Η βασιλόπιτα είναι μία από τις πλέον αγαπημένες παραδόσεις μικρών και μεγάλων. Οι ρίζες της μας ταξιδεύει πολλούς αιώνες πίσω. Στην εποχή που ζούσε ο Μέγας Βασίλειος και έκανε αναρίθμητα έργα αγάπης στους ανθρώπους. Η παράδοση θέλει ανήμερα την Πρωτοχρονιά, ημέρα μνήμης του Αγίου Βασιλείου, κάθε οικογένεια να κόβει μια πίτα προς τιμήν του. Τη γνωστή σε όλους ως βασιλόπιτα.
Ποιός είναι όμως ο παραδοσιακά σωστός τρόπος να κοπεί η βασιλόπιτα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κόψιμο της βασιλόπιτας αποτελούσε πάντα μια μικρή ιεροτελεστία, ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες.
Αυτός που πρέπει να την κόψει είναι ο νοικοκύρης του σπιτιού, (τον παππού ή τον πατέρα). Πρώτα τη σταυρώνει τρεις φορές, στο όνομα της Αγίας Τριάδας και μετά χαράζει τα κομμάτια.
Το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου, το τέταρτο του σπιτιού το πέμπτο του νοικοκύρη, το έκτο της νοικοκυράς και μετά ένα κομμάτι για κάθε μέλος της οικογένειας κατά φθίνουσα σειρά ηλικίας, έστω και αν δεν είναι παρόντα. Στα χωριά, συνηθίζεται ένα κομματι να κόβεται για τα ζώα και ένα για τα σπαρτά.
Οι παλαιότεροι συνήθιζαν να κόβουν και ένα κομμάτι για τους φτωχούς, ενθυμούμενοι τις αγαθοεργίες του Αγίου Βασιλείου.
Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδος κόβουνε δύο βασιλόπιτες: Μια γλυκιά μεταμεσονύκτια, στην αλλαγή του χρόνου (για να τους φέρει γλυκές ημέρες) και μια αλμυρή –με γέμιση από κρέας, τυρί ή λαχανικά– στο γιορταστικό μεσημεριανό πρωτοχρονιάτικο τραπέζι (για υγεία και ευτυχία).
Από τα παλιά χρόνια τα καλύτερα υλικά (αλεύρι, λάδι, ζάχαρη, μυρωδικά, ξηροί καρποί) ζυμώνονταν από τα χέρια της νοικοκυράς για να φτιαχτεί η παραδοσιακή βασιλόπιτα, η οποία σε κάποιες περιοχές είχε σχήμα κουλούρας. Την επιφάνειά της κοσμούσαν ένας μεγάλος σταυρός, ο αριθμός της νέας χρονιάς, καθώς και διάφορα στολίδια κεντημένα με το πιρούνι, αληθινά καλλιτεχνήματα.
Τα κρυμμένα καλούδια
Στο πρόσφατο παρελθόν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας έκρυβαν στη βάση της βασιλόπιτας, εκτός από ένα χρυσό ή ασημένιο νόμισμα, μικρά γεωργικά και ποιμενικά σύμβολα, συνήθως τυλιγμένα σε μικρά χαρτάκια: Ένα κομματάκι άχυρο για τα μουλάρια, ένα φύλλο από πουρνάρι για τα γίδια, σπυριά από καλαμπόκι για τις αγελάδες, τριφύλλι για τα πρόβατα, ρίγανη για τα μελίσσια.
Σε όποιον έπεφτε το νόμισμα, θα ήταν ο τυχερός της χρονιάς, όποιος έπαιρνε το άχυρο θα γινόταν καλός γεωργός, όποιος έπαιρνε το φύλλο πουρναριού καλός τσοπάνος κ.ο.κ. Στην αλμυρή πίτα έβαζαν ακόμα ένα κομματάκι από κληματόβεργα, ένα κοτσανάκι ελιάς και ένα κλαδάκι κρανιάς (σύμβολο υγείας), που έπεφταν στα κομμάτια των τυχερών της οικογένειας.