«Σκανδαλώδεις» χαρακτηρίζει τις αμερικανικές κυρώσεις στην Τουρκία η ερντογανική Yeni Safak, λόγω της αγοράς των ρωσικών πυραύλων S-400. Η τουρκική εφημερίδα προβλέπει μάλιστα «σκληρή αντίδραση από την Τουρκία».
Ο αρθρογράφος της εφημερίδας, Σαχάπ Καβτσίογλου προειδοποιεί μάλιστα τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζο Μπάιντεν ότι «η διατήρηση των συμμαχικών σχέσεων απαιτεί αμοιβαίες θυσίες και η αντίδραση θα οδηγήσει σε αντίδραση καθώς θα εκλαμβάνεται ως εχθρική στάση».
Ο τούρκος δημοσιογράφος Ζουϊφικάρ Ντογάν αναφέρει μάλιστα πώς «κυκλοφορούν φήμες ότι η Τουρκία ενδέχεται να εκδικηθεί για την απόφαση αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών, απαιτώντας την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από την αεροπορική βάση του Ινσιρλίκ», όπου είναι αποθηκευμένες και 50 αμερικανικές πυρηνικές βόμβες. Πρόκειται βέβαια για μια απειλή που επαναφέρει συχνά στο τραπέζι η Αγκυρα κάθε φορά που διαταράσσονται οι σχέσεις της με την Ουάσιγκτον.
Ο βασικός αρθρογράφος της Sabah, Μεχμέτ Μπαρλάς υπενθυμίζει επίσης ότι «η Τουρκία έχει επεκτείνει πλέον την εξουσία της σε τρεις ηπείρους» και αυτό πρέπει να το λάβει σοβαρά υπόψιν η νέα αμερικανική διοίκηση».
Το ερώτημα είναι λοιπόν «αν οι αμερικανικές κυρώσεις και κυρίως η εγκατάσταση του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο σε 35 ημέρες θα αναγκάσει τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να επανεξετάσει την εξωτερική του πολιτική;», όπως διερωτάται η γαλλική εφημερίδα Le Monde.
«Πιο αυταρχικός από ποτέ στο εσωτερικό της Τουρκίας και έχοντας ανοίξει διάφορα πολεμικά μέτωπα στο εξωτερικό, ο Ερντογάν έχει αποστασιοποιηθεί σημαντικά από τους παραδοσιακούς συμμάχους της Αγκυρας -τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ- προκειμένου να προσεγγίσει τη Μόσχα, γεγονός που έχει προκαλέσει πραγματικό πονοκέφαλο στην Ατλαντική Συμμαχία» τονίζει η γαλλική εφημερίδα.
Εξ ου και σφοδρή καταδίκη από τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρώφ, της επιβολής αμερικανικών κυρώσεων στην Τουρκία. Βέβαια, τα συμφέροντα του Ερντογάν συγκρούονται όλο και περισσότερο με αυτά της Μόσχας, καθώς οι δύο χώρες βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές στη Λιβύη, οι στόχοι τους είναι ανταγωνιστικοί στη Συρία και πρόσφατα η Τουρκία εισέβαλε στο ρωσικό αυλόγυρο στηρίζοντας στρατιωτικά το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο εναντίον των αρμενικών δυνάμεων για τον έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στον νότιο Καύκασο.
Αλλά είναι προφανές ότι η Μόσχα δεν θα ασκήσει πίεση στην Τουρκία, την ώρα μάλιστα που ο Ερντογάν προκαλεί ρωγμές στη Δύση.
Τι θα μπορούσε να κάνει τον Ερντογάν να αλλάξει στάση; Η Ευρωπαϊκή Ενωση με πρωτοβουλία της Γερμανίας, επιμένει να χαϊδεύει για γεωπολιτικούς και οικονομικούς λόγους τον Τούρκο πρόεδρο μεταφέροντας συνεχώς στις ελληνικές καλένδες το ενδεχόμενο ουσιαστικών κυρώσεων. Αρα μένει μόνο η Ουάσιγκτον.
Με την αποχώρηση του Προέδρου Τραμπ από τον Λευκό Οίκο, ο Τούρκος πρόεδρος χάνει έναν ισχυρό σύμμαχο, ο οποίος είχε δηλώσει μάλιστα και "μεγάλος θαυμαστής του Ερντογάν". Και τέτοιες χάρες ξέρει ο Τούρκος πρόεδρος ότι δεν περιμένει από τον Μπάιντεν. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι ο Ερντογάν, ως μεγάλος θιασώτης των Οθωμανικών παζαριών, δεν θα θελήσει να προσεταιριστεί και τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών.
«Πιστεύουμε ότι μπορούμε να έχουμε ένα καλό ξεκίνημα με τη διοίκηση του Μπάιντεν», δήλωσε ο Ιμπραήμ Καλίν, εκπρόσωπος του Τούρκου Προέδρου σε τηλεδιάσκεψη που φιλοξένησε το Γερμανικό Marshall Fund. «Ο Τζο Μπάιντεν γνωρίζει προσωπικά τον πρόεδρό μας, αλλά και τη γεωπολιτική και στρατηγική αξία της Τουρκίας», πρόσθεσε ο Καλίν. Υποστήριξε μάλιστα ότι δεν είναι ανυπέρβλητη η κρίση με τους πυραύλους S-400 και πρόσθεσε ότι "από τεχνική-στρατιωτική άποψη, αυτό το πρόβλημα μπορεί να λυθεί"…
Οι κινήσεις του Ερντογάν
Ο ίδιος ο Ερντογάν προσπαθεί, ταυτόχρονα, να δείξει ότι δήθεν δεν υπάρχει και μεγάλο ζήτημα με τις αμερικανικές κυρώσεις. Αναμένεται επίσης να τις αξιοποιήσει προσωρινά σε ένα βαθμό, προκειμένου να εξυπηρετήσει την εγχώρια εικόνα του ως «στοχοποιημένου ήρωα».
Όταν μάλιστα και η αντιπολίτευση αντιμετωπίζει επικριτικά την επιβολή των κυρώσεων για τους S-400. Σε κάθε περίπτωση, ο Τούρκος πρόεδρος προετοιμάζεται εντατικά για την εποχή Μπάιντεν: Εστειλε νέο πρεσβευτή στην Ουάσιγκτον τον στενό του συνεργάτη Μουράτ Μερτσάν. Διόρισε επίσης πρεσβευτή στο Ισραήλ -μια θέση που ήταν κενή για δύο χρόνια.
Σε μια προσπάθεια να βελτιώσει τις σχέσεις του με τη Γαλλία, ο Ερντογάν έστειλε νέο πρεσβευτή στο Παρίσι τον Αλί Ονανέρ που ήταν συμμαθητής του προέδρου Μακρόν στην Εθνική Σχολή Διοίκησης, στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Η Hürriyet δημοσίευσε μάλιστα και φωτογραφίες που τους δείχνει να κάνουν συντροφιά.
Φυσικα, ο Ερντογάν γνωρίζει ότι οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ και ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είναι ποτέ καλές, αλλά ποντάρει ότι η Δύση μπορεί να τον θεωρεί κυνικό και αυταρχικό, αλλά ταυτόχρονα είναι υποχρεωμένη να ασκεί μια realpolitik έναντι της Αγκυρας. Και ο Εντογάν θα το εκμεταλλεύεται συνεχώς, όσο μάλιστα εξακολουθεί να υπάρχει κενό εξουσίας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής λόγω της πολιτικής Τραμπ.
Με τον Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο «η Τουρκία θα πρέπει να συμπεριφέρεται ως σύμμαχος» λέει ο Σόλι Οζέρ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης. «Δεν υπάρχει προφανής λύση σε ορισμένες αμερικανικές-τουρκικές διαφορές, και μπορεί να υπάρχουν όρια στο πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ο Ερντογάν σε συμβιβασμούς, ακόμα κι αν το θέλει» προσθέτει ο Τούρκος καθηγητής.
Αλλωστε, ο Ερντογάν, αν θέλει να επανεκλεγεί πρόεδρος το 2023 και η κυβέρνησή του να διατηρήσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, πρέπει να ακούει και τον ακροδεξιό εθνικιστή εταίρο του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος πιθανότατα θα αντισταθεί σε τυχόν παραχωρήσεις προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αλλά και μια σκληρή στάση του Μπάιντεν απέναντι στην Τουρκία θα μπορούσε να πυροδοτήσει εντάσεις και να προκαλέσει κι άλλες ρωγμές στη δυτική συμμαχία. «Εχθρικές ενέργειες εναντίον της Αγκυρας θα την ευθυγραμμίσουν με τις δυνάμεις της Ευρασίας και της Ασίας, όπως η Ρωσία και η Κίνα», προειδοποιεί ο σκληροπυρηνικός απόστρατος Τούρκος ναύαρχος Τσεμ Γκουρντενίζ.
"Αυτό θα ήταν αναπόφευκτο επειδή απειλείται η ίδια η ύπαρξη της Τουρκίας", υποστηρίζει ο ναύαρχος Γκουρντενίζ. Σε κάθε περίπτωση, «η “ασυμβίβαστη” στάση της Άγκυρας απέναντι στην Ουάσιγκτον θα μπορούσε να είναι μια τακτική διαπραγμάτευσης» λέει η Ασλί Αϊντίντασμπας, στέλεχος στο European Council on Foreign Relations (ECFR).
«Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι ο πιθανός βασικός στόχος της προεδρίας του Μπάιντεν θα είναι να αντιμετωπίσει τη Μόσχα και ότι η Άγκυρα θα μπορούσε να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο, με κάποιο…τίμημα φυσικά» προσθέτει.
Τα εννιά «αγκάθια» στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις
Χωρίς αμφιβολία, ο Τούρκος πρόεδρος έχει προκαλέσει μεγάλη οργή σε σημαντικούς κύκλους στην Ουάσινγκτον. Αλλά υπάρχουν επίσης και τα μεγάλα γεωπολιτικά ζητήματα, με ιδιαίτερα αβέβαιη εξέλιξη.
Για παράδειγμα «θα υπάρξει επίσης μια τάση στις Ηνωμένες Πολιτείες για να ξεκολλήσουν την Τουρκία από την εξάρτησή της από τη Ρωσία. Και ο Ερντογάν ξέρει πώς να παίξει αυτό το παιχνίδι, ξέρει πώς να παίξει στο αμερικανικό γήπεδο εναντίον της Ρωσίας και το αντίστροφο, και αυτός θα είναι ένας ενδιαφέρων χορός που θα παρακολουθήσουμε» λέει η Ασλί Αϊντίντασμπας.
Συνολικά υπάρχουν εννιά «αγκάθια» στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις τα οποία κληρονομεί ο νέος πρόεδρος Μπάιντεν και που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σαφή επιδείνωση, αν όχι και εκτροχιασμό:
-Η προοπτική μιας νέας τουρκικής στρατιωτικής επιχείρησης εναντίον των Κούρδων ανταρτών στη Συρία ξεχωρίζει ως το πρωταρχικό ζήτημα της κρίσης, καθώς ο Μπάιντεν τάσσεται υπέρ του διαλόγου με τους αντάρτες.
-Οι τουρκικές προκλήσεις κατά της Ελλάδας και της Κύπρου
-Οι συνεχιζόμενες δικαστικές έρευνες για τις παράνομες δραστηριότητες της τουρκικής κρατικής Halkbank στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις οποίες εμπλέκεται και η οικογένεια Ερντογάν και κατηγορείται ότι βοήθησε το Ιράν να αποφύγει τις αμερικανικές κυρώσεις.
- Η αμυντική και ενεργειακή συνεργασία Τουρκίας-Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου και του πυρηνικού σταθμού Ακούγιου που κατασκευάζουν οι Ρώσοι στη νότια Τουρκία.
- Η υποστήριξή της Τουρκίας στην Μουσουλμανική Αδελφότητα, συμπεριλαμβανομένων οργανώσεων όπως η Χαμάς, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με πολλούς από τους περιφερειακούς συμμάχους των ΗΠΑ, όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
-Η σύγκρουση Αζερμπαιτζάν-Αρμενίας, ιδιαίτερα καθώς ο Μπάιντεν έχει στηρίξει κινήσεις για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων.
-Τα εσωτερικά ζητήματα αυταρχισμού, περιστολής των ελευθεριών, φυλακίσεων και διώξεων σε δημοσιογράφους και μέσα ενημέρωσης
-Η διοίκηση Μπάιντεν επιθυμεί την επιστροφή του θεσμικού διαλόγου με την Άγκυρα, κυρίως μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, αλλά ο Ερντογάν θέλει όλες οι αποφάσεις να πηγάζουν από το Παλάτι
-Τέλος, η αντι-αμερικανική ρητορική της τουρκικής κυβέρνησης και ειδικά του ακροδεξιού Μπαχτσελί είναι απίθανο να γίνει ανεκτή από τον Μπάιντεν
Σύμφωνα με τον Μετίν Γκιουρτσάν, αρθρογράφο της Al Monitor και στέλεχος του αντιπολιτευόμενου κόμματος του πρώην υπουργού Εξωτερικών, Αλί Μπαμπατσάν, υπάρχουν δύο τάσεις στην ομάδα που θα διαμορφώσει την εξωτερική πολιτική του Μπάιντεν έναντι της Τουρκίας:
-Η πρώτη τάση ευνοεί τη συνεργασία και τη συμφιλίωση. Οι υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης βλέπουν την Τουρκία ως σημαντικό σύμμαχο και βασική χώρα στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Συνεπώς, λένε, η Ουάσιγκτον πρέπει να δέσει την Τουρκία στο δυτικό αμυντικό μπλοκ με οποιοδήποτε κόστος.
-Η δεύτερη τάση προτείνει μια «στρατηγική μαστίγιου» εναντίον της Τουρκίας, για να συνετιστεί ο Ερντογάν. Πρόκειται για ένα άμεσο, ολοκληρωμένο πακέ το οικονομικών, πολιτικών και αμυντικών μέτρων, που θα ακολουθήσουν τις κυρώσεις για τους S-400.
Ποια τάση θα έχει το πάνω χέρι; Μάλλον πρέπει να αναμένουμε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν θα ακολουθήσει μια προσεκτική προσέγγιση κατά τους πρώτους μήνες της θητείας της για να τεστάρει την αντίδραση της Άγκυρας και να διαμορφώσει αναλόγως την αμερικανική πολιτική.
Με τον μεγαλομανή Τούρκο πρόεδρο όμως, ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου αργά ή γρήγορα θα έρθει σε σύγκρουση.
Μένει να δούμε τι διαστάσεις θα λάβει η αντιπαράθεση…
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα «Δημοκρατία»