Γιορτάζεται σήμερα η Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας. Με εκδηλώσεις και ομιλίες πρωτίστως για το παρελθόν. Αλλά τι γίνεται σήμερα;
Πάντα είναι καλό να στοχαζόμαστε τη γλώσσα, όργανο προσωπικής έκφρασης και εργαλείο κατανόησης του κόσμου. Σήμερα μας καλούν να στοχαστούμε την ελληνική γλώσσα ανά τους αιώνες. Ας το πράξουν, και το πράττουν ούτως ή άλλως, οι γραμματικοί και οι γλωσσολόγοι. Εμείς θα ήταν φρονιμότερο να στοχαστούμε τα ελληνικά που μιλάμε και γράφουμε σήμερα, να δούμε τι πλούτος τους απέμεινε από τόσους και τόσους αιώνες χρήσης και καλλιέργειας που ευφροσύνως επικαλούμαστε. Και η μικρή ακόμη αυτή μετατόπιση του κέντρου βάρους προκαλεί αμηχανία, μας βγάζει από την ατραπό της εύκολης μνείας παλιών επιτευγμάτων και μας μεταφέρει στο κακοτράχαλο σοκάκι των σημερινών ελληνικών.
Αυτό που κυριαρχεί στην αγορά, στην τηλεόραση, στην πολιτική κονίστρα είναι ένα φτωχό και αφυδατωμένο, εν πολλοίς μεταπρατικό ιδίωμα. Στους κόλπους του ευδοκιμούν όλα τα άνθη του κακού. Όπως ας πούμε η μεταβατική χρήση του επικοινωνώ αντί του γνωστοποιώ ή η μεταβατική χρήση του διαρρέω αντί του διοχετεύω. Και έρχονται οι κόλακες πάσης ακηδίας και μας λένε ότι έτσι προχωρά η γλώσσα και εξελίσσεται, με πλημμελήματα. Ναι η προφορική γλώσσα εξελίσσεται με μικρές απιστίες και παρασπονδίες που όταν γίνουν κοινό αγαθό υιοθετούνται και από τη γραπτή γλώσσα . Όταν η πωλήτρια για παράδειγμα μου λέει εκείνο το αφοπλιστικό «Ωραίο παπουτσάκι, αυτό που βλέπετε, και ενημερωμένο» χαμογελώ και το αγοράζω, και μου αρέσει και συνάδει με τη μόδα. Όταν ο πολιτικός αγορητής όμως καταγγέλλει αυτούς που «δεν επικοινώνησαν εγκαίρως τις αποφάσεις» καταλαβαίνω ότι το γλωσσικό του αισθητήριο έχει ατροφήσει και διοχετεύει στον δημόσιο χώρο αρπακολατζίδικους αγγλισμούς.
Πάντα η γλώσσα προχωρά τριβόμενη ανάμεσα σε δυο πόλους, τη γραπτή παράδοση και την αυθόρμητη ομιλία. Το πρόβλημά μας έγκειται στο ότι δεν γνωρίζουμε πια, δεν μαθαίνουμε καν με επάρκεια ποια είναι η γραπτή παράδοση που μνημονεύουμε τώρα, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας. Και προφανώς δεν έχουν έρθει σε επαφή μαζί της στα σχολεία και τα πανεπιστήμια ούτε οι αμέτρητοι πλέον ανορθόγραφοι και ασύντακτοι απόφοιτοι και πτυχιούχοι. Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη για τη διόγκωση αυτού του εύκολα χειραγωγήσιμου πνευματικού προλεταριάτου με δίπλωμα, στον βαθμό που η γλώσσα σημαίνει και ελευθερία;
Ως εδώ όμως για σήμερα οι κλαυθμοί και τα παράπονα. Το βέβαιο είναι πως δεν είμαστε λάτρεις του στατικού και ανεξέλικτου. Θα θέλαμε όμως μια γλώσσα πιο πλούσια και πιο μεστή απ’ αυτήν της τρέχουσας χρήσης, υφολογικά πολυεπίπεδη που να μπορεί να εκμεταλλευθεί αδογμάτιστα το παλιό και το νέο, για να εξυπηρετεί την καθημερινή ομιλία, αλλά να αναδεικνύει και την πολιτική ρητορεία, και τη δημοσιογραφική ανάλυση, και το επιστημονικό δοκίμιο, μια γλώσσα ανοιχτή και πολυπλόκαμη. Ονειρευόμαστε για να το πούμε πιο ελεύθερα ένα γλωσσικό περιβάλλον με όλα τα άνθη του καλού. Και με τη φαντασία μας πλάθουμε ένα σύγχρονο κίνημα γλωσσαμυντόρων που θα ανοίξει τα σεντούκια των αιώνων και θα βγάλει στο φως της μέρας λέξεις, και άρα έννοιες, που νομίζαμε άχρηστες και περιττές. Για να ξανανθίσουν, δίπλα στα μονοκοτυλήδονα και τα δικοτυλήδονα.
Πηγή: Deutsche Welle / Σπύρος Μοσκόβου