Ένα εμβόλιο κατά του HIV είναι ένα βήμα πιο κοντά στην πραγματικότητα μετά από μια δοκιμή σε ανθρώπους που παρήγαγε σπάνια και ασύλληπτα αντισώματα, αναφέρει μια νέα μελέτη.
Πολλά εμπόδια στέκονται στο δρόμο για ένα αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του HIV. Ο ιός είναι ευέλικτος, αποφεύγοντας το ανοσοποιητικό σύστημα, επικαλύπτοντας τον εαυτό του με σάκχαρα που μοιάζουν με αυτά που παράγει ο οργανισμός, δήλωσε ο Δρ Barton Haynes, επικεφαλής της πρόσφατης δοκιμής και διευθυντής του Ινστιτούτου Ανθρώπινου Εμβολίου του Duke. Ο ιός μεταλλάσσεται επίσης γρήγορα, αλλάζοντας τη μορφή του, έτσι ώστε το ανοσοποιητικό σύστημα να δυσκολεύεται να παράγει αντισώματα που μπορούν να τον πιάσουν.
Ένας σημαντικός στόχος στην ανάπτυξη εμβολίων κατά του HIV είναι η ενεργοποίηση της παραγωγής ευρέως εξουδετερωτικών αντισωμάτων, τα οποία προσκολλώνται σε τμήματα της εξωτερικής επικάλυψης του ιού, ή του περιβλήματος, που είναι πολύ παρόμοια μεταξύ των διαφορετικών στελεχών του HIV. Αυτό καθιστά τα αντισώματα προστατευτικά έναντι μιας μεγάλης ποικιλίας στελεχών, ανεξάρτητα από τον τρόπο μετάλλαξής τους.
Η πρόκληση είναι ότι "αυτά τα αντισώματα, φυσικά κατά τη διάρκεια της λοίμωξης, είναι πολύ σπάνιο να βρεθούν", δήλωσε ο Thomas Hope, καθηγητής κυτταρικής και αναπτυξιακής βιολογίας που μελετά τον HIV στην Ιατρική Σχολή Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern. "Χρειάζονται μερικά χρόνια πραγματικής λοίμωξης για να δημιουργηθούν αυτά τα αντισώματα", δήλωσε ο Hope, ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη αλλά έχει συνεργαστεί με ορισμένους από τους συγγραφείς της στο παρελθόν.
Τα εμβόλια συνήθως λειτουργούν προκαλώντας μια παρόμοια ανοσολογική αντίδραση με αυτή που παρατηρείται κατά τη διάρκεια μιας πραγματικής λοίμωξης. Αλλά στην περίπτωση του HIV, οι προγραμματιστές εμβολίων πρέπει να επιταχύνουν δραματικά τη διαδικασία, καλώντας αντισώματα μέσα σε εβδομάδες που συνήθως χρειάζονται χρόνια για να εμφανιστούν.
Τώρα, σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή (17 Μαΐου) στο περιοδικό Cell, οι επιστήμονες απέδειξαν ότι αυτό το κατόρθωμα είναι εφικτό στον άνθρωπο.
"Συγκεντρώνουμε αποδείξεις ότι ένα εμβόλιο μπορεί να γίνει - μπορεί να γίνει", δήλωσε ο Haynes στο Live Science. "Πρέπει να καλοπιάσουμε το ανοσοποιητικό σύστημα, να καθοδηγήσουμε το ανοσοποιητικό σύστημα με έναν τρόπο που δεν χρειάστηκε ποτέ να κάνουμε".
Στη δοκιμή, οι ερευνητές στόχευσαν μια πρωτεΐνη ενσωματωμένη στο περίβλημα του HIV - συγκεκριμένα, ένα μέρος της πρωτεΐνης που ονομάζεται εγγύς εξωτερική περιοχή της μεμβράνης (MPER). Τα πολυπόθητα αντισώματα που στοχεύουν την MPER προσδένονται τόσο στη ραχοκοκαλιά αυτής της πρωτεΐνης όσο και στη λιπαρή μεμβράνη στην οποία είναι ενσωματωμένη.
"Αυτά είναι πολύ ασυνήθιστα επειδή δεσμεύουν δύο πράγματα ταυτόχρονα", δήλωσε ο Haynes, και αυτό κάνει τα αντισώματα να έχουν περίεργο σχήμα. Για να δημιουργήσουν αντισώματα με το σωστό σχήμα, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος πρέπει να πάρουν γενετικές μεταλλάξεις με την πάροδο του χρόνου, μετά την έκθεση σε ένα παθογόνο. Όμως, για λόγους που δεν είναι πλήρως κατανοητοί, οι μεταλλάξεις που απαιτούνται για την παραγωγή αντισωμάτων κατά του MPER και παρόμοιων στόχων συμβαίνουν πολύ σπάνια.
Η ιδέα πίσω από το νέο εμβόλιο είναι να γίνουν αυτές οι μεταλλάξεις πιο πιθανές, εκθέτοντας το ανοσοποιητικό σύστημα σε μια σειρά ουσιών που προκαλούν αντιδράσεις. Αυτές οι ουσίες, ή ανοσογόνα, περιέχουν μικρά κομμάτια πρωτεΐνης και φυσαλίδες λίπους. "Αυτό που μαθαίνουμε να κάνουμε είναι να σχεδιάζουμε ανοσογόνα που μπορούν να επιλέξουν αυτές τις σπάνιες μεταλλάξεις πολύ αποτελεσματικά", δήλωσε ο Haynes.
Η στρατηγική αυτή έχει αποδειχθεί σε διάφορα ζωικά μοντέλα και σε πρώιμες μελέτες σε ανθρώπους που στόχευαν σε στόχους άλλους από τον MPER. Αυτές οι προηγούμενες μελέτες έπεισαν με επιτυχία τα ανοσοκύτταρα να παράγουν πρόδρομες ουσίες για τα τελικά, επιθυμητά αντισώματα - αλλά η νέα δοκιμή αποτελεί την πρώτη φορά που επιτυγχάνεται η παραγωγή των αντισωμάτων του τελικού στόχου σε ανθρώπους.
"Αυτό υποστηρίζει την όλη ιδέα", δήλωσε η Hope στο Live Science. "Πολλοί ανησυχούν αν αυτό είναι εφικτό", οπότε η νέα μελέτη προσδίδει αξιοπιστία σε αυτή την επαναληπτική στρατηγική εμβολιασμού κατά του HIV.
Στη δοκιμή συμμετείχαν 20 HIV-αρνητικοί εθελοντές. Δεκαπέντε έλαβαν δύο δόσεις εμβολίου με διαφορά δύο μηνών, ενώ οι υπόλοιποι πέντε έλαβαν μια τρίτη δόση τέσσερις μήνες μετά τη δεύτερη. Οι δοκιμές έδειξαν ότι οι δύο δόσεις του εμβολίου προκάλεσαν ισχυρή απόκριση από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και έδωσαν το έναυσμα για την παραγωγή ευρέως εξουδετερωτικών αντισωμάτων. Η ομάδα επιβεβαίωσε περαιτέρω την παρουσία αυτών των αντισωμάτων στην ομάδα των τριών δόσεων αναλύοντας προσεκτικά τα ανοσοκύτταρά τους.
Ο αρχικός στόχος της δοκιμής ήταν να λάβουν όλοι τέσσερις δόσεις, αλλά η δοκιμή διακόπηκε αφού ένας συμμετέχων που έλαβε τρεις δόσεις παρουσίασε σοβαρή αλλεργική αντίδραση σε ένα συστατικό του εμβολίου που ονομάζεται πολυαιθυλενογλυκόλη (PEG). Το PEG βοηθά στη σταθεροποίηση ορισμένων τύπων εμβολίων στον οργανισμό, αλλά σπάνια, οι ασθενείς μπορεί να έχουν αντίδραση σε αυτό. Οι ερευνητές έχουν τώρα αναδιατυπώσει το εμβόλιο χωρίς PEG και σύντομα θα δοκιμάσουν τη νέα έκδοση.
Αυτό είναι μόνο ένα βήμα προς την κατασκευή ενός αποτελεσματικού εμβολίου κατά του HIV, τόνισε ο Haynes. Το ιδανικό εμβόλιο θα προκαλούσε τέσσερις διαφορετικούς τύπους ευρέως εξουδετερωτικών αντισωμάτων - δηλαδή αντισώματα κατά του MPER συν τρία ακόμη είδη. Αυτό θα βοηθούσε να αποτραπεί ο HIV από το να ξεφύγει από την προστασία του εμβολίου. Επιπλέον, τα αντισώματα πρέπει να παράγονται σε μεγάλες ποσότητες και να παραμένουν στο σώμα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
"Είναι ένα αξιοπρεπές σημείο εκκίνησης και μπορεί να αξιοποιηθεί και να συνδυαστεί με τη δουλειά άλλων ανθρώπων", δήλωσε η Hope για την πρόσφατη δοκιμή. Πρόσθεσε ότι ελπίζει αυτή η στρατηγική εμβολίου να αποδώσει, δεδομένων των δυνατοτήτων που έχει δείξει μέχρι στιγμής. Ο Hope μελετά τον HIV από τα τέλη της δεκαετίας του 1980.
"Θα ήθελα πραγματικά να δω το τέλος αυτού του ιού", δήλωσε. "Θα χάσει τελικά, αλλά θα ήθελα να τον δω να χάνει".
Πηγή: livescience.com