1. Όπως διαγράφεται ήδη από τις πρώτες εβδομάδες του έτους, το 2017 θα είναι πολύ διαφορετικό από το 2016, από πολλές απόψεις.
Οι οικονομικές πολιτικές καθώς και διεθνείς οι αγορές κεφαλαίων στρέφονται από τη "Μη συμβατική εποχή" και τη "Μεγάλη Στρέβλωση" στη "Σταδιακή Ομαλοποίηση". Τρία είναι τα μεγάλα διακυβεύματα, οι προκλήσεις και οι συνακόλουθες αβεβαιότητες την τρέχουσα χρονιά: πρώτον, η νέα οικονομική πολιτική των ΗΠΑ, δεύτερον, τα διαφαινόμενα όρια των μη συμβατικών νομισματικών πολιτικών και οι στρατηγικές εξόδου από αυτές, και τρίτον, οι πολιτικές εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ήπειρο, δηλαδή οι επικείμενες εκλογές και η πολιτική αβεβαιότητα λόγω του πνεύματος λαϊκισμού που μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω αλλαγές στην ευρωζώνη και στην ευρύτερη Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
2. Οι τελευταίες μακροοικονομικές προβλέψεις του ΔΝΤ, που δημοσιεύθηκαν στα μέσα Ιανουαρίου, δείχνουν ότι θα είναι και πάλι μια χρονιά οικονομικής ανάκαμψης παγκοσμίως. Ο ρυθμός ανόδου του παγκόσμιου πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να διαμορφωθεί σε 3,4% το 2017 από 3,1% το 2016, κυρίως χάρη στην επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου των αναδυόμενων οικονομιών. Ειδικότερα για την ευρωζώνη, το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί στο 1,7% το 2017, ενώ ο πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί σε 1,3% το Δεκέμβριο, από 0,2% το 2016.
3. Η οικονομική πολιτική των ΗΠΑ υπό τον νέο Πρόεδρο (τα λεγόμενα "Trumponomics") παραμένει μια σημαντική παράμετρος που αναμένεται να επηρεάσει την παγκόσμια πραγματική οικονομία και τις διεθνείς αγορές. Αναλυτές και επενδυτές ενδιαφέρονται κυρίως για δύο πράγματα: τη μετάβαση από τις προεκλογικές υποσχέσεις στο λεπτομερή σχεδιασμό και τη συνεπή εφαρμογή και τα αποτελέσματα που θα έχουν ιδίως για το δίπτυχο υψηλότερης ανάπτυξης και πληθωρισμού.
Οι προσδοκίες για μια πιο στοχευμένη δημοσιονομική πολιτική βασίζονται στην υπόθεση ότι ο Πρόεδρος Trump θα επαναφέρει το πακέτο πολιτικής που έγινε γνωστό ως Reaganomics, δηλαδή αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης μέσα από τη μείωση των φορολογικών συντελεστών (ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης κατά τη διάρκεια της οκταετούς θητείας του Προέδρου Reagan ήταν 3,4%), αύξηση των βασικών επιτοκίων και άνοδο της τιμής του δολαρίου. Η πρόσφατη ανατίμηση του δολαρίου μετά την εκλογή Trump βασίζεται εύλογα σε αυτή την ιστορική αναλογία. Βέβαια, μια εκτόξευση της τιμής του δολαρίου στα ύψη μπορεί να παρεμποδίσει την ανάπτυξη στις ΗΠΑ.
Πολλώ δε μάλλον, μπορεί να πλήξει δραματικά τις αναδυόμενες οικονομίες, όπως έγινε την περίοδο της δεκαετίας του 1980 σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής που έχασαν μια ολόκληρη δεκαετία. Τίθεται επίσης το ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής, τόσο σε όρους εμπορίου όσο και γεωπολιτικής.
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις "εμπορικού προστατευτισμού" από την Κυβέρνηση Trump. Συνολικά, μια αύξηση προστατευτικών μέτρων δεν θα υπονομεύσει απλά την ανάκαμψη του παγκόσμιου εμπορίου, αλλά μπορεί επίσης να διαταράξει τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και να περιορίσει τις κινήσεις των παραγωγικών συντελεστών διεθνώς, τόσο του εργατικού δυναμικού όσο και του κεφαλαίου. Μια έξαρση του προστατευτισμού δεν θα έχει απλά αρνητικές βραχυπρόθεσμες συνέπειες για τον κύκλο της οικονομίας, αλλά και αρνητικό μακροπρόθεσμο διαρθρωτικό αντίκτυπο στη δυνητική ανάπτυξη.
4. Η πολιτική αστάθεια στην Ευρώπη και οι πολιτικοί κίνδυνοι για την ευρωπαϊκή τάξη είναι αυξημένοι μετά το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο υπέρ της εξόδου από την ΕΕ και το πρωτοφανές κύμα μετανάστευσης από εμπόλεμες ζώνες στη Μέση Ανατολή και την Αφρική που πυροδότησαν την άνοδο του λαϊκισμού. Ο ευρωσκεπτικισμός είναι πλέον διαδεδομένος στην Ευρώπη. Μετά από τις ενδείξεις για ένα "σκληρό" Brexit και το δημοψήφισμα στην Ιταλία, κρίσιμες είναι οι φετινές εκλογές στην Ολλανδία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, και πιθανόν πρόωρες εκλογές στην Ιταλία, τέσσερα από τα ιδρυτικά μέλη της ΕΟΚ τη δεκαετία του '50, γιατί ενδέχεται να αναδείξουν ως μεγάλες πολιτικές δυνάμεις ή ακόμη και νικητές, λαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά κόμματα.
5. Μια τρίτη δέσμη κινδύνων είναι γεωπολιτικής φύσεως. Ενδεικτικά αναφέρω την ενδεχόμενη ένταση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, αλλά και της Γερμανίας, την ένταση μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας αλλά και τη δράση των εκφραστών της νέας βαρβαρότητας που προσβάλουν με τις αποτρόπαιες ενέργειές τους τον πυρήνα του δυτικού πολιτισμού.
6. Τέλος, όσον αφορά τις νομισματικές πολιτικές των μεγάλων κεντρικών τραπεζών, ίσως κλείσουν τον κύκλο νομισματικής χαλάρωσης το 2017. Προβλέπω ότι αυτό θα συμβεί ως εξής: περισσότερη απόκλιση των νομισματικών πολιτικών το πρώτο εξάμηνο του 2017 και λιγότερη απόκλιση των νομισματικών πολιτικών το δεύτερο εξάμηνο, κάτι που θα σημαίνει λιγότερες στρεβλώσεις από τις μη συμβατικές νομισματικές πολιτικές, μια σταδιακή επιστροφή σε ομαλές νομισματικές πολιτικές και απότομη αύξηση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων.
7. Εν κατακλείδι, ο φθίνων ρόλος της παγκοσμιοποίησης τα τελευταία χρόνια οδηγεί σε αυξημένους κινδύνους και γενικότερο προβληματισμό και θα χρειαστεί αρκετός καιρός ακόμη έως ότου το παγκόσμιο σύστημα ξαναβρεί τη νέα του ισορροπία. Κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, η αβεβαιότητα θα είναι ο προσδιοριστικός παράγοντας που θα επηρεάζει τόσο το πεδίο λήψης κυβερνητικών αποφάσεων για την οικονομία, όσο και τις διεθνείς αγορές.
*Ο Ιωάννης Μουρμούρας είναι ο υποδιοικητής της ΤτΕ
Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα της εναρκτήριας ομιλίας του Υποδιοικητή στο Συνέδριο της Amundi Asset Management στο Λονδίνο, στις 24 Ιανουαρίου 2017.