Όποτε και να γίνουν εκλογές για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο στην Κύπρο η εμπλοκή των πολιτικών είναι δεδομένη. Τα κόμματα και οι ξένες δυνάμεις (Άγγλοι) πάντα επηρέαζαν τις εξελίξεις και με τη σειρά της η Εκκλησία εμπλέκονταν με την πολιτική όχι μόνο λόγω Μακαρίου ,αλλά εξ αιτίες της εκλογής του αρχιεπισκόπου από τη βάση.
Και σήμερα οι παρεμβάσεις των κομμάτων , της Ελλάδας, του Φαναρίου, της Μόσχας και των ΗΠΑ είναι δεδομένες καθώς η Ιερά Σύνοδος του νησιού έχει χωριστεί σε φιλοδυτικούς και φιλορώσους λόγω του Ουκρανικού. Όπως και τώρα έτσι και πριν από ένα αιώνα οι εντάσεις και οι ίντριγκες πολλές στο βάθος ένας μίνι διχασμός με καθαρά πολιτικές προεκτάσεις.
Η Κύπρος από το 1899 και μέχρι τον θάνατο του Μακάριου, συνεχώς, ήταν σε μία διαρκή ένταση με αφορμή και το Εκκλησιαστικό.
Μετά τον θάνατο του μητροπολίτη Επιφάνιου και του αρχιεπισκόπου Σωφρόνιου, τον θρόνο διεκδίκησαν οι Ιεράρχες Κιτίου, Κύριλλος Παπαδόπουλος και Κερύνειας, Κύριλλος Βασιλείου.
Γύρω από τον Παπαδόπουλο συσπειρώθηκαν οι αδιάλλακτοι ενωτικοί και με τον Βασίλειο οι μετριοπαθείς. Και ξαφνικά, ο λαός χωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα. 'Ηταν δε τέτοια η ένταση των δύο πλευρών που το νησί βρέθηκε στα πρόθυρα εμφυλίου. Εφημερίδες, σχολεία, σωματεία, καφενεία, ναοί. Αθήνα, Φανάρι, Αλεξάνδρεια, προσπάθησαν να φέρουν τις δύο παρατάξεις πιο κοντά, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Οι οπαδοί του Παπαδόπουλου κατάφεραν να επικρατήσουν στη Βουλή. Ψήφισαν νόμους που άνοιξαν τον δρόμο για την εκλογή του. Το 1910 η ελληνική κυβέρνηση παρενέβη δυναμικά και αποκαταστάθηκε η ηρεμία. Ο Κύριλλος πέθανε και τον διαδέχτηκε ο αντίπαλός του.
Ο Κύριλλος πέθανε το 1933 αλλά, εξ αιτίας των εντάσεων, ο θρόνος έμεινε ακέφαλος μέχρι το 1947! Οι Άγγλοι για να περιορίσουν τον εθναρχικό ρόλο της Εκκλησίας είχαν ασκήσει πιέσεις, ενώ είχαν εξορίσει και όσους μητροπολίτες ήταν εναντίον τους.
Ο Μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος, λόγω της εξορίας από τους Άγγλους των Μητροπολιτών Κιτίου Νικόδημου και Κερυνείας Μακαρίου, αρνήθηκε να γίνουν οι εκλογές. Ο Μακάριος επέστρεψε από την εξορία και με τον Πάφου διεκδίκησαν την Αρχιεπισκοπή. Και πάλι διχασμός και ακραίες καταστάσεις. Οι δύο αποφάσισαν να μην είναι υποψήφιοι για το καλό των Ελλήνων. Όπως οι αδιάλλακτοι ενωτικοί τάχτηκαν με τον Μακάριο και οι μετριοπαθείς με τον Λεόντιο, τον οποίο συμπαθούσε και το ΑΚΕΛ.
Οι εκλογές έγιναν με παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και η Εκκλησία χωρίστηκε σε δεξιούς (Μακάριος) και αριστερούς (Λεόντιος).
Αρχιεπίσκοπος εξελέγη ο Λεόντιος με τη δεξιά όμως να τον αμφισβητεί έντονα. Ο νεοεκλεγείς έμεινε στον θρόνο ένα μήνα. Πέθανε τον Ιούνιο του 1947.
Το ΑΚΕΛ προκειμένου να μην εκλεγεί ο "εθνικιστής", όπως έλεγαν Μακάριος, πρότειναν να γίνει αρχιεπίσκοπος ο μητροπολίτης του Φαναρίου Δέρκων Ιωακείμ, ο οποίος ήταν στην Κύπρο για να "μειωθούν οι τριβές". Ο Δέρκων έφυγε άρον-άρον και η Αθήνα στήριξε ανοιχτά τον Μακάριο, ο οποίος εξελέγη και ενθρονίστηκε την ίδια μέρα 24 Δεκεμβρίου 1947. Όμως, το 1950 πέθανε και τον διαδέχτηκε ο νεαρός τότε μακάριος, ο επόμενος Εθνάρχης του νησιού.
Μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου το 1959, με τις οποίες η Κύπρος απέκτησε την ανεξαρτησία της, η υποψηφιότητα του Μακαρίου για τη θέση του προέδρου της νεοσύστατης δημοκρατίας προκάλεσε έντονες αντιδράσεις μεταξύ των "Ζυριχικών" και "αντιζυριχικών", οι οποίοι αντιπρότειναν τον πατέρα του Γλαύκου Κληρίδη Ιωάννη, τον οποίο στήριξε η ακροδεξιά και το ΑΚΕΛ.
Ο Γλαύκος Κληρίδης δεν στήριξε τον πατέρα του, δηλώνοντας ότι «πατρός τε και μητρός τε τιμιώτερον εστί η πατρίς». Ο Μακάριος συγκέντρωσε το 67% των ψήφων με το ΑΚΕΛ να στηρίζει τον νέο πρόεδρο.
H Ακροδεξιά και οι δυσαρεστημένοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ συσπειρώθηκαν γύρω από τον Γρίβα, ασκώντας έντονη κριτική στον Μακάριο. Ο λαός χωρίστηκε και πάλι σε Γριβικούς και Μακαριακούς. Μία κόντρα που σημάδεψε την Κύπρο ως την τουρκική εισβολή.
Οι Γριβικοί και αδιάλλακτοι αποκαλούσαν τον Μακάριο «επίορκο της ένωσης» και τους οπαδούς του ανθενωτικούς, ανθέλληνες και "Μουσκικούς" από το κατά κόσμον όνομα του αρχιεπισκόπου, που ήταν Μιχαήλ Μούσκος.
Η διαμάχη των δύο πλευρών πήρε διαστάσεις διχασμού και εμφύλιας αντιπαράθεσης με την ίδρυση της ΕΟΚΑ B', το 1971. H σύγκρουση άνοιξε τον δρόμο για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και την τουρκική εισβολή.
Τότε, στην Αθήνα, εκκλησιαστικά έντυπα έριχναν λάδι στη φωτιά, θέτοντας το ζήτημα αν ο Μακάριος έπρεπε να είναι και αρχιεπίσκοπος και Πρόεδρος, στη λογική: "Ή παπάς-παπάς ή ζευγάς-ζευγάς".