οι ΗΠΑ επέβαλαν δασμούς 125% σε κινεζικά προϊόντα, η απόδοση του 10ετούς ομολόγου του αμερικανικού δημοσίου αυξήθηκε απότομα – από το 4,1% στο 4,5% – και μάλιστα κατά τις ώρες των ασιατικών συνεδριάσεων, όταν οι αμερικανοί market makers κοιμούνται. Δεν είναι η πρώτη φορά που η αγορά ομολόγων «κινείται» νύχτα, αλλά οι συμπτώσεις είναι πολλές.
Η Κίνα γνωρίζει πως η αγορά κρατικών ομολόγων λειτουργεί πλέον 24 ώρες το 24ωρο. Μέσω πλατφορμών όπως η BrokerTec και η CME Globex, μπορούν να γίνουν μαζικές πωλήσεις όταν η ρευστότητα είναι περιορισμένη – προκαλώντας υπερμεγέθεις κινήσεις στις αποδόσεις. Στρατηγική ευκαιρία, όχι ατύχημα.
Το νέο μέτωπο: τα ενυπόθηκα στεγαστικά
Πέρα από τα ομόλογα του Δημοσίου, υπάρχει και μια λιγότερο προβεβλημένη αλλά εξίσου κρίσιμη αγορά: αυτή των ενυπόθηκων στεγαστικών τίτλων (MBS). Η Κίνα είναι ένας από τους μεγαλύτερους ξένους κατόχους αυτών των τίτλων – και ήδη έχει αρχίσει να μειώνει την έκθεσή της.
Μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου, οι ξένες χώρες διακρατούσαν 1,32 τρισ. δολάρια σε MBS, με την Κίνα, την Ιαπωνία και την Ταϊβάν στις πρώτες θέσεις. Εάν αυτές οι χώρες αποφασίσουν να επιταχύνουν τις πωλήσεις τους, οι στεγαστικά επιτόκια θα εκτιναχθούν, πλήττοντας την αγορά ακινήτων, τη ζήτηση και εν τέλει την ίδια την οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ.
«Αν η Κίνα ήθελε να μας πλήξει σοβαρά, θα μπορούσε να ξεφορτωθεί MBS. Είναι απειλή; Ναι, είναι», δήλωσε ο Guy Cecala της Inside Mortgage Finance.
Οικονομικός ψυχρός πόλεμος
Η αλήθεια είναι πως η απειλή δεν βρίσκεται τόσο στην πλήρη ενεργοποίηση της «πυρηνικής επιλογής», όσο στη συνεχή δημιουργία αβεβαιότητας. Η Κίνα μπορεί να μην τολμήσει να τινάξει την παγκόσμια χρηματαγορά – αλλά δεν χρειάζεται καν να το κάνει. Μπορεί να αρκεί η σκιά αυτής της απειλής για να κρατά τις ΗΠΑ σε οικονομική και πολιτική πίεση.
Το μέτωπο έχει ήδη μετατοπιστεί: δεν είναι πλέον μόνο τα δασμολογικά μέτρα, η τεχνολογία ή τα σπάνια μέταλλα. Είναι το κόστος δανεισμού των ΗΠΑ, το θεμέλιο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Και η Κίνα, κρατώντας τα κλειδιά στα χέρια της, μπορεί να τραβήξει τη σκανδάλη όποτε θελήσει – ή τουλάχιστον να κάνει τους άλλους να πιστεύουν πως μπορεί.