Στις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί μετά από τρία χρόνια πανδημίας κορωνοϊού και ενός έτους πολέμου στην Ουκρανία, έχουν αλλάξει τις ισορροπίες, εκτινάσσοντας το κόστος ζωής για τους απανταχού πολίτες, αλλά και παραγωγής για τις επιχειρήσεις.
Στο πλαίσιο συγκράτησης του πληθωρισμού, ο νέος νόμος Μπάιντεν προβάλλει εξαιρετικά ευνοϊκός, υποσχόμενος επιδοτήσεις και φοροαπαλλαγές για πολυεθνικές και μεγάλους ομίλους που θα μεταφέρουν μέρος της παραγωγής τους εντός ΗΠΑ.
Ο αμερικανικός προστατευτισμός προκάλεσε την αντίδραση της Ευρώπης, πυροδοτώντας μια διαφαινόμενη κούρσα ασύδοτων κρατικών παροχών «σε επιχειρήσεις που ήδη τα πηγαίνουν καλά», όπως το θέτει αναλυτής, για το ποιος θα κερδίσει το μερίδιο του λέοντος σε μελλοντικές επενδύσεις.
Την περασμένη Παρασκευή, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, συμφώνησαν για διαπραγματεύσεις με στόχο μια συμφωνία που θα διευκολύνει τους Ευρωπαίους να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις που θέτει ο αμερικανικός νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού σε ό,τι αφορά τις επιδοτήσεις.
Το μεγάλο δέλεαρ του «ΙRA»
Όπως σημειώνει άρθρο του Politico, «το πρώτο πρόβλημα είναι πως ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν έχει χρησιμοποιήσει ένα τεράστιο πακέτο κυβερνητικών επιδοτήσεων στο πλαίσιο του νόμου περί Μείωσης του Πληθωρισμού (Inflation Reduction Act – IRA) για να δελεάσει μεγάλους πρωταγωνιστές της ευρωπαϊκής βιομηχανίας -όπως τη VW και τον προμηθευτή μπαταριών Northvolt- ώστε να εξετάσουν το ενδεχόμενο μεταφοράς τους στις ΗΠΑ. Το δεύτερο πρόβλημα είναι το πώς απάντησε η Ευρωπαϊκή Ένωση στο πρώτο (πρόβλημα)».
«Οι απαιτήσεις αυτές συνεχίζουν να έρχονται. Κάποιες φορές αναρωτιόμαστε: Πρόκειται για θεμιτές ανησυχίες ή οι εταιρείες απλώς εκμεταλλεύονται τη συγκυρία για να τσεκάρουν πόσο μακριά μπορούν να πάνε» σημειώνει στο ίδιο μέσο Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Εν μέσω φόβων πως η ευρωπαϊκή βιομηχανία βρίσκεται προ μιας υπαρξιακής φθοράς και κόντρα στις μεταρρυθμίσεις Μπάιντεν, οι Βρυξέλλες αντεπιτίθενται προβλέποντας μεγαλύτερα περιθώρια κρατικών ενισχύσεων στις εθνικές οικονομίες.
Με την Κίνα να κυριαρχεί ήδη στις αλυσίδες εφοδιασμού πράσινης τεχνολογίας, «η κατάσταση εξελίσσεται σε παγκόσμια κούρσα επιδοτήσεων – το όνειρο κάθε λομπίστα» σχολιάζει το Politico.
Αν το σχέδιο των Βρυξελλών ναυαγήσει, το διακύβευμα αφορά όχι μόνο το μέλλον της βιωσιμότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανικής παραγωγής, αλλά τις θεμελιώδεις αρχές της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο κίνδυνος για τις χώρες μέλη της Ευρώπης είναι η πιθανότητα οι προσπάθειές τους να μην ευοδώσουν, οι εταιρείες να μεταφερθούν εκτός Ε.Ε ή να παραπαίουν οικονομικά με αποτέλεσμα το «μάρμαρο» να πληρώσει πάλι ο Ευρωπαίος φορολογούμενος.
Απαιτήσεις κι απειλές
Την ερχόμενη εβδομάδα, η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας θα τεθεί μεταξύ των ηγετών των κρατών μελών στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών, με αιχμή του δόρατος την ανάπτυξη δυναμικότητας για τις βιομηχανίες του μέλλοντος, όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, οι μπαταρίες και οι γεννήτριες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας – όπως τα ηλιακά πάνελ και οι ανεμογεννήτριες.
Είναι η ιδανική συγκυρία για τις εταιρείες να αυξήσουν τα αιτήματά τους για μια ευρωπαϊκή νομοθεσία ευνοϊκή στην επιχειρηματικότητα, αλλά και περισσότερες κρατικές επιδοτήσεις.
Οι πολυεθνικές εταιρείες απειλούν να μεταφέρουν την παραγωγή τους -από αυτοκίνητα έως μπαταρίες- εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης ή τουλάχιστον να αναβάλλουν τις τελικές επενδυτικές αποφάσεις, κάτι που θα κοστίσει σε ευρωπαϊκές θέσεις εργασίας, φόρους και παγκόσμια οικονομική βαρύτητα.
Ήδη, η Tesla ανακοίνωσε προσφάτως αλλαγή στρατηγικής και μεταφορά κάποιων μονάδων της στις ΗΠΑ, ώστε να επωφεληθεί από τις επιδοτήσεις που προβλέπει ο νόμος περί μείωσης πληθωρισμού, ενώ η Intel, μεγαλύτερος κατασκευαστής τσιπ ημιαγωγών στον κόσμο, απειλεί να κάνει κάτι ανάλογο.
Σημειώνεται πως όταν ο διευθύνων σύμβουλος της Tesla, Έλον Μασκ αναζητούσε, στα τέλη της δεκαετίας του 2010, την κατάλληλη τοποθεσία για την κατασκευή «giga-εργοστασίου», Γερμανία, Ολλανδία και Βέλγιο του έστρωναν «κόκκινο χαλί» υποσχόμενες παχυλές επιδοτήσεις στην περίπτωση που επέλεγε το έδαφός τους για την τεράστια επένδυση.
«Θα ελέγξουμε τις δυνατότητες» αναφέρει ο Νίκλας Γουόλμπεργκ, αντιπρόεδρος του ομίλου Volvo, αναφερόμενος στη νέα δέσμη φορολογικών διευκολύνσεων στις ΗΠΑ. «Όμως, η Ευρώπη είναι επίσης πολύ σημαντική για εμάς. Πρέπει να δούμε την Ευρώπη να προσπαθεί να πάρει προβάδισμα στην πράσινη μετάβαση σε παγκόσμιο επίπεδο» σημειώνει.
Παρασκηνιακά, λομπίστες της αυτοκινητοβιομηχανίας επισημαίνουν πως οι επιδοτήσεις είναι μέρος του παιχνιδιού. «Θα αναρωτιόταν κανείς για τις ικανότητες διαχείρισης των πολυεθνικών αν δε χρησιμοποιούσαν τις επιδοτήσεις ως διαπραγματευτικό χαρτί» λέει ο Χόλγκερ Γκεργκ, του Institute for the World Economy στο Κίελο.
Κι έπειτα, δεν είναι μόνο ευρωπαϊκές κι αμερικανικές πολυεθνικές που αξιώνουν κρατικές επιδοτήσεις για τη χρηματοδότηση των επιχειρηματικών φιλοδοξιών τους. Η Κίνα, κυρίαρχη στην αγορά μπαταριών, είναι επίσης ένας από τους παγκόσμιους παίκτες στην ίδια παρτίδα.
«Κάθε άτομο που γνωρίζω στη βιομηχανία της αυτοκίνησης έχει προσεγγιστεί από κινεζική εταιρεία. Είναι ουσιαστικές δουλειές πωλήσεων. Σε θέλουν, ως Ευρωπαίο, να πας να μιλήσεις στις κυβερνήσεις και να κάνεις μια καλή συμφωνία για ένα εργοστάσιο ή οτιδήποτε άλλο» λέει λομπίστας στην αγορά αυτοκινήτου.
Συναγερμός στην Ευρώπη
Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί πως ήδη ανταποκρίνεται στις επιχειρηματικές απαιτήσεις με μια σειρά μεγάλων αλλαγών πολιτικής, «που την απομακρύνουν από τη φιλελεύθερη οικονομική προσέγγιση της τελευταίας δεκαετίας» σημειώνει το Politico.
Χθες, Πέμπτη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιο κανονισμού για μια «βιομηχανία με μηδενικές εκπομπές» αερίων θερμοκηπίου (Net-Zero Industry Act) – ένα σχέδιο για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης στην παραγωγή καθαρών τεχνολογιών.
Την περασμένη εβδομάδα, οι Βρυξέλλες παρουσίασαν σχέδιο για την περαιτέρω χαλάρωση του κανόνα για τις κρατικές ενισχύσεις λόγω κρίσης – συμπεριλαμβανομένων νέων κανόνων επιδότησης για μια σειρά στρατηγικών τεχνολογιών. Η πρόταση επιτρέπει στις χώρες της Ε.Ε το ίδιο επίπεδο στήριξης για εταιρείες που θα μπορούσαν να πάνε στο εξωτερικό, στο πλαίσιο μιας ρήτρας «αντιστοίχισης βοήθειας», που θα βοηθήσει την Ευρώπη να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ.
«Ο “νόμος περί Μείωσης Πληθωρισμού” φαίνεται να κάνει ακριβώς ό,τι φοβόταν κι επέκρινε ο καθένας: Ξεκινά μια κούρσα επιδοτήσεων» εξηγεί ο Ντέιβιντ Κλάιμαν, ειδικός εμπορίου στο think tank Bruegel. «Οι μεγάλοι πολυεθνικοί όμιλοι μπορούν τώρα να παίξουν το χαρτί της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι της αμερικανικής προσφοράς».
Ο Κλάιμαν το αποκαλεί «ψυχολογικό παιχνίδι» με στόχο την αύξηση των ποσών επιδοτήσεων. Επικαλείται δε, την περίπτωση της γερμανικής Volkswagen που απείλησε πως θα περιμένει την απάντηση της Ευρώπης, κόντρα στο αμερικανικό δέλερ του IRA, προτού αποφασίσει πού θα κατασκευάσει το νέο εργοστάσιο μπαταριών.
«Οι όροι του IRA είναι τόσο ελκυστικοί που η Ευρώπη ρισκάρει να χάσει την κούρσα για επενδύσεις δισεκατομμυρίων που θα αποφασιστούν τους προσεχείς μήνες και χρόνια» σημείωνε, μεταξύ άλλων, σε υπόμνημά του ο επικεφαλής του τομέα μπαταριών της Volkswagen, Τόμας Σμαλ. Λίγες ημέρες μετά, ανακοίνωνε επένδυση πολλών δισεκατομμυρίων της γερμανικής εταιρείας στον Καναδά, όπου η παραγωγή είναι συμβατή για επιδοτήσεις του IRA.
Ενστάσεις
Εν μέσω αυξημένων αξιώσεων και απειλών, δεν έλειψαν οι διαμαρτυρίες από χώρες της Ευρώπης που προειδοποιούν την Κομισιόν πως η χαλάρωση των ελέγχων επιδοτήσεων, θα έθετε σε κίνδυνο την ισορροπία της εσωτερικής αγοράς.
«Αυτό αποτελεί κακή κατανομή των δημόσιων πόρων και θα είναι επιζήμιο για την απασχόληση και τους καταναλωτές στα μικρότερα κράτη μέλη» σημειώνει ο Γκιρτ Μπουρζουά, ευρωβουλευτής των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR), προειδοποιώντας πως η χαλάρωση των ορίων επιχορηγήσεων θα προκαλέσει μια νέα κούρσα σπατάλης ακόμη κι εντός Ε.Ε.
Προσφάτως, το φιλοεπιχειρηματικό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) προσπάθησε να μπλοκάρει ή να τροποποιήσει μια σειρά από πράσινους κανονισμούς της ΕΕ λόγω ανησυχιών ότι υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα.
Όπως προειδοποιεί κι ο Γκεργ, από το Institute for the World Economy του Κιέλου, η παροχή επιδοτήσεων δε θα αλλάξει τις μακροπρόθεσμες επενδυτικές αποφάσεις.
«Οι επιχειρήσεις που σκέφτονται ούτως ή άλλως να μεταφερθούν στις ΗΠΑ, προφανώς και θα είναι ευτυχείς να λάβουν την επιχορήγηση που δίνεται εκεί» σημειώνει ο ίδιος, προσθέτοντας πως η απόφαση επένδυσης δεν έχει να κάνει μόνο με την επιδότηση, αλλά και άλλους παράγοντες, όπως το μέγεθος και η δυναμικότητα της αγοράς, η τοποθεσία των προμηθευτών ή η οικονομική και πολιτική σταθερότητα της περιοχής.