Νέα έρευνα αποκάλυψε ότι η βία για τους υδάτινους πόρους θα αυξηθεί δραματικά το 2024, συνεχίζοντας την απότομη αυξητική τάση τέτοιων περιστατικών κατά την τελευταία δεκαετία.
Η μελέτη του Ινστιτούτου Ειρηνικού, μιας παγκόσμιας δεξαμενής σκέψης για το νερό, επιβεβαίωσε ότι τα βίαια αυτά γεγονότα περιλαμβάνουν επιθέσεις σε συστήματα ύδρευσης, αναταραχές και διαμάχες σχετικά με τον έλεγχο του νερού και την πρόσβαση σε αυτό, καθώς και τη χρήση του νερού ως όπλο πολέμου.
Το 2023 καταγράφηκαν 150% περισσότερα περιστατικά από ό,τι το 2022 - περίπου 347 γεγονότα έναντι 231.
Είναι ακόμη πιο έντονο σε σύγκριση με τα αρχεία από το έτος 2000, όταν καταγράφηκαν μόνο 22 τέτοια περιστατικά.
Γιατί η βία που σχετίζεται με το νερό αυξήθηκε τόσο απότομα;
Το 2010, ένα ψήφισμα του ΟΗΕ αναγνώρισε ρητά το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό και την αποχέτευση και, έκτοτε, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα - συμπεριλαμβανομένης της ξηρασίας και των πλημμυρών - επιβαρύνουν περαιτέρω τα συστήματα ύδρευσης σε όλο τον κόσμο.
Λόγω των ευρημάτων από το 2023, το Ινστιτούτο Ειρηνικού αναγκάστηκε να προβεί σε μια σημαντική επικαιροποίηση του «Χρονολογίου Συγκρούσεων για το Νερό», το οποίο είναι γνωστό ως η πιο ολοκληρωμένη βάση δεδομένων ανοικτού κώδικα στον κόσμο για τη βία που σχετίζεται με το νερό.
Οι εμπειρογνώμονες που βρίσκονται πίσω από το έγγραφο εντόπισαν τα περιστατικά από πηγές που περιλαμβάνουν ειδησεογραφικές αναφορές, μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων και άλλες βάσεις δεδομένων.
Οι πληροφορίες δόθηκαν στη δημοσιότητα ταυτόχρονα με τη μεγαλύτερη διεθνή διάσκεψη για το νερό στον κόσμο, την Παγκόσμια Εβδομάδα Νερού της Στοκχόλμης, η οποία ολοκληρώθηκε την Πέμπτη (29 Αυγούστου).
Το θέμα της εν λόγω εκδήλωσης ήταν "Γεφυρώνοντας τα σύνορα: Νερό για ένα ειρηνικό και βιώσιμο μέλλον", και το επίκεντρο ήταν η καταπολέμηση του είδους των περιστατικών που ανέφερε το Ινστιτούτο.
Η βία με βάση το νερό δεν είναι μια νέα έννοια.
Το Ινστιτούτο Ειρηνικού δημιούργησε το Χρονολόγιο Συγκρούσεων για το Νερό τη δεκαετία του 1980 και περιλαμβάνει επαληθευμένες περιπτώσεις όπου το νερό και τα υδατικά συστήματα αποτέλεσαν αφορμή, στόχο, θύμα ή όπλο βίας.
Παρά το γεγονός ότι η βάση δεδομένων είναι μόλις 40 ετών περίπου, εκτείνεται σε βάθος χρόνου πάνω από 4.500 χρόνια και, σήμερα, το Χρονολόγιο περιλαμβάνει πάνω από 1.920 περιπτώσεις βίας που σχετίζονται με υδάτινους πόρους και συστήματα. Δείχνει μια σαφή επιδείνωση της βίας που σχετίζεται με το νερό τις τελευταίες δεκαετίες.
Η κλιματική αλλαγή, ο πόλεμος και η αύξηση του πληθυσμού πυροδοτούν συγκρούσεις για το νερό
"Η σημαντική άνοδος της βίας σχετικά με τους υδάτινους πόρους αντανακλά τις συνεχιζόμενες διαμάχες για τον έλεγχο και την πρόσβαση σε σπάνιους υδάτινους πόρους, τη σημασία του νερού για τη σύγχρονη κοινωνία, τις αυξανόμενες πιέσεις στο νερό λόγω της αύξησης του πληθυσμού και της ακραίας κλιματικής αλλαγής, καθώς και τις συνεχιζόμενες επιθέσεις σε συστήματα νερού όπου ο πόλεμος και η βία είναι ευρέως διαδεδομένα, ιδίως στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία", εξηγεί ο Δρ Peter Gleick, ανώτερος συνεργάτης και συνιδρυτής του Ινστιτούτου Ειρηνικού.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο Gleick ξεχωρίζει αυτές τις περιοχές, οι συγκρούσεις για το νερό αναφέρθηκαν στην πραγματικότητα σε όλες τις μεγάλες περιοχές του κόσμου το 2023.
Ενώ η βία για το νερό στη Μέση Ανατολή, τη Νότια Ασία και την υποσαχάρια Αφρική συνέχισε να κυριαρχεί στη βάση δεδομένων, το 2023 παρατηρήθηκε αύξηση σε όλες τις κατηγορίες συγκρούσεων παγκοσμίως.
Παρόλο που η Ευρώπη είναι μία από τις λιγότερο επηρεασμένες περιοχές - και υπήρξε μια μικρή μείωση του μεγάλου αριθμού επιθέσεων σε συστήματα ύδρευσης στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας που αναφέρθηκε το 2023 σε σχέση με το 2022 - η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην άκρη της ηπείρου εξακολουθούσε να παρουσιάζει αρκετά περιστατικά βίας που σχετίζονται με το νερό.
Στα τέλη Ιανουαρίου του 2023, η πόλη της Οδησσού στην Ουκρανία έμεινε προσωρινά χωρίς νερό μετά από εκτεταμένες ρωσικές επιθέσεις σε αστικά συστήματα ενέργειας και ύδρευσης.
Η Ρωσία επιτέθηκε επίσης στον υδροηλεκτρικό σταθμό Dnipro κοντά στη Ζαπορίζια της Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2023 και οι Ουκρανοί ηγέτες ισχυρίζονται επίσης ότι το φράγμα Kakhovka στον ποταμό Dnipro καταστράφηκε από τον εχθρό τους στις 6 Ιουνίου 2023 - κάτι που η Ρωσία εξακολουθεί να αρνείται.
Ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα, το περιστατικό προκάλεσε περισσότερους από 50 θανάτους, καθώς και μαζικές πλημμύρες, οικολογική καταστροφή και διακοπή της υδροδότησης πόλεων, σταθμών παραγωγής ενέργειας και αρδευτικών συστημάτων.
Πού αλλού στην Ευρώπη σημειώθηκε σύγκρουση με βάση το νερό το 2023;
Η Δυτική Ευρώπη έχει επίσης δει κάποια περιστατικά βίας λόγω νερού.
Στα τέλη Μαρτίου 2023 στη Γαλλία, έως και 200 διαδηλωτές και 50 αστυνομικοί τραυματίστηκαν σε μια διαδήλωση στο Sainte-Soline στα δυτικά της χώρας.
Οι διαδηλωτές ζητούσαν από τους αξιωματούχους να σταματήσουν την κατασκευή γιγαντιαίων "λεκανών" νερού για την άρδευση των καλλιεργειών. Πέταξαν βλήματα, συμπεριλαμβανομένων αυτοσχέδιων εκρηκτικών, στην αστυνομία, η οποία στη συνέχεια επέλεξε να απαντήσει με δακρυγόνα, κανόνια νερού και σφαίρες από καουτσούκ.
Οι συγκρούσεις μεταξύ αγροτών και κτηνοτρόφων στην Αφρική, καθώς και μεταξύ αστικών και αγροτικών χρηστών νερού, θρησκευτικών ομάδων και οικογενειακών φατριών το 2023, αποτελούσαν το 62% όλων των συμβάντων, σε σύγκριση με τα διασυνοριακά συμβάντα - όπου εμπλέκονται δύο ή περισσότερα έθνη - τα οποία αντιπροσώπευαν μόλις το 38% συγκριτικά.
Άλλα ευρήματα του Ινστιτούτου έδειξαν ότι οι επιθέσεις κατά του νερού και των υποδομών ύδρευσης αντιπροσώπευαν το ήμισυ των συμβάντων το 2023. Επιπλέον, η βία που προκλήθηκε από διαφορές σχετικά με την πρόσβαση και τον έλεγχο του νερού αντιστοιχούσε στο 39% και το νερό χρησιμοποιήθηκε ως όπλο πολέμου στο 11% των περιπτώσεων.
Τι κρύβεται όμως πίσω από την αύξηση αυτών των περιστατικών;
"Η μεγάλη αύξηση αυτών των συμβάντων σηματοδοτεί ότι πολύ λίγα γίνονται για να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση σε ασφαλές και επαρκές νερό και αναδεικνύει την καταστροφή που προκαλούν ο πόλεμος και η βία στους άμαχους πληθυσμούς και στις βασικές υποδομές νερού", εξηγεί ο Morgan Shimabuku, ανώτερος ερευνητής του Ινστιτούτου Ειρηνικού.
"Τα πρόσφατα επικαιροποιημένα δεδομένα και η ανάλυση αποκαλύπτουν τον αυξανόμενο κίνδυνο που η κλιματική αλλαγή προσθέτει στις ήδη εύθραυστες πολιτικές καταστάσεις, καθιστώντας την πρόσβαση σε καθαρό νερό λιγότερο αξιόπιστη σε περιοχές συγκρούσεων σε όλο τον κόσμο".
Πώς μπορούμε να βάλουμε τέλος στη βία που βασίζεται στο νερό;
Εκτός από τον καθορισμό συγκεκριμένων περιστατικών βίας, το Ινστιτούτο του Ειρηνικού εστιάζει επίσης στον εντοπισμό και την κατανόηση στρατηγικών που μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των κινδύνων να συμβεί εξαρχής.
"Είναι επείγον να εργαστούμε για να μειώσουμε την απειλή της βίας που σχετίζεται με το νερό. Οι καλύτεροι τρόποι για να το πετύχουμε αυτό είναι να προχωρήσουμε σε πιο ανθεκτικές και αποτελεσματικές πολιτικές που εγγυώνται ασφαλές νερό και αποχέτευση για όλους, να ενισχύσουμε και να επιβάλουμε διεθνείς συμφωνίες και νόμους για τους κοινούς υδάτινους πόρους και να αντιμετωπίσουμε τις αυξανόμενες απειλές από ακραίες ξηρασίες και πλημμύρες που επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή", λέει ο Gleick. "Οι λύσεις είναι διαθέσιμες, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν εφαρμοστεί επαρκώς".
Ο ίδιος και η ομάδα του πιστεύουν ότι η αύξηση των συγκρούσεων που σχετίζονται με το νερό έχει ποικίλους παράγοντες και αιτίες. Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί μια ευρεία ποικιλία προσεγγίσεων και στρατηγικών που θα εργαστούν προς την κατεύθυνση της οικοδόμησης ανθεκτικότητας του νερού και της άμεσης αντιμετώπισης των υποκείμενων αιτιών.
Σε μέρη όπου η ξηρασία και η κλιματική αλλαγή συμβάλλουν στις εντάσεις για το νερό, το Ινστιτούτο προτείνει ότι μπορούν να εφαρμοστούν πολιτικές για την πιο δίκαιη κατανομή και το μοίρασμα του νερού μεταξύ των ενδιαφερομένων.
Πιστεύουν επίσης ότι η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον αποτελεσματικότερο εντοπισμό του διαθέσιμου νερού προς αξιοποίηση.
Η εφαρμογή των διεθνών νόμων που προστατεύουν τις μη στρατιωτικές υποδομές, όπως τα φράγματα, οι αγωγοί και οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού, είναι απαραίτητη, αναφέρει το Ινστιτούτο.
Όταν χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά, οι νόμοι αυτοί μπορούν να παρέχουν ουσιαστική προστασία που υποστηρίζει το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό.
Αν χρησιμοποιηθούν παράλληλα με βελτιωμένες πρακτικές κυβερνοασφάλειας, οι οποίες μπορούν να μειώσουν την απειλή κυβερνοεπιθέσεων που προσπαθούν να καταστήσουν όπλο την πρόσβαση των κοινοτήτων στο νερό, τα εργαλεία αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο τέλος της βίας που βασίζεται στο νερό.
Πηγή: euronews.gr