Οι προειδοποιήσεις έφτασαν αφού τα νερά είχαν ήδη αρχίσει να ανεβαίνουν. Οι πιο θανατηφόρες πλημμύρες της Ισπανίας εδώ και δεκαετίες αποτελούν άλλη μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι η Ευρώπη είναι απροετοίμαστη για τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη, δήλωσε την Τετάρτη η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Αυτή είναι η δραματική πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής. Και πρέπει να προετοιμαστούμε για να την αντιμετωπίσουμε», είπε.
Όμως, η ένταση της βροχόπτωσης που έπληξε τη Βαλένθια, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ισπανίας, εξέθεσε το πόσο απροετοίμαστη είναι η χώρα και οδήγησε την εθνική κυβέρνηση υπό την ηγεσία Σοσιαλιστών να επικρίνει τις κεντροδεξιές περιφερειακές αρχές επειδή δεν διαβίβασαν έγκαιρες προειδοποιήσεις σε άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Η περιφερειακή κυβέρνηση της Βαλένθια, η οποία είναι υπεύθυνη για τον συντονισμό των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης στις πληγείσες περιοχές, παραδέχτηκε ότι είχε στείλει μήνυμα κειμένου προειδοποιώντας τους κατοίκους για την επικείμενη καταστροφή στις 8:12 μ.μ., οκτώ ώρες μετά την αναφορά των πρώτων πλημμυρών και 10 ώρες αφότου η Εθνική Κρατική Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ισπανίας (AEMET) εξέδωσε προειδοποίηση για «ακραίο κίνδυνο» σε όλη την περιοχή της Βαλένθια.
Γιατί καθυστέρησαν τα μηνύματα έκτακτης ανάγκης;
Μέχρι τη στιγμή που ενήργησαν οι αρχές της Βαλένθια «η κατάσταση είχε ήδη κλιμακωθεί σημαντικά», δήλωσε ένας αξιωματούχος από το εθνικό υπουργείο Οικολογικής Μετάβασης. «Οι περιφερειακές κυβερνήσεις στην Ισπανία είναι αυτές που διαχειρίζονται τα συστήματα προειδοποίησης και έχουν την εξουσία να στέλνουν ειδοποιήσεις στα κινητά τηλέφωνα των πολιτών για να περιορίσουν την κινητικότητα όταν κρίνεται απαραίτητο... Γιατί αυτή η σημαντική καθυστέρηση στην αποστολή μηνυμάτων προειδοποίησης σε κινητά τηλέφωνα;
Το σύντομο μήνυμα της περιφερειακής κυβέρνησης, το οποίο προειδοποίησε για έντονες βροχοπτώσεις και συμβούλευε τους ντόπιους να παραμείνουν στα σπίτια τους, ήρθε πολύ αργά για πολλούς που βρέθηκαν παγιδευμένοι σε χαμηλά σπίτια, καταστήματα και δρόμους που κατακλύστηκαν γρήγορα από τα πλημμυρικά νερά.
Μέχρι το απόγευμα της Τετάρτης, τουλάχιστον 95 άνθρωποι επιβεβαιώθηκαν νεκροί, είπε ο κυβερνητικός αξιωματούχος. Ο υπουργός Εδαφικής Πολιτικής της Ισπανίας Άνχελ Βίκτορ Τόρες δήλωσε ότι η κλίμακα των υλικών ζημιών είναι «ανυπολόγιστη» και πρόσθεσε: «Δεν μπορούμε ακόμη να δώσουμε επίσημα στοιχεία για τους αγνοούμενους, κάτι που υπογραμμίζει το τεράστιο μέγεθος αυτής της τραγωδίας».
Ο απολογισμός των νεκρών περιλαμβάνει παιδιά, αρκετούς ηλικιωμένους σε οίκο ευγηρίας, δύο αστυνομικούς και τουλάχιστον έναν πυροσβέστη, ανακοίνωσε η περιφερειακή κυβέρνηση της Βαλένθια.
Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής
Οι εμπειρογνώμονες εκφράζουν τη λύπη τους για την αποτυχία να προειδοποιηθούν επαρκώς όσοι βρέθηκαν σε κίνδυνο. «Μπορούμε να δούμε ότι κάτι πήγε στραβά επειδή τόσοι πολλοί άνθρωποι πέθαναν», δήλωσε η Χάνα Κλόουκ, καθηγήτρια υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Reading. «Ήταν μία καταιγίδα τέρας… ξέραμε εκ των προτέρων ότι επρόκειτο να σημειωθούν έντονες βροχοπτώσεις, αλλά αυτές οι προειδοποιήσεις δεν έφτασαν στους ανθρώπους [έγκαιρα]», πρόσθεσε
Τις τελευταίες εβδομάδες, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν πληγεί από φονικές και καταστροφικές πλημμύρες. Και οι πλημμύρες στην Ελλάδα, το Βέλγιο και τη Γερμανία τα τελευταία χρόνια λειτούργησαν ως περαιτέρω προειδοποιήσεις για τον αυξανόμενο κίνδυνο ακραίων καιρικών φαινομένων.
Το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής στην καταιγίδα που έπληξε την Ισπανία αυτή την εβδομάδα δεν έχει ακόμη μετρηθεί. Ωστόσο, οι επιστήμονες θεωρούν ότι η υπερθέρμανση ήταν βασικός παράγοντας. Η Μεσόγειος Θάλασσα κατέρριψε ρεκόρ θερμοκρασίας όλων των εποχών τον Αύγουστο. Αυτό, με τη σειρά του, είχε ως αποτέλεσμα να μεταφερθεί περισσότερο νερό στα σύννεφα. «Δεν υπάρχει αμφιβολία, αυτές οι εκρηκτικές βροχοπτώσεις εντάθηκαν από την κλιματική αλλαγή», είπε η Φρειδερίκη Ότο, η οποία ηγείται μιας ομάδας ερευνητών που μελετούν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις ακραίες καιρικές συνθήκες στο Imperial College του Λονδίνου.
Υπάρχουν πολιτικές ευθύνες για την τραγωδία
Το βράδυ της Τρίτης, η Mαρία Κρέσπο, μια δημόσια υπάλληλος με έδρα τη Μαδρίτη, κάλεσε την οικογένειά της στο Aλφάφαρ, μια πόλη έξω από τη Βαλένθια για να την ελέγξει. Είχαν λάβει ένα μήνυμα που τους προειδοποιούσε για κίνδυνο μόλις μια ώρα πριν αρχίσει να πλημμυρίζει το σπίτι τους. Είπε ότι όταν μίλησε με την αδερφή και τον πεθερό της γύρω στις 21:30, τη διαβεβαίωσαν ότι δεν έβρεχε και όλα ήταν καλά. Αλλά μισή ώρα αργότερα τηλεφώνησαν ξανά πανικόβλητοι. Το νερό που ξεχείλιζε από τη λεκάνη του ποταμού Tούρια είχε μπει ορμητικά μέσα στο σπίτι τους.
«Πριν τελειώσει η μπαταρία στα κινητά τους τηλέφωνα, γύρω στις 4 το πρωί, μου είπαν ότι περνούσαν τη νύχτα στην ταράτσα επειδή το ίδιο το σπίτι είχε πλημμυρίσει εντελώς», είπε η Κρέσπο. «Ήταν εκεί πάνω, εκτεθειμένοι στα στοιχεία και στο παγετό, αλλά θα μπορούσε να ήταν χειρότερο».
Η Σάντρα Γκόμεζ, Ισπανίδα ευρωβουλευτής των Σοσιαλιστών από τη Βαλένθια, είπε ότι ο σύζυγός της, δάσκαλος, κλήθηκε στη δουλειά το απόγευμα της Τρίτης, επειδή οι τοπικές αρχές δεν είχαν εκδώσει προειδοποίηση και δεν είχαν αναβάλει τα μαθήματα μέχρι τότε. Πριν φτάσει το μήνυμα έκτακτης ανάγκης στο τηλέφωνό της, ο σύζυγός της τηλεφώνησε για να πει ότι ήταν παγιδευμένος σε έναν πλημμυρισμένο αυτοκινητόδρομο, με το νερό να φτάνει στους γοφούς του. «Ήταν πολύ τυχερός» που δραπέτευσε πριν ανέβουν περισσότερο τα νερά, είπε. Τα συνδικάτα ζήτησαν να διεξαχθούν έρευνες σε εταιρείες που ζήτησαν από τους υπαλλήλους τους να έρθουν στη δουλειά παρά τις προβλέψεις.
Στη Μαδρίτη, αριστεροί πολιτικοί στο ισπανικό κοινοβούλιο κατηγόρησαν τον Κάρλος Μαζόν τον κεντροδεξιό πρόεδρο της Βαλένθια, ότι δεν είπε στους εργαζόμενους να μείνουν σπίτι, σε μια προσπάθεια να διατηρήει τη λειτουργία των τοπικών επιχειρήσεων. Η κυβέρνησή του επικρίθηκε με παρόμοιο τρόπο επειδή εξάλειψε τη Μονάδα Έκτακτης Ανάγκης της Βαλένθια, μια ελίτ δύναμη ταχείας αντίδρασης που επιφορτίστηκε με την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών, ως μέτρο μείωσης του κόστους.
Ισπανικές εφημερίδες ανέφεραν ότι το συντονιστικό κέντρο έκτακτης ανάγκης της Βαλένθια συνήλθε μόνο γύρω στις 5 μ.μ. Τρίτη. «Υπάρχουν πολιτικές ευθύνες πίσω από αυτή την τραγωδία», δήλωσε ο βουλευτής της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς της Καταλονίας Γκάμπριελ Ρουφιάν. «Η καταιγίδα μπορεί να ήταν αναπόφευκτη, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που πέθαναν επειδή αναγκάστηκαν να πάνε στη δουλειά τους και άλλοι που χάθηκαν επειδή δεν υπήρχαν καλά εξοπλισμένες μονάδες για να τους σώσουν».
Οι ειδικοί ανέφεραν επίσης την ανεξέλεγκτη αστική ανάπτυξη της περιοχής της Βαλένθια —μιας από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες περιοχές της Ισπανίας— ως βασικό παράγοντα της τραγωδίας. Οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι λειτουργούσαν ως δίαυλοι για τα νερά της βροχής που κατέκλυσαν γρήγορα τις κοινότητες που χτίστηκαν δίπλα σε χαράδρες ή στις λεκάνες απορροής ποταμών.
«Η κλιματική αλλαγή είναι καθοριστική για το μέγεθος αυτής της φυσικής καταστροφής», δήλωσε ο γεωλόγος Χοάν Εσκουέρ στο ισπανικό ραδιόφωνο. «Αλλά οι συνέπειές του δεν θα ήταν τόσο μεγάλες αν δεν είχαμε δημιουργήσει υποδομές και δεν είχαμε επιτρέψει στους ανθρώπους να εγκατασταθούν σε μέρη υψηλού κινδύνου».
Η είδηση του δραματικού απολογισμού των νεκρών ήρθε λίγο πριν η φον ντερ Λάιεν παρουσιάσει μια έκθεση σχετικά με τον τρόπο ενίσχυσης της ικανότητας της ΕΕ να αντιμετωπίζει κάθε είδους κρίσεις, από πολέμους έως ακραίες καιρικές συνθήκες. «Η ετοιμότητα πρέπει να γίνει μέρος της λογικής όλων των ενεργειών μας», δήλωσε, αφού ξεκίνησε την ομιλία της με την υπόσχεσή της να βοηθήσει την Ισπανία στις πλημμύρες. Η φον ντερ Λάιεν ζήτησε από την Επιτροπή να συντάξει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την καλύτερη προστασία των Ευρωπαίων από την ακραία κλιματική κρίση.
Λέκκας: Πολύ δύσκολο να δοθεί προειδοποίηση για τέτοια φαινόμενα
Επιχειρώντας να εξηγήσει τι συνέβη, ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμιος Λέκκας έκανε λόγο για μία ακραία περίπτωση καταστροφής η οποία συνδύασε πολλά φαινόμενα,
«Πρώτον, το φαινόμενο της έντονης βροχόπτωσης. Πάνω από 400 χιλιοστά καταγράφτηκαν σε ορισμένες περιοχές μέσα σε ένα οχτάωρο. Που σημαίνει ότι η ραγδαιότητα της βροχής ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Στη συνέχεια, αυτό το νερό έπεσε πάνω σε ένα ιδιόμορφο ανάγλυφο. Ένα ανάγλυφο το οποίο διευκόλυνε την ταχεία ροή των νερών. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια πλημμύρα ποτάμια. Έχουμε να κάνουμε με μια πλημμύρα ξαφνική. Δηλαδή είναι τα λεγόμενα flash floods στα οποία μεγάλες ποσότητες νερού ρέουν με μεγάλη ταχύτητα, κυρίως προσβάλλουν οικιστικά κέντρα. Άρα έχουμε πολύ μεγάλη βροχόπτωση, έντονη βροχόπτωση, μεγάλες ταχύτητες νερού, μεγάλες ποσότητες νερού και κυρίως αυτή η μεγάλη ταχύτητα του νερού παρέσυρε αντικείμενα και αυτοκίνητα τα οποία απέφραξαν διόδους του νερού με αποτέλεσμα το νερό αυτό να ξεχυθεί εκτός από τις παραποτάμιες και σε άλλες περιοχές. Έχουμε δηλαδή έναν συνδυασμό φαινομένων που συνέβαλαν σε αυτό που βλέπουμε, που δυστυχώς δεν έχουμε κατανοήσει ακόμα τι ακριβώς διαστάσεις έχει και τι επιπτώσεις έχει» είπε στην ΕΡΤ ο κ. Λέκκας.
Όσον αφορα΄τις καταγγελίες ότι η προειδοποίηση για αυτό που θα συνέβαινε ήρθε πολύ αργά, ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ εξέφρασε την άποψη ότι «είναι αυτά τα ξαφνικά φαινόμενα. Δηλαδή η επιστημονική πληροφόρηση που πολλές φορές δεν είναι σωστή, είναι λάθος, καθυστερεί, γιατί καταλαβαίνετε ότι έχει πολλές αβεβαιότητες η επιστημονική προειδοποίηση. Είναι φαινόμενα τα οποία δυστυχώς δεν μπορούμε να προλάβουμε. Αντιμετωπίζουμε το ίδιο αυτό θέμα και εδώ στον ελληνικό χώρο. Η Επιτροπή Εκτίμησης Κινδύνων Πολιτικής Προστασίας, που είμαστε 5 άτομα που έχουμε μεγάλη εμπειρία πάνω στα θέματα αυτά, αιφνιδιαζόμαστε πολλές φορές από τα φαινόμενα της φύσης. Δηλαδή ενώ υπολογίζουμε άλλα έρχονται άλλα. Να σκεφτείτε υπάρχουν τρία μοντέλα πρόβλεψης έντονων καιρικών φαινομένων – το γερμανικό, το γαλλικό, το αμερικάνικο – μεταξύ των οποίων τεράστιες αποκλίσεις. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι είναι πολύ δύσκολο κάποιος να δώσει προειδοποίηση και να δει την εξέλιξη των φαινομένων σε πολύ σύνθετα φαινόμενα, εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα εξαιρετικά σύνθετο φαινόμενο. Δυστυχώς είμαστε πολύ πίσω ακόμα από το να κατανοήσουμε ακριβώς τις διεργασίες οι οποίες εξελίσσονται και στην ατμόσφαιρα αλλά και στην επιφάνεια της Γης».