Η Ελλάδα βγαίνει από μια μακρά περίοδο 9 δύσκολων ετών με Μνημόνια όπου η ελληνική κοινωνία μεταλλάχτηκε σε κάτι τελείως διαφορετικό. Οι πολίτες βίωσαν βίαιες αλλαγές ενώ παρατηρήθηκαν σκηνές που όμοιες τους δεν είχε ξαναζήσει η χώρα. Με αφορμή το (τυπικό) τέλος των Μνημονίων τα ξένα ΜΜΕ αφιερώνουν αρκετό χώρο με αναφορές στην Ελλάδα και την λήξη του «βασανιστηρίου».
«Η Ελλάδα εξέρχεται από το πρόγραμμα στήριξης» μεταδίδει χαρακτηριστικά το πρακτορείο Bloomberg, ενώ για «Λήξη του μαραθωνίου των προγραμμάτων στήριξης» κάνει λόγο η Wall Street Journal. Από την πλευρά του, ο βρετανικός «The Guardian» σημειώνει πως «Μετά από οκτώ χρόνια, η Ελλάδα αρκούντως δυνατή για να σταθεί στα πόδια της».
Bloomberg: Η Ελλάδα εξέρχεται από το πρόγραμμα στήριξης
«Η Ελλάδα εξέρχεται από το πρόγραμμα στήριξης, γεγονός συμβολικό για τη υπέρβαση της κρίσης χρέους που πυροδοτήθηκε πριν οκτώ χρόνια και άλλαξε ριζικά την οικονομία και τις ζωές των ανθρώπων» μεταδίδει το πρακτορείο Bloomberg.
Όταν, τον Μάιο του 2010, εκπονήθηκε το πρώτο από τα τρία προγράμματα, οι πολιτικοί των χωρών της υποστήριξαν πως η κρίση ήταν το αποτέλεσμα χρόνιας δημοσιονομικής και οικονομικής απειθαρχίας. Τα δάνεια χορηγήθηκαν συνοδευόμενα από αυστηρούς όρους, για να δικαιολογηθεί η παραβίαση της ρήτρας περί μη διάσωσης χώρας στην ευρωζώνη. Ποιες ήταν οι επιδόσεις της Ελλάδας;
Οικονομικό πλήγμα: Την ώρα που η κατάρρευση της Ελλάδας προκάλεσε κραδασμούς πολύ πέραν των συνόρων της, οι επιπτώσεις στο εσωτερικό της χώρας με πληθυσμό μόλις 11 εκατομμυρίων υπήρξε ιδιαίτερα δραματικό. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 25% και το επίπεδο διαβίωσης κατέρρευσε, αφού χάθηκαν ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας και η σκαρφάλωσε κάποια στιγμή στο 28%. Δημόσια οικονομικά: Το ελληνικό σκέλος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης εκδηλώθηκε όταν η κυβέρνηση του τότε νεοεκλεγέντος πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου αποκάλυψε την αλήθεια για τα δημοσιονομικά της χώρας, με το έλλειμμα του 2009 να διογκώνεται πάνω από το 15% του ΑΕΠ, πενταπλάσιο από το όριο της ΕΕ. Κατά τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση στράφηκε περισσότερο στο συνολικό ύψος του χρέους και το ισοζύγιο. Δόθηκε λιγότερη προσοχή στο γεγονός ότι επί δύο χρόνια τα έσοδα υπερβαίνουν τις δαπάνες και η κυβέρνηση επιτυγχάνει πλεόνασμα. Η επιτυχία αυτή οφείλεται στις περικοπές των δαπανών ενώ τα έσοδα διατηρήθηκαν στα ίδια περίπου επίπεδα. Δεδομένου όμως του μεγέθους της ύφεσης, η διατήρηση των εσόδων σε σταθερά επίπεδα σημαίνει τεράστια αφαίμαξη της μεσαίας τάξης, που καλείται να καταβάλει όλο και υψηλότερους φόρους.
Δημόσια διοίκηση: Στο τομέα των δαπανών, τα προβλήματα της Ελλάδας οφείλονταν εν μέρει στην έκρηξη της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα την περίοδο που προηγήθηκε της κατάρρευσης. Η άρνηση να απολυθεί προσωπικό του δημοσίου έγινε πολύ νωρίς αιτία διαξιφισμών μεταξύ της κυβέρνησης και των δανειστών. Το θέμα έχασε την σημασία του όταν το προσωπικό μειώθηκε κατά 150.000 μετά την εφαρμογή του μέτρου της μιας πρόσληψης ανά πέντε αποχωρήσεις. Ωστόσο η πρόοδος υπήρξε αργή στην απονομή δικαιοσύνης, ενώ το βάρος της γραφειοκρατίας δυσκολεύει την προσέλκυση επενδύσεων.
Ανταγωνιστικότητα: Επί οκτώ χρόνια, η μόνιμη επωδός των εταίρων της ευρωζώνης και του ΔΝΤ ήταν πως η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερες διαρθρωτικές για να γίνει ανταγωνιστικότερη. Εφαρμόζοντας τρία προγράμματα, η Ελλάδα πούλησε κρατικά ακίνητα, πραγματοποίησε σαρωτικές αλλαγές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και άλλαξε επαγγελματικές ρυθμίσεις, από τους δικηγόρους μέχρι τα κομμωτήρια. Μεγάλη υπήρξε και η μείωση του εργατικού κόστους, ιδίως μετά τις αλλαγές στις συλλογικές συμβάσεις και την μείωση του βασικού μισθού. Οι δανειστές υποστηρίζουν ότι η μείωση απλά αντιστάθμισε τις μεγάλες αυξήσεις που είχαν γίνει την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης, αυξήσεις που δεν ήταν εναρμονισμένες με την παραγωγικότητα της οικονομίας. Η μείωση των μισθών, συνδυασμένη με την αύξηση της φορολόγησης και την απώλεια θέσεων εργασίας, υπήρξε κύριος παράγοντας για την πτώση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων. Ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας θέλει να καταργήσει ορισμένες από τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις μετά την λήξη του προγράμματος και να αυξήσει τον κατώτατο μισθό. Η Ελλάδα δεν κατόρθωσε την ανάκαμψη με ατμομηχανή τις εξαγωγές που πέτυχαν άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία. Ωστόσο σχεδόν εξαφάνισε το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Χρηματοπιστωτικός τομέας: Όταν εκδηλώθηκε η κρίση, οι τραπεζίτες αρέσκονταν να υποστηρίζουν ότι η διοίκηση των ιδρυμάτων τους ήταν συντηρητική και το πρόβλημα γεννήθηκε από τον δημόσιο τομέα. Όμως η καταστροφή δεν άργησε να έρθει. Οι τράπεζες πρακτικά πτώχευσαν για ένα διάστημα το 2012, η αναδιάρθρωση του χρέους εξαφάνισε την αξία των ομολόγων που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους και τρία χρόνια μετά, έκλεισαν επί εβδομάδες πριν ανοίξουν και πάλι μετά την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων. Ακόμη αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις, βεβαρυμμένες με μη εξυπηρετούμενα δάνεια που ανέρχονται στο 50% του συνόλου. Τα προβλήματα αυτά οδήγησαν σε απώλειες καταθέσεων και διαύλων διατραπεζικού δανεισμού, ενώ κρατήθηκαν ζωντανές χάρη στην παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ. Η ανάγκη για τον δανεισμό αυτό μειώνεται πλέον σταθερά και, ενώ η χώρα οδεύει προς την έξοδο από το πρόγραμμα, αναπληρώθηκε από διατραπεζικό δανεισμό για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης, τονίζει το Bloomberg
WSJ: Λήξη του μαραθωνίου των προγραμμάτων στήριξης
Η λήξη την Δευτέρα του μαραθωνίου των προγραμμάτων στήριξης της Ελλάδας θα σηματοδοτούσε τον τερματισμό της κρίσης της ευρωζώνης, αν δεν υπήρχε η Ιταλία και οι ενοχλητικοί φόβοι ότι οι ατέλειες της νομισματικής ένωσης δεν έχουν διορθωθεί, γράφει η Wall Street Journal.
Οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα χαιρετήσουν ως νίκη την ολοκλήρωση του τελευταίου ελληνικού προγράμματος, ενός οκτάχρονου δράματος που πυροδότησε πανευρωπαϊκό πανικό. Η ελληνική οικονομία άρχισε και πάλι να αναπτύσσεσαι, αν και η ανάκαμψη έχει πολύ δρόμο ακόμη. Διαψεύδοντας τις προβλέψεις πολλών, η Ελλάδα παρέμεινε στην ευρωζώνη, χάρη στην ισχυρή υποστήριξη της κοινής γνώμης, έστω και εν μέσω μιας από τις βαθύτερες υφέσεις της σύγχρονης ιστορίας. Εν τω μεταξύ, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν, η Γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ και άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες συζητούν για τα επόμενα βήματα ενίσχυσης της νομισματικής ένωσης, βασιζόμενοι στις πολλές καινοτομίες που έγιναν κατά την διάρκεια της κρίσης. Όμως η Ιταλία δείχνει ότι ενδεχομένως να μην αρκούν. Οι νέα αναταραχή των αγορών την προηγούμενη εβδομάδα και οι φραστικές επιθέσεις κατά του ευρωπαϊκού κατεστημένου από τους πολιτικούς στη Ρώμη δείχνουν πως το φάσμα της αποσταθεροποιητικής φυγής κεφαλαίων από μια χώρα της ευρωζώνης μπορεί να επανέλθει.
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αντλήσει πολλά μαθήματα από την κατάρρευση των αγορών ομολόγων που παραλίγο να καταστρέψει το ευρώ την περίοδο 2010-12. Έχουν συστήσει μηχανισμούς ασφάλειας που περιλαμβάνουν μόνιμο μηχανισμό διάσωσης και κεντρική τραπεζική εποπτεία. Όμως οι αιτίες της κρίσης χρέους δεν έχουν εξαλειφθεί. Σε τελική ανάλυση η υπεράσπιση του ευρώ επαφίεται στην απροθυμία των απλών ευρωπαίων ψηφοφόρων να δουν τις αποταμιεύσεις και τις περιουσίες τους να χάνονται μέσα στο χάος μιας διάσπασης, όπως δηλώνει ο Γιάκομπ Φανκ Κίρκεργκαρντ , του Peterson Institute for International Economics στην Ουάσινγκτον. «Αυτό είναι το καθοριστικό μάθημα από την ελληνική κρίση. Η αποχώρηση από το ευρώ δεν είναι αδύνατη, αλλά οι επιπτώσεις είναι τόσο καταστροφικές που από πολιτική άποψη είναι αβάσταχτες». Αυτός είναι ο λόγος που το 2015 η Ελλάδα επέστρεψε από την άβυσσο, τονίζει η WSJ.
The Guardian: Μετά από οκτώ χρόνια, η Ελλάδα αρκούντως δυνατή για να σταθεί στα πόδια της
«Την Δευτέρα και μετά από οκτώ χρόνια, η Ελλάδα θα θεωρηθεί αρκούντως δυνατή για να σταθεί στα πόδια της και το διεθνές πρόγραμμα στήριξης θα λήξει. Οι Έλληνες θα αποχαιρετίσουν την τρόικα, που ουσιαστικά κυβερνούσε τη χώρα από το 2010» γράφει ο βρετανικός Guardian . «Να είστε προσεκτικοί με τις διακηρύξεις περί success story, αλληλεγγύης και ορθολογικής πολιτικής που αποκατέστησαν την οικονομική σταθερότητα και απέτρεψαν την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Απέχουν πολύ από την αλήθεια. Τα ελληνικά προγράμματα υπήρξαν μια κολοσσιαία αποτυχία.
Πρόκειται για μια ιστορία ανικανότητας, δογματισμού, αχρείαστων καθυστερήσεων και προάσπισης των συμφερόντων των τραπεζών σε βάρος των αναγκών του λαού» σημειώνει η βρετανική εφημερίδα και πρόσθετε: Οι συνέπειες θα είναι μακροπρόθεσμες. Πρόσφατα, η ελληνική οικονομία άρχισε να αναπτύσσεται, όμως έχει να καλύψει τεράστιο έδαφος. Η απώλεια σχεδόν του ενός τρίτου του ΑΕΠ μπορούσε να είχε αποφευχθεί, όμως η Ελλάδα, αλλά και η υπόλοιπη Ευρώπη, αποδέχθηκε την ιδέα πως προτεραιότητα είναι ο ισοσκελισμός των προϋπολογισμών μέσω του αποπληθωρισμού. Η χώρα εισήλθε σε ένα καθοδικό σπιράλ, με απώλειες θέσεων εργασίας και πτώση των φορολογικών εσόδων.
Το δημόσιο χρέος ανέβαινε, προκαλώντας πιέσεις για ακόμη περισσότερες περικοπές. Έχει συμβεί μια εκτεταμένη και μόνιμη καταστροφή, με κοινωνικό κόστος από μια δεκαετία αποτυχημένης λιτότητας.
Περισσότερο όμως από κάθε τι άλλο, το παλαιό κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ ηγεσίας και λαού έχει διαρραγεί. Κάποτε οι ψηφοφόροι πίστευαν ότι με την σκληρή εργασία τους θα απολάμβαναν έναν αξιοπρεπή μισθό, ενώ το κράτος θα τους φρόντιζε στους δύσκολους καιρούς. Αν αυτή η πίστη δεν υπάρχει πια, αυτό οφείλεται πολύ και στα όσα συνέβησαν στην Ελλάδα τα τελευταία οκτώ χρόνια.