Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ δήλωσε ότι οι διαφορές με τις ΗΠΑ σχετικά με την προμήθεια των ρωσικών πυραύλων αεροπορικής άμυνας S-400 θα μπορούσαν να επιλυθούν υιοθετώντας το «μοντέλο Κρήτης». Κάνοντας έτσι ευθεία αναφορά στην συστοιχία των S-300 που έχει η Ελλάδα στην Κρήτη.
«Το έχουμε ξαναδεί, ανεξάρτητα από το μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε για το S-300 στην Κρήτη, είμαστε ανοιχτοί στις διαπραγματεύσεις», δήλωσε ο Ακάρ.
Η Κύπρος παράγγειλε τους S-300 στα τέλη της δεκαετίας του 1990 για να αποτρέψει τις τουρκικές υπερπτήσεις πάνω από το έδαφος της. Η Άγκυρα απείλησε να τους καταστρέψει εάν η Κύπρος προχωρούσε στην ανάπτυξη τους, προκαλώντας έτσι μια μεγάλη κρίση. Αυτή η κρίση αποτράπηκε όταν η Ελλάδα συμφώνησε να παραλάβει τους S-300 και να τους τοποθετήσει στην Κρήτη. Η Αθήνα τους ενεργοποίησε για πρώτη φορά το 2013 σε διάρκεια στρατιωτικής άσκησης.
Ο Ακάρ βέβαια, όπως φάνηκε από τις δηλώσεις του, θέλει μια παραλλαγή του μοντέλου της Κρήτης όπου η Τουρκία δεν θα μεταφέρει τους S-400 σε άλλη χώρα, όπως έκανε η Κύπρος, αλλά θα τους ενεργοποιεί μόνο υπό ορισμένες συνθήκες.
«Δεν θα τους χρησιμοποιούμε πάντα. Τα συστήματα χρησιμοποιούνται ανάλογα με το επίπεδο των απειλών. Θα λάβουμε αποφάσεις βάσει αυτής της ανάλυσης» τόνισε ο Ακάρ προσθέτοντας ότι: «Και οι ελληνικοί S-300 δεν είναι συνέχεια ενεργοί».
Ωστόσο, οι ΗΠΑ απέρριψαν κατηγορηματικά την πρόταση να διατηρήσει η Τουρκία τους S-400 έστω και αδρανοποιημένους, πόσο μάλλον να τους κρατήσει ενεργούς και να τους χρησιμοποιήσει κατά περίσταση και μόνο ως αντιαεροπορική ασπίδα. Η Ουάσιγκτον έχει ξεκαθαρίσει ότι η Τουρκία πρέπει να τους ξεφορτωθεί εντελώς.
Κατά συνέπεια, εάν η Άγκυρα προτείνει την υιοθέτηση ενός «μοντέλο Κρήτης», που ίσως μπορούσε να ικανοποιήσει τα αιτήματα της Ουάσιγκτον και να αρθούν έτσι οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν βάσει του νόμου CAATSA, θα πρέπει να οι S-400 να μεταφερθούν σε άλλη χώρα.
Ένας αναλυτής έχει ήδη προτείνει την αποθήκευση των S-400 στη Βόρεια Κύπρο. Αυτή, παρεμπιπτόντως, δεν ήταν η πρώτη φορά που προτάθηκε η ιδέα της μετεγκατάστασης των S-400 εκτός της Τουρκίας. Τον Ιούνιο του 2020, ο Γερουσιαστής των ΗΠΑ Τζον Τουνέ πρότεινε να αγοράσουν οι ΗΠΑ τους S-400 προκειμένου να απομακρυνθούν από την Τουρκία. Τον επόμενο μήνα, η τουρκική κρατική εφημερίδα Daily Sabah έθετε το ερώτημα σε δημοσίευμα της εάν η ανάπτυξη των S-400 στη Λιβύη - όπου ο τουρκικός στρατός έχει αρκετά μεγάλη παρουσία- θα ήταν αποδεκτός για τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
Πάντως, αναλυτές που ερωτήθηκαν από την Ahval είναι εξαιρετικά σκεπτικοί ότι η μετεγκατάσταση των τουρκικών S-400 είτε στη Βόρεια Κύπρο είτε στη Λιβύη θα ήταν αποδεκτή για την Ουάσινγκτον.
«Η Βόρεια Κύπρος θα ήταν ένας πολύ απίθανος συμβιβασμός, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ δεν αναγνωρίζουν τη χώρα, ενώ μια τέτοια κίνηση θα προκαλούσε ανησυχία στους Ευρωπαίους και την Ελλάδα. Παράλληλα η μετακίνηση τους στην κατεχόμενη Κύπρο δεν θα τηρούσε τις απαιτήσεις του νόμου περί Εθνικής Άμυνας των ΗΠΑ (NDAA), ο οποίος απαιτεί από την Τουρκία να σταματήσει την χρήση των S-400, ακόμη και σε ξένες χώρες. Ούτε η αποστολή τους στη Λιβύη είναι αποδεκτή λύση αφού έτσι θα παραβιαζόταν το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ, και θα προκαλούσε και πάλι την αντίδραση των ΗΠΑ.» δήλωσε ο Ράιαν Μπολ, αναλυτής της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής για τη Stratfor.
Επιπλέον, όπως τόνισε ο Μπολ, η Ελλάδα και η Κύπρος θα αντιδράσουν στην ανάπτυξη των S-400 στη Βόρεια Κύπρο, δεδομένου ότι θα τους δούν ως «ένα όπλο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να εδραιώσει περαιτέρω τον έλεγχο της Τουρκίας στον Βόρειο κομμάτι του νησιού».
Ο Νίκολας Ήρας, Διευθυντής Κυβερνητικών Σχέσεων στο Ινστιτούτο Μελέτης του Πολέμου, αμφιβάλλει επίσης ότι η μετεγκατάσταση των τουρκικών S-400 στη δυτική Λιβύη θα ήταν επιθυμητή για τις ΗΠΑ ή το ΝΑΤΟ, δεδομένου ότι «αυτό θα σήμαινε την παρουσία προηγμένων ρωσικών οπλικών συστημάτων στην Μεσόγειο.»
«Η μετακίνηση των S-400 στη Βόρεια Κύπρο θα ήταν ένα σαφές μήνυμα ότι η Τουρκία ετοιμάζεται για μια ενδεχόμενη ένοπλη σύγκρουση με την Ελλάδα και τους συμμάχους της, οι οποίοι σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν προηγμένα αεροπορικά συστήματα εναντίον της Τουρκίας σε περίπτωση πολέμου», δήλωσε ο Ήρας προσθέτοντας ότι: «Η Άγκυρα μπήκε σε μπελάδες με τους S-400, ειδικά με το Κογκρέσο των ΗΠΑ».
Η αγορά των S-400 είχε ως αποτέλεσμα την αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35 Joint Strike Fighter πέμπτης γενιάς.
Ακόμα κι αν η Τουρκία απαλλαγεί από τους S-400, θα χρειαστεί αρκετός χρόνος μέχρι οι ΗΠΑ να εξετάσουν το ενδεχόμενο επαναφοράς της στο πρόγραμμα F-35.
«Είναι πιθανό, αλλά θα ήταν μια πολύ αργή διαδικασία», είπε ο Μπολ και συνέχισε τονίζοντας ότι: «Στην ουσία θα ξεκινούσαν ξανά το πρόγραμμα από το μηδέν και θα υπήρχαν θέματα εμπιστοσύνης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας που θα επιβραδύνουν την επαναφορά στο πρόγραμμα των F-35».
Γενικότερα, ο Ήρας πιστεύει ότι, η Τουρκία προτείνοντας το «μοντέλο Κρήτης» προσπαθεί να κάνει ένα επιχείρημα τύπου NATO προκειμένου να διατηρήσει του S-400, και να παραμείνει υποψήφια χώρα για την προμήθεια των stealth μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35. Δηλαδή οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι αφού η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα που έχει τους S-300 παρόλο που είναι μέλος του ΝΑΤΟ, έτσι και εμείς.
«Το πρόβλημα είναι ότι οι S-400 είναι πολύ πιο προηγμένοι από τους S-300 και εξακολουθούν να υπάρχουν βαθιές ανησυχίες, ειδικά από τις ΗΠΑ, ότι ακόμη και μια παθητική ανάπτυξη των S-400 για εκπαιδευτικούς σκοπούς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους Ρώσους για να αποσπάσουν πολύτιμες πληροφορίες για τα F-35. Αυτή η κατάσταση αντιμετωπίζεται ως απειλή ασφαλείας από τις ΗΠΑ» σημείωσε ο Ήρας.
Ο Γιώργος Τζογόπουλος, συνεργάτης του Center International de Formation Européenne και ερευνητικός συνεργάτης στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών Begin Sadat (BESA), σημείωσε ότι η πρόταση του Ακάρ έρχεται στο πλαίσιο της ανάληψης της εξουσίας από τον Μπάιντεν και στην προσπάθεια και από τις δύο πλευρές να βρεθεί μια αποδεκτή λύση που θα εξυπηρετεί τα αμοιβαία συμφέροντα που έχουν η Τουρκία με τις ΗΠΑ.
«Αν και οι S-400 δεν είναι το μόνο ζήτημα στην ατζέντα τους, είναι αναμφίβολα το «μεγαλύτερο αγκάθι» στις σχέσεις τους» τόνισε ο Τζογόπουλος.
«Η Άγκυρα προσπαθώντας να καθησυχάσει τους αμερικανούς φόβους, χρησιμοποιεί μια δημόσια ρητορική που υποδηλώνει τη βούλησή της να συνεργαστεί με την Ουάσινγκτον επί του θέματος», δήλωσε ο Τζογόπουλος. Παράλληλα εξέφρασε την άποψη ότι ίσως να υπάρχουν κάποιες λύσεις που μπορούν να διερευνηθούν προκειμένου να βελτιωθούν οι σχέσεις των δύο χωρών, αλλά υπογράμμισε ότι υπάρχει ένα ευρύτερο και συνεχές πρόβλημα εμπιστοσύνης στη σχέση των δύο χωρών.
«Ο διάλογος συνεχίζεται, αλλά ο ίδιος ο διάλογος δεν αποκαθιστά μαγικά την χαμένη εμπιστοσύνη», είπε ο Τζογόπουλος και συνέχισε υπογραμμίζοντας ότι: «υπάρχει μια θεμελιώδης απόκλιση συμφερόντων και στόχων. Θα περίμενα μια τεταμένη αμερικανικό-τουρκική σχέση με συμφωνίες για ορισμένα θέματα και διαφωνίες για άλλα», είπε.
Τέλος, ο Τζογόπουλος τόνισε ότι η Ρωσία θα παραμείνει σημαντικός εταίρος για την Τουρκία, παρά την δυσφορία της Ουάσιγκτον για το γεγονός αυτό και αυτό ισχύει και για την πιθανή χρήση των S-400.
Πηγη: Ahval