Στις 9 Οκτωβρίου 1912 σημειώθηκε η Μάχη των Στενών του Σαρανταπόρου, η πρώτη και πιο ουσιαστική μείζονα σύγκρουση στην ξηρά, μεταξύ των Ελλήνων και των Οθωμανών Τούρκων, που έκρινε ουσιαστικώς τον χερσαίο αγώνα υπέρ των Ελλήνων, στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο, «ανοίγοντάς» τους έτσι τον δρόμο για την προς βορρά νικηφόρα προέλασή τους και την απελευθέρωση της Μακεδονίας!
Από στρατιωτικής απόψεως η μάχη ενδιαφέρον, αφενός για τη σκληρότητα που την χαρακτήρισε και αφετέρου για τον εντυπωσιακό ελιγμό που πραγματοποίησε ο Ελληνικός Στρατός προκειμένου να υπερφαλαγγίσει τον αντίστοιχο Οθωμανικό.
Οι Ελληνικές δυνάμεις στη Θεσσαλία, με επικεφαλής τον τότε Διάδοχο Κωνσταντίνο και Αρχηγό του Επιτελείου του τον Υποστράτηγο Παναγιώτη Δαγκλή, αποτελούνταν από έξι μεραρχίες που κατευθύνονταν προς το βόρια-βορειοδυτικά, ενώ η μία άλλη μεραρχία κατευθυνόταν προς τη Λάρισα, από την Ταξιαρχία Ιππικού και από δύο αποσπάσματα Ευζώνων, που έγιναν γνωστά με τα ονόματα των διοικητών τους, ως «Απόσπασμα του Συνταγματάρχη Γεννάδη» και «Απόσπασμα Συνταγματάρχη Κωνσταντινόπουλου», δυνάμεως δύο ταγμάτων Ευζώνων έκαστο.
Από την πλευρά τους οι Οθωμανοί Τούρκοι είχαν παρατάξει το VIII (8ο) Σώμα Στρατού του Αντιστράτηγου Χασάν Ταχσίν Πασά, με συνολική παρατακτή δύναμη 14 ταγμάτων, με 11 ακόμη σε εφεδρεία, που υποστηρίζονταν από 24 πυροβόλα τριών πυροβολαρχιών.
Πρέπει να επισημανθεί ότι οι προαναφερθέντες σχηματισμοί των Οθωμανών Τούρκων ήταν περίπου κατά 25% μειωμένης συνθέσεως, αφού οι Οθωμανοί είχαν αποστρατεύσει σημαντικές δυνάμεις τον Αύγουστο του 1912.
Η μειωμένη σύνθεση του στρατού τους όμως δεν εμπόδιζε τους Οθωμανούς να είναι αισιόδοξοι ότι θα μπορούσαν να συγκρατήσουν εκεί τον Ελληνικό Στρατό, καθώς η φυσική οχυρή θέση της διαβάσεως του Σαρανταπόρου, ήταν επιπλέον πολύ καλώς οχυρωμένη ήδη πριν από τον πόλεμο, υπό την εποπτεία μιας γερμανικής στρατιωτικής αποστολής.
Στις 9 Οκτωβρίου 1912, το πρωί, ο Ελληνικός Στρατός πέρασε τα σύνορα, προελαύνοντας ως τη διάβαση των Στενών του Σαρανταπόρου. Στις 10:00, οι πρώτες ελληνικές προφυλακές έφτασαν στα στενά της Πέτρας, με τους Οθωμανούς να ξεκινούν τα πυρά. Όταν έφτασε και το κυρίως σώμα του Ελληνικού Στρατού τότε τάχθηκε το πυροβολικό και άρχισαν βολές κατά των Οθωμανικών θέσεων. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε μέχρι το βράδυ, οπότε και λόγω της επελεύσεως του σκότους, διακόπηκαν οι εχθροπραξίες, για να συνεχιστούν την επομένη το πρωί, με τελική επικράτηση των ελληνικών όπλων.
Μετά τη διάρρηξη των Στενών του Σαρανταπόρου και την κατάληψη της στρατηγικής σημασίας διαβάσεως που άνοιγε το δρόμο προς την Κοζάνη, άρχισε και η υποχώρηση των Τούρκων προς τα Σέρβια. Το απόγευμα της 10 Οκτωβρίου 1912 οι Οθωμανοί Τούρκοι υποχώρησαν προς Κοζάνη, καταδιωκόμενοι πάντα από τον προελαύνοντα Ελληνικό Στρατό.
Στις 11 Οκτωβρίου 1912, η μάχη των Στενών του Σαρανταπόρου είχε λήξει και το απόγευμα της ίδιας μέρας οι Ελληνικές δυνάμεις έμπαιναν νικήτριες στα Σέρβια και απελευθερώνοντάς τα, για να εγκατασταθεί εκεί στη συνέχεια, προσωρινώς, το Στρατηγείο και το Γενικό Επιτελείο του Ελληνικού Στρατού.