Αναταραχή έχει προκαλέσει στις διεθνείς σχέσεις ο Ντόναλντ Τραμπ, την επομένη κιόλας της ανάληψης της προεδρίας των ΗΠΑ. Οι υψηλότατοι δασμοί τους οποίους χρησιμοποιεί ως εμπορικό όπλο για να αναγκάσει άλλα κράτη να υπακούσουν στις επιταγές του, αποτελούν μόνο ένα μικρό κομμάτι της επεκτατικής εξωτερικής πολιτικής.
Από την Διώρυγα του Παναμά της οποίας τον έλεγχο απείλησε οι ΗΠΑ να αναλάβουν εκ νέου για αποσοβηθεί περαιτέρω διείσδυση της Κίνας στην αμερικανική ήπειρο μέχρι τον Καναδά από τον οποίο ζητά επισήμως να γίνουν η 51η πολιτεία των ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ, δείχνει να μην εμποδίζεται από τις παραδοσιακές αρχές που διέπουν συμμαχικές χώρες.
Έτσι, έχει καταστήσει ξεκάθαρο πως η Γροιλανδία πρέπει πάση θυσία να γίνει αμερικανικό έδαφος δημιουργώντας νέες εντάσεις με τη Δανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Άλλωστε, η επίσκεψη του αντιπροέδρου Τζ.Ντ. Βανς και της συζύγου του στο νησί, η οποία προκάλεσε αμέσως πολιτικές αντιδράσεις, εντείνει περαιτέρω την ένταση, αφού μιλώντας σε στρατιώτες στην αμερικανική βάση, εξέφρασε τη σιγουριά πως η Γροιλανδία θα γίνει μέρος των ΗΠΑ. Ο ίδιος ο Τραμπ ανέφερε ότι οι ΗΠΑ θα «προχωρήσουν όσο χρειάζεται» για την απόκτηση του νησιού.
Πώς, όμως, θα είναι το μεγαλύτερο νησί στον πλανήτη εάν μετατραπεί σε αμερικανική πολιτεία; Το Newsweek σε εκτενή ανάλυσή του επιχειρεί να σκιαγραφήσει την επόμενη ημέρα μίας ενδεχόμενης τέτοιας εξέλιξης. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες είναι επιφυλακτικοί ότι είναι πιθανό πως παρά τα όσα λέει η Δανία, η επιθυμία του Τραμπ να γίνει πραγματικότητα.
Ιστορικό, νομικά εμπόδια και στρατηγική σημασία
Η στρατηγική σημασία της Γροιλανδίας για τις ΗΠΑ χρονολογείται από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι ΗΠΑ απέκτησαν στρατιωτική παρουσία στο νησί με τη δημιουργία της βάσης Θούλη (σήμερα Pituffik Space Base).
Δεν είναι η πρώτη φορά που αμερικανική διοίκηση εξετάζει την ιδέα εξαγοράς της Γροιλανδίας: Ήδη από το 1867, η κυβέρνηση του Άντριου Τζόνσον είχε εξετάσει την αγορά της Γροιλανδίας, μετά τη συμφωνία για την Αλάσκα. Η πιο σοβαρή προσπάθεια έγινε το 1946, όταν ο πρόεδρος Χάρι Τρούμαν πρότεινε την αγορά του νησιού έναντι 100 εκατομμυρίων δολαρίων σε χρυσό – πρόταση που απέρριψε η Κοπεγχάγη.
Ωστόσο, ειδικοί επισημαίνουν ότι οι συνθήκες του διεθνούς δικαίου έχουν αλλάξει. «Οι προηγούμενες προσφορές έγιναν σε ένα διαφορετικό νομικό πλαίσιο, όταν αποικιοκρατικές συμφωνίες αγνοούσαν τους ίδιους τους πληθυσμούς των περιοχών», σημειώνει η καθηγήτρια Δικαίου των Πολικών Περιοχών Ρέιτσελ Λόρνα Τζόνστον.
Από την άλλοι, νομικοί αναλυτές και ειδικοί στην ασφάλεια, όπως οι William Banks και Romain Chuffart, χαρακτηρίζουν τα σενάρια ενσωμάτωσης ως εξαιρετικά απίθανα, τονίζοντας ότι οποιαδήποτε τέτοια κίνηση θα έπρεπε να προκύψει από τη δημοκρατική βούληση των Γροιλανδών και διαπραγματεύσεις με τη Δανία. Σύμφωνα με ειδικούς, το ενδεχόμενο ενσωμάτωσης της Γροιλανδίας στις ΗΠΑ δεν είναι απλώς απίθανο – είναι σχεδόν αδύνατο με βάση το διεθνές δίκαιο και το σύνταγμα της Δανίας.
Ο καθηγητής William C. Banks από το Πανεπιστήμιο Syracuse των ΗΠΑ χαρακτήρισε την ιδέα ως «όνειρο θερινής νυκτός». Η Γροιλανδία θα έπρεπε να αιτηθεί την ένταξή της ως πολιτεία στις ΗΠΑ, κάτι που θεωρείται εξαιρετικά απίθανο.
Ο Romain Chuffart, πρόεδρος του Arctic Institute, επεσήμανε ότι οποιαδήποτε απόφαση για αλλαγή κυριαρχίας ή καθεστώτος εξαρτάται αποκλειστικά από τις δημοκρατικές διαδικασίες εντός της Γροιλανδίας και της Δανίας.
Δημοσκόπηση της εταιρείας Verian για λογαριασμό των εφημερίδων Berlingske και Sermitsiaq έδειξε ότι το 85% των Γροιλανδών απορρίπτουν την ιδέα προσάρτησης στις ΗΠΑ. Παρότι η πλειοψηφία των κατοίκων υποστηρίζει την ανεξαρτησία από τη Δανία, δεν υπάρχει καμία ένδειξη επιθυμίας να ενταχθούν στις ΗΠΑ.
Ο καθηγητής Ulrik Pram Gad του Danish Institute for International Studies ανέφερε ότι «ουσιαστικά όλες οι πολιτικές δυνάμεις της Γροιλανδίας, αλλά και η κοινωνία των πολιτών, απορρίπτουν πλήρως το ενδεχόμενο ένωσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Σενάρια ενσωμάτωσης: Από στρατιωτική επέμβαση μέχρι «ελεύθερη ένωση»
Αν και τα μηνύματα του Τραμπ έχουν επικεντρωθεί κυρίως στην «απόκτηση» της Γροιλανδίας, δεν έχει αποκλείσει τη χρήση στρατιωτικής δράσης. Ο αναλυτής Barry Scott Zellen δήλωσε ότι μια στρατιωτική κατάληψη της Γροιλανδίας θα ήταν «γρήγορη και σε μεγάλο βαθμό αναίμακτη», υποστηρίζοντας ότι «επειδή η Γροιλανδία είναι σύμμαχος με μακρόχρονο ρόλο των ΗΠΑ ως υπερασπιστή της, μπορεί να αισθάνεται πιο φιλικά και να είναι λιγότερο αντίθετη σε μια αμερικανική κατάληψη».
Σε αυτό το σενάριο, «μπορεί κανείς, σε αυτή την περίπτωση, να οραματιστεί τη δημιουργία κάποιου είδους “προσωρινής αρχής”», συνέχισε ο Zellen, αναφέροντας το Ιράκ το 2003, μετά την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν και την ανάληψη της εξουσίας από την Προσωρινή Αρχή του Συνασπισμού, «με επικεφαλής έναν Αμερικανό διαχειριστή που καλλιέργησε το σχηματισμό μιας νέας, φιλικής κυβέρνησης».
Αλλά άλλοι ήταν λιγότερο πεπεισμένοι, με τον Ulrik Pram Gad να αποκαλεί την ιδέα μιας στρατιωτικής ανάληψης «γελοία». Δήλωσε στο Newsweek: «Η Γροιλανδία δεν είναι μια περιοχή που προσφέρεται για στρατιωτική κατάληψη: Πρόκειται για ένα τεράστιο κομμάτι πάγου που περιβάλλεται από μια βραχώδη λωρίδα γης που διανθίζεται από αιχμηρά βουνά και βαθιές, γεμάτες πάγο μορφές. Δεν υπάρχουν δύο οικισμοί που να συνδέονται μεταξύ τους με δρόμο, μόλις αποβιβαστούν, οι εισβολείς δεν θα πάνε πουθενά».
«Μια χούφτα Αμερικανοί πεζοναύτες να αναλάβουν τα αστυνομικά καθήκοντα σε κάθε χωριό των 20-200 κατοίκων; Αμερικανικές κανονιοφόροι να εμποδίζουν τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων να φέρνουν καταναλωτικά αγαθά από τη Δανία; Ένας πράκτορας της CIA να αναγκάσει τον πρωθυπουργό να υπογράψει υπό την απειλή όπλου δήλωση υποταγής στον πρόεδρο Τραμπ;» δήλωσε ο Γκαντ.
Η καθηγήτρια Rachael Johnstone αναφέρει ότι οι μόνοι ρεαλιστικοί δρόμοι είναι μέσω συμφωνίας τύπου "free association" – δηλαδή εθελοντική και αμοιβαία συμφωνία με ένα κυρίαρχο κράτος. Ακόμα και σε αυτό το ενδεχόμενο, απαιτείται δημοκρατική διαδικασία και νομιμοποίηση εντός Γροιλανδίας και Δανίας.
Παγκόσμιες επιπτώσεις
Η πιθανότητα αμερικανικής απόπειρας ενσωμάτωσης προκαλεί ήδη γεωπολιτικές αναταράξεις. Ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ για την Ευρώπη, Jim Townsend, προειδοποίησε ότι ένα τέτοιο σενάριο θα ήταν καταστροφικό για το ΝΑΤΟ: «Θα προκαλούσε τεράστια κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης και θα αποτελούσε δώρο για τη Ρωσία και την Κίνα».
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, μιλώντας σε φόρουμ στην Αρκτική, δήλωσε ότι η ρητορική Τραμπ «δεν είναι απλώς φαντασιοπληξία», τονίζοντας πως η Ρωσία «παρακολουθεί την κατάσταση και ενισχύει τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή».
Στη Γροιλανδία, σημειώθηκαν διαδηλώσεις κατά των ΗΠΑ και του Τραμπ, με συνθήματα όπως «Yankee Go Home» και καπέλα με το μήνυμα «Make America Go Away».