Αυτό που προ 15ετίας ξεκίνησε με ένα βίντεο από ζωολογικό κήπο εξελίχθηκε μέσα σε ελάχιστα χρόνια σε μια επιχείρηση δισεκατομμυρίων και σε ένα από τα πιο δημοφιλή μέσα ψυχαγωγίας στον κόσμο.
Το πρώτο βίντεο στο Youtube αναρτήθηκε στις 23 Απριλίου του 2005. Πρωταγωνιστές του ο Τζουντ Καρίμ και δυο ελέφαντες. «Το ωραίο είναι ότι έχουν πραγματικά μακριές προβοσκίδες», ακούγεται να λέει ο συνιδρυτής της δημοφιλούς πλατφόρμας. Το πρώτο αυτό -κατά γενική ομολογία μπανάλ και βαρετό- βίντεο δεν προμήνυε με τίποτα τα όσα θα ακολουθούσαν.
Το Youtube εξελίχθηκε τάχιστα σε έναν κολοσσό ψηφιακών βίντεο και ταινιών και αποτελεί σήμερα υπερδύναμη στον κόσμο της ψηφιακής ψυχαγωγίας. Ωστόσο η επιτυχία αυτή επισκιάζεται όλο και περισσότερο από την κριτική που δέχεται με φόντο την εργαλειοποίησή για την προώθηση προσβλητικών, ρατσιστικών ή και παράνομων περιεχομένων.
Βιντεάκια με ζώα και ελέφαντες εξακολουθούν μεν να υπάρχουν στο Youtube, ωστόσο οι εποχές της αθωότητας έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Στην εποχή των fake news και της ρητορικής μίσους η πλατφόρμα κατηγορείται συχνά πως είναι η πέτρα του σκανδάλου. «Όλοι είναι πάντα θυμωμένοι μαζί σου», είπε η επικεφαλής του Youtube Σούζαν Βουτζίσκι σε συνέντευξη που παραχώρησε πέρσι στους New York Times αναφορικά με τον τρόπο που ο ιστότοπος διαχειρίζεται επίμαχα περιεχόμενα.
Ανέφικτος ο έλεγχος;
Το Youtube έχει δύο εκατομμύρια ενεργούς χρήστες το μήνα. Προ πενταετίας δεν ήταν ούτε οι μισοί. Και ενώ τα έσοδά της αποτελούσαν μέχρι πρότινος επτασφράγιστο μυστικό, πρόσφατα η μητρική Alphabet έδωσε για πρώτη φορά στη δημοσιότητα σχετικά στοιχεία: το 2019 τα έσοδα από τις διαφημίσεις στο Youtube ανήλθαν στα 15 δις ευρώ.
Αυτό που απασχολεί όμως περισσότερο την Σούζαν Βουτζίσκι και την ομάδα της στην παρούσα φάση δεν είναι τόσο τα οικονομικά, όσο τα περιεχόμενα και η διαχείρισή τους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δέχονται όλο και μεγαλύτερες πιέσεις, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη διάδοση προπαγάνδας και εξτρεμισμού. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για το Youtube. Οι 300 ώρες (!) βίντεο που ανεβάζουν κατά μέσο όρο οι χρήστες ανά λεπτό καθιστούν ωστόσο τη σχετική προσπάθεια ελέγχου εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι αδύνατη.
Απαλλάσσει όμως αυτό από τις ευθύνες του έναν κολοσσό με ετήσια κέρδη που ξεπερνούν τα 34 δις δολάρια; Βέβαιο είναι ότι ακόμη και πιο έξυπνοι αλγόριθμοι δεν προλαβαίνουν να μπλοκάρουν ή να σταματούν τη διάδοση επίμαχων βίντεο, όταν οι χρήστες τα ανεβάζουν κυριολεκτικά ασταμάτητα. Αρκετοί ειδικοί αμφιβάλλουν ωστόσο,εάν ο όμιλος κάνει όντως αρκετά για να θέσει την κατάσταση υπό έλεγχο. Τα τελευταία χρόνια καταγράφηκαν διάφορα σκάνδαλα, από βίντεο με αυτοκτονίες μέχρι αναρτήσεις με περιεχόμενα παιδικής πορνογραφίας. Πρώην υπάλληλοι του κολοσσού κατηγορούν το Youtube ότι με βασικό γνώμονα τα διαφημιστικά έσοδα βάζει τον έλεγχο των περιεχομένων πάντα σε δεύτερη μοίρα.
Youtube και Youtuber
Μολονότι το Youtube απορρίπτει τις εν λόγω κατηγορίες, παραδέχεται αδυναμίες στη διαχείριση προβληματικών uploads. Όπως είχε πει η CEO Σούζαν Βουτζίσκι: «Ξέρω ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα. Φτάνουμε σε σημείο όπου έχουμε λύσει πολλά από αυτά τα προβλήματα και έχω την αίσθηση ότι έχουμε σημειώσει ήδη μεγάλη πρόοδο». Αυτό υποστήριξε τον Απρίλιο του 2019. Έκτοτε τα πνεύματα έχουν όντως ηρεμήσει, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν έντονες συζητήσεις κυρίως σε ό,τι αφορά πολιτικές διαφημίσεις και προσπάθειες χειραγώγησης.
Θα ήταν ωστόσο άδικο, εάν με αφορμή τα 15α γενέθλια περιόριζε κανείς την προσφορά, δράση και διαδρομή του Youtube στη συζήτηση περί προβληματικών βίντεο. Η δημοφιλής πλατφόρμα είναι μια ανεξάντλητη πηγή «αθώων» ως επί το πλείστον βίντεο όπου θα βρει κανείς από μουσικά βιντεοκλίπ και συνταγές μαγειρικής μέχρι ζωντανές μεταδόσεις αθλητικών αγώνων και ταινίες.
Το Youtube άλλαξε τον κόσμο της ψυχαγωγίας ενώ δημιούργησε και ένα νέο επάγγελμα: αυτό της ή του Youtuber, με ορισμένα από τα πιο γνωστά ονόματα να βγάζουν σήμερα εκατομμύρια με τα βίντεο που ανεβάζουν και κοινοποιούν.