Ο χαμογελαστός Ευρωπαίος επιστήμονας όποτε βρεθεί μπροστά σε ακροατήριο βγάζει από τον σάκο του και παρουσιάζει δύο κοινά διαφανή βάζα που περιέχουν τρίμμα από ένα περίεργο σκούρο υλικό. Στη συνέχεια εξηγεί πως το υλικό αυτό αποτελεί ιδιαίτερα μια απλή στην σύσταση, καινοτόμο όμως ουσία, ένα …μυστικό που μπορεί να αποτελέσει λύση σε ένα από τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας.
«Είμαι ο Πιότρ Μπάρζακ (Piotr Barczak), είμαι Circular Economy Program Manager στο Ίδρυμα African Circular Economy Network (ACEN), ειδικός σε θέματα μηδενικών αποβλήτων -waste policies, zero waste, separate collection- και θέλω να σας μιλήσω για την τεχνολογία Black Soldier Fly, μια καινοτόμο τεχνολογία διαχείρισης βιολογικών λυμάτων. Μια τεχνολογία που έχει μια προέλευση ιδιαίτερα… ενδιαφέρουσα!» δηλώνει με μια ελαφρά δόση μυστηρίου στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ ΜΠΕ, "Πρακτορείο 104.9FM".
Οι μύγες-ήρωες
Το μεγάλο πρόβλημα που έχει σήμερα ο πλανήτης Γη με τα οκτώ και πλέον δισεκατομμύρια κατοίκων του είναι τα απόβλητα και η τεχνολογία Black Soldier Fly χρησιμοποιεί ως μέσο αντιμετώπισης την… ταπεινή κοινή μύγα που ζει όπου κυριαρχούν οι υψηλές θερμοκρασίες. «Ναι, είναι οι γνωστές σε όλους μας… οι κοινές μύγες. Μέσα από την συγκεκριμένη τεχνολογία μπορεί κανείς να πάρει και να χρησιμοποιήσει τις προνύμφες τους που είναι μία σημαντική πηγή καθαρής πρωτεΐνης όπως και λίπους. Είναι υλικά που μπορούν στη συνέχεια να δοθούν ως τροφή σε ζώα, ενώ η τροφή που τρώνε αυτές οι προνύμφες έρχεται από ροές βιοαποβλήτων. Ταυτόχρονα όμως από τη διαδικασία αυτή και πέρα από τις τροφές που οι προνύμφες καταναλώνουν, παράγεται και μία ακόμη ουσία, κάτι που στην ουσία είναι τα… κόπρανα των προνυμφών. Το αποτέλεσμα: μέσα από έναν τόνο βιοαποβλήτων να έχεις παραγωγή 400 κιλών τέτοιων υλικών όπως και 200 κιλών προνυμφών» εξηγεί ο κ. Μπάρζακ και τονίζει πως «τα συγκεκριμένα, είναι προϊόντα τα οποία μπορούν στη συνέχεια να πουληθούν και για αυτά υπάρχει μάλιστα πολύ μεγάλη ζήτηση στην αγορά».
«Όλοι έχουμε στο νου μας τις μύγες ως κάτι ιδιαίτερα ενοχλητικό, στην πραγματικότητα όμως η μύγες ζούν μόνο και μόνο για να αναπαράγονται. Δεν έχουν ένα στόμα για να δαγκώσουν, να φάνε, οπότε στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου ενοχλητικές. Το μόνο που κάνουν είναι να πίνουν και να αναπαράγονται και έτσι οι προνύμφες χρησιμοποιούν τα δικά μας βιοαπόβλητα και με αυτό τον τρόπο ακόμα π.χ και τα ανθρώπινα απόβλητα μπορούν να μετατραπούν σε οργανική ύλη για λίπασμα αλλά και σε πρωτεΐνες οι οποίες μπορούν να επιστρέψουν στη συνέχεια στην κτηνοτροφική παραγωγή. Θα αντικαταστήσουν με αυτόν τον τρόπο παρασκευές λιπασμάτων που έχουν ως βάση τους την σόγια ή και άλλα συνθετικά λιπάσματα. Αυτή λοιπόν είναι μία λύση για να πάμε τα πράγματα παρακάτω, μία λύση στην οποία μπορούμε να επενδύσουμε περισσότερο αφού σήμερα είναι μία υποτιμημένη λύση συγκριτικά με άλλες υπάρχουσες» , εξηγεί ο Ευρωπαίος επιστήμονας..
«Είναι κάτι που έχουν ανάγκη οι αγρότες για την παραγωγή στις κτηνοτροφικές μονάδες αλλά και στην παραγωγή κηπευτικών καθώς με το προϊόν αυτό μπορεί να βελτιωθεί η ποιότητα του χώματος και να βελτιωθούν οι σοδειές. Ταυτόχρονα όμως με αυτή την τεχνολογία διαχειρίζεσαι καλύτερα τα βιοαπορρίμματά σου κάτι που είναι πολύ σημαντικό σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα όμως στο νότιο ημισφαίριο», αναφέρει με έμφαση ο ειδικός σε θέματα μηδενικών αποβλήτων. Τα υπολείμματα τροφών είναι ένα κορυφαίας σημασίας ζήτημα στον παγκόσμιο νότο. «Εκεί έχουμε πάρα πολλά βιοαπορρίμματα ενώ μέχρι και το 60% με 70% αυτών είναι οργανικά απόβλητα οπότε για να γίνει σωστή διαχείριση αυτής της κατάστασης, το να δημιουργήσουμε τέτοια προϊόντα (σ.σ μέσω της τεχνολογία Black Soldier Fly) είναι ένας δρόμος προς τα μπροστά» προσθέτει ο κ. Μπάρζακ που σπεύδει να τονίσει πως αυτή η τεχνολογία δεν είναι ανταγωνιστική της κομποστοποίησης την οποία χαρακτηρίζει ως εξαιρετική λύση, αλλά αποτελεί μία συμπληρωματική διαδικασία. «Είναι διαδικασία που η ίδια η φύση δίνει σε εμάς, αφορά τις μύγες, και οι μύγες είναι αυτές που παράγουν αυτά τα προϊόντα», όπως περιγράφει.
Κέρδος για όλους
Τα συγκεκριμένα προϊόντα όπως οι ζωωτροφές και οι πρωτεϊνες είναι, σύμφωνα με τον Ευρωπαίο ειδικό, απολύτως ασφαλή ενώ η διαδικασία παραγωγής μπορεί να εκτελεστεί με έναν αποκεντρωμένο, τοπικό τρόπο ώστε κάθε μικρός γεωργός να μπορεί να έχει πρόσβαση στην συγκεκριμένη τεχνολογία χωρίς να χρειάζεται να διαθέτει ιδιαίτερες δεξιότητες. «Είναι μία low tech (σ.σ χωρίς απαιτήσεις επενδύσεων μεγάλου κόστους) τεχνολογία που δεν έχει πολλές ανάγκες και απαιτήσεις σε ενέργεια. Ουσιαστικά το μόνο που κάνεις να διαχειρίζεται τις μύγες ώστε αυτές να αναπαράγονται, να παράγουν προνύμφες, να τρέφονται με βιοαπορρίμματα και στη συνέχεια να αναπαράγονται ξανά και ο κύκλος να συνεχίζεται. Σε όλη αυτή τη διαδικασία μειώνονται τα βιοαπόβλητα ενώ ταυτόχρονα βελτιώνεται και το κλίμα γιατί έχεις λιγότερα απορρίμματα στις χωματερές, οπότε έχεις και λιγότερο μεθάνιο να διαχέεται στην ατμόσφαιρα. 'Αρα αυτή είναι μία wind-win-win τεχνολογία στην οποία όλοι κερδίζουν…» επισημαίνει.
Η ομάδα πίσω από την τεχνολογία Black Soldier Fly σήμερα δουλεύει στην Αιθιοπία, την Ουγκάντα και την Ακτή Ελεφαντοστού με την Αφρική να είναι το πεδίο πάνω στο οποίο επιδιώκεται να αυξηθεί η γνώση πάνω στην τεχνολογία. «Είναι κυρίως οι κυβερνήσεις πάντως που πρέπει να το δουν αυτό ως μία από τις λύσεις και να το προωθήσουν, να το δουν σε ένα πλαίσιο πολιτικών και να εξαλείψουν οποιαδήποτε εμπόδια μπορεί να υπάρχουν ώστε να γίνει μεγαλύτερη διασπορά χρήσης αυτής της τεχνολογίας», σχολιάζει ο κ. Μπάρζακ. Σε ένα επόμενο στάδιο υπάρχει και δυνατότητα της χρήσης των αποτελεσμάτων ακόμη και στο… πιάτο του ανθρώπου αφού το ένα από τα δύο βασικά προϊόντα που βγαίνουν από αυτή τη διαδικασία είναι για χρήση στο έδαφος, το άλλο όμως είναι βρώσιμο. «Οι προνύμφες έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη καθώς μέχρι και το 35% της σύστασής τους είναι πρωτεΐνη, ενώ το 25% είναι λίπος. Οπότε είναι κάτι βρώσιμο από τα ζώα, μπορεί όμως να υπάρξει και κατανάλωση από ανθρώπους. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μέσα από προετοιμασία στα μικροκύματα για ή με τη χρήση φούρνου ώστε να γίνει η αποξήρανση. Στα ζώα μπορεί να δοθεί ως τροφή απευθείας νωπό, ενώ μπορεί να γίνει ανάμειξή και με άλλα είδη τροφής, στην ουσία να φτιάξεις μία σκόνη από αυτό το υλικό», εξηγεί ο κ. Μπάρζακ.
Ο δρόμος για να γίνει κάτι τέτοιο στην Ευρώπη βέβαια αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει. «Το ζήτημα είναι ότι σε μερικές χώρες όπως για παράδειγμα στην Ευρώπη η νομοθεσία δεν επιτρέπει οι προνύμφες αυτές να θρέφονται με τα οργανικά βιολύματα. Αυτό γιατί οι νομοθεσίες κρίνουν ότι στη συνέχεια δεν είναι νόμιμο να καταναλωθούν από τον άνθρωπο τα προϊόντα. Αυτό ισχύει με βάση τις πολιτικές της Ευρώπης, οι οποίες είναι κάπως παρωχημένες», σχολίασε ο ειδικός σε θέματα μηδενικών αποβλήτων. Κατά τον ίδιο οι συγκεκριμένες προνύμφες μπορούν να διαχειριστούν σχεδόν όλων των ειδών τα βακτήρια, τα παθογόνα και τα μικρόβια ώστε το τελικό προϊόν να είναι προς κατανάλωση. «Αυτό όμως προφανώς θα το αφήσω στα εργαστήρια και στους επιστήμονες οι οποίοι θα αποφασίσουν για τα standard τα οποία θα αρμόζουν σε κάτι τέτοιο…», προσέθεσε ο επιστήμονας.
Τέλος στις χωματερές βιοαποβλήτων
Ο στόχος για την συγκεκριμένη τεχνολογία είναι φιλόδοξος αλλά ρεαλιστικός σύμφωνα με τον κ. Μπάρζακ. «Ελπίζω πως αυτή η τεχνολογία θα λειτουργεί ως μία συμπληρωματική διαδικασία στην κομποστοποίηση και πως θα δώσει υψηλές οικονομικές αξίες και θέσεις εργασίας ιδιαίτερα στον παγκόσμιο νότο. Αυτό γιατί ο παγκόσμιος νότος είναι πιο πολύ ταιριαστός για την συγκεκριμένη παραγωγή καθώς εκεί υπάρχει ζέστη -η ύπαρξη ζέστης είναι απαραίτητη για την διαδικασία Black Soldier Fly. Έτσι δεν θα πηγαίνουν πλέον οργανικά υλικά και απορρίμματα στις χωματερές. Δεν θέλουμε οργανικά απορρίμματα απόβλητα στις χωματερές επιπλέον γιατί αυτά παράγουν μεθάνιο το οποίο είναι βλαβερό για το περιβάλλον ενώ ταυτόχρονα δεσμεύει πολλούς πόρους, πολλές σημαντικές ουσίες για την καλλιέργεια. Ουσίες τις οποίες στη συνέχεια θα πρέπει οι γεωργοί να επαναεισάγουν στο χώμα. Είναι πάντα απαραίτητο να αναζωογονούμε τα εδάφη μας και η Black Soldier Fly.είναι μία από τις τεχνολογίες μαζί με το composting που μπορούν να αποτελέσουν την απάντηση σε αυτό το πρόβλημα. Αυτή είναι η ελπίδα μου το πρόγραμμά μας…» ,εξηγεί ο κ. Μπάρζακ.
Όσο για μια εφαρμογή της τεχνολογίας στην Ελλάδα, ο Ευρωπαίος ειδικός εξέφρασε έναν προβληματισμό του αλλά και μια αισιόδοξη οπτική. «Απ όσο γνωρίζω, η Ελλάδα δεν έχει εφαρμόσει σε πολύ καλό βαθμό τους κανονισμούς για τη συλλογή των βιοαπορριμμάτων κάτι το οποίο παρεμπιπτόντως είναι μία εντολή από φέτος, (2024) με βάση την σχετική οδηγία, το λεγόμενο waste framework directive, άρθρο 22. Οφείλω να παροτρύνω τη χώρα σας να το κάνει όσο πιο γρήγορα γίνεται καθώς σε κάθε δήμο το 100% των οργανικών απορριμμάτων πρέπει να διαχωρίζονται. Στη συνέχεια, θα υπάρχουν αρκετοί τόνοι από υλικό τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν τροφή για κομποστοποίηση, και, γιατί όχι, εάν κάποιοι καινοτόμοι επιχειρηματίες ήθελαν να πάρουν αυτές τις τεχνολογίες που έχουμε αναφέρει με τις προνύμφες Black Soldier Fly, θα ήμουνα πολύ χαρούμενος εάν μπορούσα να προσφέρω συμβουλευτικές υπηρεσίες μαζί με την ομάδα που έχουμε για το πώς μπορεί να γίνει η οργάνωση αυτής της τεχνολογίας, να εγκατασταθεί και να λειτουργεί στην Ελλάδα», απαντά ο ειδικός σε θέματα μηδενικών αποβλήτων.
Οι μύγες λοιπόν έχουν γίνει κάτι σαν μικροί… ήρωες; «Φυσικά! Θα σώσουν τον πλανήτη μας! Οι μύγες μπορούν να σώσουν τον πλανήτη μας… Θα το υιοθετήσω αυτό το slogan», σχολίασε ο Ευρωπαίος ειδικός επιστήμονας.