Η ενόχληση που προκλήθηκε στην Άγκυρα από αναφορές ελληνικών ΜΜΕ για πιθανή επέκταση των Χωρικών Υδάτων (Χ.Υ.) νοτίως της Κρήτης με τις προκλητικές δηλώσεις που ακολούθησαν από κυβερνητικούς αξιωματούχους αλλά και από αναλυτές της γειτονικής χώρας, αποκαλύπτουν όχι μόνο τη νευρικότητα που διακατέχει την τουρκική πλευρά κάθε φορά που η Αθήνα διατηρεί την πρωτοβουλία των εξελίξεων αλλά και τις κόκκινες γραμμές της Τουρκίας σε θέματα του αναθεωρητικού πλαισίου καθώς και την κεντρική σημασία που έχει το Αιγαίο στη γεωπολιτική εξίσωση.
Η ενόχληση αυτή συνοδεύτηκε και από την επίσκεψη συμβολικού χαρακτήρα του Τούρκου Υπουργού Άμυνας σε αεροπορικές Μονάδες του Αιγαίου και της Μεσογείου, ως μία πράξη στρατιωτικής ετοιμότητας από πλευράς Άγκυρας, «ανταποδίδοντας» τις τελευταίες επισκέψεις Ελλήνων αξιωματούχων σε Μονάδες της μεθορίου και του Αιγαίου.
Οι δηλώσεις του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου, του Υπουργού Εθνικής Άμυνας Χ. Ακάρ αλλά και του Συμβούλου του Ερντογάν Ι. Καλίν σε σχετικές ερωτήσεις για την επέκταση των Χ.Υ. στην Κρήτη από την Ελλάδα, τόνιζαν την αποφασιστικότητα της Τουρκίας να μην επιτρέψει επέκταση των Χ.Υ. πέραν των 6 ν.μ. Οι δύο πρώτοι επικαλούμενοι την απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (Ιούνιος 1995) ενώ ο Καλίν αν και αναφέρθηκε στην ίδια αποφασιστικότητα της Άγκυρας για αντίδραση σε επέκταση των Χ.Υ. στην Κρήτη, προσέθεσε δεικτικά ότι, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό η Τουρκία να δεχτεί ότι οι θαλάσσιες διελεύσεις τουρκικών και ξένων πλοίων από τη Μαύρη Θάλασσα προς τη Μεσόγειο να διέρχονται μόνο από ελληνικά Χ.Υ. δηλαδή από το Αιγαίο. Θυμίζουμε ότι τον Ιούνιο του 1995 με απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, εκφράσθηκε η αντίθεση της Άγκυρας σε πιθανή πρόθεση της Αθήνας να επεκτείνει τα Χ.Υ. πέραν των 6 ν.μ. στο Αιγαίο, αναφέροντας χαρακτηριστικά στο σχετικό κείμενο ότι, δόθηκαν όλες οι αρμοδιότητες στην τουρκική κυβέρνηση για την προστασία και υπεράσπιση των ζωτικών συμφερόντων της χώρας, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που κρίνονται στρατιωτικά απαραίτητες.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι, γιατί οι δύο Τούρκοι Υπουργοί και ο Σύμβουλος του Ερντογάν ενώ ερωτήθηκαν για τις αντιδράσεις της Άγκυρας σε περίπτωση επέκτασης των Χ.Υ. στην Κρήτη, οι δύο πρώτοι απάντησαν κάνοντας επίκληση την απόφαση του Ιουνίου 1995 η οποία αποτελεί Casus Belli αλλά αφορά μόνο το Αιγαίο και όχι το Λιβυκό Πέλαγος, ενώ ο τρίτος μίλησε για θαλάσσιες διελεύσεις μέσω του Αιγαίου προς τη Μεσόγειο που όμως δεν αφορά τη νότια Κρήτη;
Η απάντηση στο ερώτημα δόθηκε από τον αρθρογράφο της φιλοκυβερνητικής εφημερίδας Yeni Şafak, Γ. Μποστάν, ο οποίος σε σχετικό άρθρο της 30 Δεκεμβρίου 2022 υποστήριξε ότι, η θέση της Άγκυρας σε επέκταση των Χ.Υ. στην Κρήτη είναι ξεκάθαρη και αφορά μόνο την ανατολική ακτή του νησιού, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι, εάν η Ελλάδα αποφασίσει επέκταση στα 12 ν.μ. και συμπεριλάβει την ανατολική ακτή του νησιού της Κρήτης κάνοντας ένα βήμα που θα επηρεάσει και το Αιγαίο, αυτό θα σημαίνει αιτία πολέμου για την Τουρκία. Σχετικά με την πιθανή επέκταση των Χ.Υ. στα νότια της Κρήτης ο ίδιος ανέφερε ότι, η Άγκυρα αναμφίβολα δεν θα αρνηθεί την πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική της υποστήριξη στη Λιβύη σε αυτή την ένταση.
Λόγοι που η Άγκυρα δεν επεκτείνει επίσημα το Casus Belli πέραν του Αιγαίου
Διακρίνεται μία επιφυλακτικότητα της Άγκυρας να διευρύνει επίσημα το Casus Belli ώστε να περιλάβει και τη νότια Κρήτη. Πιθανότατα η τουρκική πλευρά δεν επιθυμεί να ανεβάσει τους τόνους για μία περιοχή όπου φαίνεται ότι ο αμερικανικός παράγοντας «έχει δώσει τις ευλογίες του» για ελληνικές έρευνες. Επιπρόσθετα, η τουρκική κυβέρνηση πιθανότατα επιθυμεί να αποφύγει δέσμευση ένοπλης αντίδρασης σε πιθανή απόφαση της Αθήνας για επέκταση των Χ.Υ. νοτίως Κρήτης αφού σε περίπτωση αμερικανικής δυσφορίας λόγω των εν εξελίξει ερευνών και αναγκαστικής τουρκικής αναδίπλωσης, θα έδινε προεκλογικά στην αντιπολίτευση τη δυνατότητα να επικρίνει τον κυβερνητικό συνασπισμό για εθνική μειοδοσία και υποχωρητικότητα εκμεταλλευόμενη το θέμα ψηφοθηρικά. Έτσι εξηγείται και ο λόγος που δεν τίθεται στο Τουρκικό Κοινοβούλιο θέμα επέκτασης της απόφασης του 1995 και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές εκτός Αιγαίου.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η περιοχή νοτίως της Κρήτης, όχι μόνο δεν συμπεριλαμβάνεται στην απόφαση «απειλής πολέμου» του 1995 αφού όπως προαναφέρθηκε αυτή ανήκει στο Λιβυκό Πέλαγος, αλλά βρίσκεται και εκτός του χάρτη της «Γαλάζιας Πατρίδας». Συνεπώς σε περίπτωση επέκτασης των Χ.Υ. από πλευράς Αθήνας νοτίως Κρήτης, η τουρκική κυβέρνηση δεν κινδυνεύει να βρεθεί «με την πλάτη στον τοίχο» και να εκτεθεί σε πιθανή κριτική από την αντιπολίτευση για εθνική μειοδοσία ενόψει και των επερχόμενων εκλογών.
Επέκταση των Χ.Υ. ανατολικά Κρήτης
Η τουρκική θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική επικαλούμενη την απειλή πολέμου (Ιούνιος 1995), σε περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει τα Χ.Υ. ανατολικά Κρήτης, αφού αν και για την Τουρκία δεν θεωρείται Αιγαίο η περιοχή ανατολικά της γραμμής Κρήτη – Κάσος – Κάρπαθος – Ρόδος, ωστόσο υφίσταται μία σειρά από λόγους που μπορεί η Άγκυρα να θεωρεί ότι μπορεί να επικαλεστεί «διαστρεβλώνοντας» τη γεωγραφία προκειμένου να μην απειληθούν «ζωτικά της συμφέροντα». Σημειώνεται ότι ο έλεγχος της περιοχής αυτής επηρεάζει τις θαλάσσιες διελεύσεις από το Αιγαίο προς την ανατολική Μεσόγειο και αντίστροφα όπως εξάλλου το επιβεβαίωσε στη συνέντευξή του και ο Ι. Καλίν. Επίσης η περιοχή αυτή, επηρεάζει τις θαλάσσιες περιοχές του Τουρκολυβικού Μνημονίου (2019) καθώς σχεδιάστηκε αποδίδοντας στα νησιά αυτά δικαίωμα Χ.Υ. 6 ν.μ. ενώ ταυτόχρονα οδηγεί στις θαλάσσιες ζώνες νοτίως του συμπλέγματος Μεγίστης όπου εκτείνεται η δυνητική ελληνική ΑΟΖ και η κοινή γραμμή επαφής με την Κυπριακή ΑΟΖ, δηλαδή οι περιοχές όπου εξελίχθηκε η κρίση του πλοίου σεισμικών ερευνών O. Ρέις το καλοκαίρι του 2020. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας Χ. Ακάρ συμπεριέλαβε στις προκλητικές του δηλώσεις των τελευταίων ημερών και το Καστελόριζο.
Ο παράγοντας Τρίπολη
Το Μνημόνιο για τα Θαλάσσια Όρια με τη Συμφωνία Στρατιωτικής Συνεργασίας - Ασφάλειας (2019) καθώς και το Μνημόνιο Συνεργασίας για τους Υδρογονάνθρακες με τη Συμφωνία Στρατιωτικής Συνεργασίας με το πρόσθετο Πρωτόκολλο (2022) μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης, δεν δίνουν στην τουρκική πλευρά έρεισμα για παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην κυβέρνηση της τελευταίας με αφορμή πιθανή επέκταση των Χ.Υ. νοτίως της Κρήτης. Η υπογραφή του τελευταίου Μνημονίου Συνεργασίας για την εκμετάλλευση περιοχών υδρογονανθράκων μεταξύ των δύο πλευρών, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από την Τουρκία ως μέσο άσκησης πίεσης προς την Ελλάδα μόνο όμως σε θέματα που αφορούν τη διαχείριση θαλασσίων ζωνών με τη χρήση των τουρκικών πλοίων σεισμικών ερευνών και γεώτρησης σε περιοχές όμως πολύ νοτιότερα που δεν επηρεάζουν το εύρος και το θέμα των Χ.Υ.
Συμπεράσματα
Με αφορμή τις δημοσιογραφικές αναφορές περί ελληνικής πρόθεσης επέκτασης των Χ.Υ. νοτίως Κρήτης, γίνεται αντιληπτό ότι:
α. Η Άγκυρα αν και αναφέρεται μέσω δηλώσεων κυβερνητικών αξιωματούχων της σε όλη την Κρήτη:
(1) Προσπαθεί να ασκήσει πίεση για αποτροπή επέκτασης των Χ.Υ. νοτίως Κρήτης φοβούμενη κυρίως ότι μία τέτοια εξέλιξη θα επιφέρει επέκταση στα ανατολικά της νήσου.
(2) Επιδιώκει αποτροπή επέκτασης των Χ.Υ. στα ανατολικά της νήσου αφού η περιοχή αυτή ως ενιαίο σύνολο με τη γραμμή ανατολικά των νήσων Κάσο, Κάρπαθο και Ρόδο, αποτελεί γεωγραφικό κόμβο στρατηγικής σημασίας ως συνέχεια του Αιγαίου και διέλευση προς τις θαλάσσιες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου.
(3) Αποφεύγει να δηλώσει επίσημα επέκταση του Casus Belli και στο Λιβυκό Πέλαγος, προκειμένου να αποφύγει αντιδράσεις από ΗΠΑ και Ε.Ε.
β. Αποκαλύπτεται η στρατηγική σημασία που διατηρεί το Αιγαίο σε όλους τους αναθεωρητικούς σχεδιασμούς της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.
γ. Κεντρικό σημείο αναφοράς στις επιθετικές ορέξεις της Άγκυρας αποτελεί η απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης του Ιουνίου 1995, η οποία αφορά μόνο το Αιγαίο και τηρείται με ιδιαίτερη προσοχή από όλες τις μετέπειτα τουρκικές κυβερνήσεις.
δ. Οι Συμφωνίες Άγκυρας – Τρίπολης δεν προσδίδουν κανένα έρεισμα στην Τουρκία για στρατιωτική της εμπλοκή σε περίπτωση επέκτασης των Χ.Υ. νοτίως Κρήτης.
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα «Μακεδονία της Κυριακής».
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottinngham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα την περίοδο 2013-2017. Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο / 2022.