Σε μια εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία, κατά την οποία η Ευρώπη καλείται να πάρει άμεσες και αποτελεσματικές αποφάσεις για την κοινή άμυνα, ενώ παράλληλα εξελίσσονται οι διαπραγματεύσεις για ειρήνευση στο πολεμικό μέτωπο της Ουκρανίας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης βρίσκεται στις Βρυξέλλες - σε ένα διάλειμμα από τις εσωτερικές πολιτικές κόντρες στο πλαίσιο της πρότασης μομφής κατά της κυβέρνησης - και θα συμμετάσχει κατά σειράν στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής του ΕΛΚ και αμέσως μετά στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής που θα προλειάνει τις αποφάσεις της τακτικής Συνόδου που λαμβάνει χώρα στις 20 και 21 Μαρτίου.
Με φόντο το πακέτο REARM Europe εμβέλειας 800 δισ. ευρώ που ανακοίνωσε η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προχθές, ο κ. Μητσοτάκης εκτιμά ότι η Ευρώπη κάνει ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της συλλογικής ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας. Ο πρωθυπουργός, άλλωστε, με πρόσφατο άρθρο του στους Financial Times είχε προτείνει τη δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού εργαλείου εμβέλειας 100 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα μπορεί να λειτουργήσει ως Ταμείο για την Άμυνα.
Βεβαίως, στην κυβέρνηση εκτιμούν ότι «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες» όπως πάντα, για παράδειγμα με φόντο την ενεργοποίηση της περίφημης ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες. Η αρχική πρόταση της Κομισιόν είναι αυτή η δυνατότητα να αφορά όσα κράτη μέλη της Ε.Ε. που δεν φτάνουν τον πήχη του 2% που ορίζει το ΝΑΤΟ για τις αμυντικές δαπάνες. Η άποψη της Ελλάδας είναι ότι αυτή η πρόνοια πρέπει να αφορά όλα τα κράτη μέλη, με δεδομένο ότι η Ελλάδα δαπανά σχεδόν το 3,5% του ΑΕΠ της για αμυντικές δαπάνες.
Σημειωτέον, ο κ. Μητσοτάκης, έχει καταθέσει προς έγκριση από τη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος που θα πραγματοποιηθεί λίγο πριν τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., διακήρυξη για την επείγουσα ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας και αύξησης της χρηματοδότησής της, ως θεμέλιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας.
Σε αυτή την προσύνοδο θα συμμετάσχει και ο νέος Καγκελάριος της Γερμανίας -δεν έχει αναλάβει ακόμα καθήκοντα- Φρίντριχ Μερτς, λίγες μέρες μετά τις ανακοινώσεις στη χώρα του για υπέρβαση του «φρένου χρέους», προκειμένου να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες.
Λύση για την Ουκρανία με τις ΗΠΑ
Επί τάπητος, βεβαίως, θα βρεθούν και οι εξελίξεις στο Ουκρανικό, με την κυβέρνηση να παρακολουθεί με δυσφορία τις άτυπες συνόδους που γίνονται τις τελευταίες μέρες και επιφέρουν «ρήγματα» στην εσωτερική ενότητα της Ε.Ε. Ο κ. Μητσοτάκης θα επιμείνει ότι η Ένωση πρέπει να μιλά με ενιαία φωνή για τόσο σημαντικά ζητήματα και προς τούτο το format των άτυπων Συνόδων δεν βοηθά, αντιθέτως επιτείνει την εικόνα μιας διαιρεμένης Ευρώπης.
Στον απόηχο και του προχθεσινού του τηλεφωνήματος με τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι, ο κ. Μητσοτάκης αναμένεται να τονίσει στις παρεμβάσεις του ότι η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να συζητά με τις ΗΠΑ για να γεφυρώσει τις διαφορές υπέρ μιας διαρκούς ειρήνης στην Ουκρανία, με αμερικανική στήριξη στις εγγυήσεις ασφαλείας για την επομένη μέρα. Και θα επιμείνει παράλληλα, ότι είναι σημαντική η στήριξη της Ουκρανίας και η ενίσχυση των αμυντικών της δυνατοτήτων, ώστε να διαθέτει αξιόπιστη αποτροπή, ώστε να είναι σε θέση να υπερασπιστεί την ελευθερία της.
Οι διαφωνίες και οι ΗΠΑ
Η Έκτακτη Σύνοδος Κορυφής έχει να αντιμετωπίσει δυο σημαντικούς σκοπέλους, τις θέσεις της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας που έχουν θέσει ανοιχτά τις διαφωνίες τους σε μια κοινή στάση στήριξης της Ουκρανίας, έχοντας βάλει τους δικούς τους αστερίσκους. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, που συναντήθηκε στη Βουδαπέστη με τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, μετά την επιστολή που έστειλε στον Κόστα προτρέποντας την ΕΕ «να ξεκινήσει απευθείας συνομιλίες με τη Ρωσία για μια κατάπαυση του πυρός και μια βιώσιμη ειρήνη στην Ουκρανία» και ζητώντας να μην υπάρξουν γραπτά συμπεράσματα στην έκτακτη σύνοδο, θα προσπαθήσει για ενότητα. Όπως τονίζει στις σημερινές δηλώσεις κορυφαίος αξιωματούχος «υπάρχουν διαφωνίες, θα προσπαθήσουμε για κοινή θέση, θα δούμε τα αποτελέσματα», όσο και αν μοιάζει δύσκολο.
Αξιωματούχος της ΕΕ μίλησε και τις σχέσεις της Ευρώπης με τις ΗΠΑ, λέγοντας πως «υπάρχουν καλές σχέσεις» και τονίζοντας παράλληλα ότι η ΕΕ θέλει να αναπτύξει τη σχέση, αλλά εστιάζει στο να καταστεί πιο αυτόνομη και πιο κυρίαρχη. Παράλληλα, στην πρόταση της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι για Σύνοδο ΕΕ – ΗΠΑ ο ίδιος τόνισε πως «καλωσορίζουμε την ιδέα, πρέπει να δούμε πότε μπορεί να υλοποιηθεί και από τις δυο πλευρές».
Οι θέσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
Στο σχέδιο συμπερασμάτων που εκπόνησε το Ευρωπαϊκό Συμβουλίου, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, ως προς την τελική ατζέντα των θεμάτων που θα συζητηθούν, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει εκ νέου τη συνεχή και ακλόνητη υποστήριξή του στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, τονίζοντας πως «ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει ευρύτερες συνέπειες για την ευρωπαϊκή και διεθνή ασφάλεια. Από την έναρξη του πολέμου, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα μέλη της κράτη έχουν, μαζί με τους εταίρους και συμμάχους τους, υπογραμμίσει την ανάγκη να δοθεί τέλος σε αυτόν μέσω μιας συνολικής, δίκαιης και διαρκούς ειρήνης που θα βασίζεται στις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του Χάρτη και του διεθνούς δικαίου». Αναφορικά με τις διαπραγματεύσεις, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο γίνεται γνωστό ότι «ενόψει της νέας δυναμικής των διαπραγματεύσεων που θα πρέπει να οδηγήσουν σε μια τέτοια συνολική, δίκαιη και διαρκή ειρήνη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία των ακόλουθων αρχών: α) δεν μπορούν να υπάρξουν διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία, β) δεν μπορούν να υπάρξουν διαπραγματεύσεις που επηρεάζουν την ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς την Ευρώπη συμμετοχή. Η ασφάλεια της Ουκρανίας, της Ευρώπης και η παγκόσμια ασφάλεια είναι αλληλένδετες. Η επίτευξη της «ειρήνης μέσω της ισχύος» απαιτεί η Ουκρανία να βρίσκεται στην ισχυρότερη δυνατή θέση, με τις δικές της ισχυρές στρατιωτικές και αμυντικές ικανότητες να αποτελούν ουσιαστική συστατικό στοιχείο. Αυτό ισχύει πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου».
Παράλληλα, γίνεται γνωστό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να παρέχει στην Ουκρανία τακτικές και προβλέψιμες οικονομική στήριξη. Το 2025, θα παράσχει στην Ουκρανία 30,6 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ το Συμβούλιο εξετάζει τις εργασίες που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με την παροχή στρατιωτικής υποστήριξης προς Ουκρανία, «ιδίως την παράδοση αντιαεροπορικής άμυνας συστημάτων, πυρομαχικών και πυραύλων, την παροχή της απαραίτητης εκπαίδευσης και εξοπλισμού». Παράλληλα, υπό το πρίσμα των διαπραγματεύσεων «η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη είναι έτοιμα να συμβάλουν περαιτέρω στις εγγυήσεις ασφαλείας που βασίζονται με βάση τις αντίστοιχες αρμοδιότητες και ικανότητές τους, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, μεταξύ άλλων με τη διερεύνηση της πιθανής χρήσης της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας», με τις εγγυήσεις ασφαλείας να λαμβάνονται σε συνεννόηση με την Ουκρανία, όπως και εταίρους του ΝΑΤΟ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει «ότι κάθε στρατιωτική στήριξη καθώς και οι εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία θα παρέχονται με πλήρη σεβασμό της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών και λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας όλων των κρατών μελών κρατών μελών».
Στο δεύτερο σκέλος που αφορά την Ευρωπαϊκή Άμυνα, στόχος της Ευρώπης, όπως επισημαίνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και θα συζητηθεί στην αυριανή, έκτακτη Σύνοδο, αλλά και όπως παρουσιάστηκε από το Σχέδιο για τον «επανεξοπλισμό της Ευρώπης», από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λαιεν πρέπει «να είναι σε θέση να προμηθεύει καλύτερα εξοπλισμό στις ποσότητες και στις επιταχυνόμενο ρυθμό που απαιτείται. Αυτό θα συμβάλει επίσης στην τόνωση της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και τεχνολογικής ανταγωνιστικότητα». Η Επιτροπή, προσδιορίζει τον ακόλουθο πρώτο κατάλογο τομέων προτεραιότητας για δράση σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα δυνατοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη «τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, σε σύμφωνα με τις εργασίες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Οργανισμού και σε πλήρη συνοχή με το ΝΑΤΟ: αεράμυνα και πυραυλική άμυνα- πυροβολικό πυραύλων και πυρομαχικών, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών- στρατηγικοί καταλύτες, μεταξύ άλλων σε σχέση με το διάστημα και την προστασία κρίσιμων υποδομών- στρατιωτική κινητικότητα- κυβερνοχώρος- τεχνητά νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος, ενώ υπογραμμίζει ότι η προστασία και η άμυνα των χερσαίων, εναέριων και θαλάσσιων συνόρων της».
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει επίσης ότι μια ισχυρότερη και ικανότερη Ευρωπαϊκή Ένωση σε στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας «θα συμβάλει θετικά στην παγκόσμια και διατλαντική ασφάλεια και είναι συμπληρωματική προς το ΝΑΤΟ, το οποίο παραμένει, για τα κράτη που είναι μέλη του, το θεμέλιο της συλλογικής τους άμυνας». Καλεί τα κράτη μέλη που είναι επίσης σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ «να συντονιστούν ενόψει της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο του 2025, ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας με εταίρους εκτός ΕΕ».
Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναμένει με ενδιαφέρον τη Λευκή Βίβλο για το μέλλον της ευρωπαϊκής Άμυνας, συμπεριλαμβανομένων των περαιτέρω στοιχείων της που αποσκοπούν στην ουσιαστική ενίσχυση της χρηματοδότησης για την ευρωπαϊκή άμυνα και να ενισχύσουν την ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάσης, θέματα που θα συζητηθούν στις συνόδους του Μαρτίου και του Ιουνίου.