Eντεκα αστροναύτες σε τροχιά,δύο διαστημικοί σταθμοί, κάπου 3.000 τεχνητοί δορυφόροι που σε μια δεκαετία θα γίνουν 50.000, προσεδάφιση ρομπότ και αποστολή …ελικοπτέρου στον Αρη. Ολες οι Μεγάλες Δυνάμεις ,αλλά και κάποιες μικρότερες ,«κυνηγάνε» στο Διάστημα. Ηνωμένες Πολιτείες ,η Κίνα και η Ρωσία μετέχουν στο διαστημικό κυνήγι . Από κοντά η Ευρωπαϊκή Ενωση, ακόμη και οι αραβικές χώρες του Κόλπου, ασθμαίνοντας και η Τουρκία. Στο παιγνίδι έχουν εμπλακεί επίσης και ιδιώτες δισεκατομμυριούχοι, όπως ο Ελον Μασκ και ο Τζεφ Μπέζος. «Μα τι ζητάνε; Μια ευκαιρία στον Παράδεισο να πάνε;» που θα έλεγε και ο μακαρίτης Λαυρέντης Μαχαιρίτσας. Ζητάνε ένα καταφύγιο για την ανθρωπότητα από την υπερθέρμανση της Γης και επαπειλούμενη καταστροφή λόγω της κλιματικής αλλαγής ; Η είναι απλά μια τρέλα μεγαλείου; Τη στιγμή μάλιστα που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα και χωρίς υπερβολή ο μισός πλανήτης μαστίζεται ή απειλείται από την πείνα! Υπό αυτές τις συνθήκες ,οκτώ δισεκατομμύρια άνθρωποι στη Γη, ο αγρότης στο χωράφι του, η νοσοκόμα στο νοσοκομείο ,ο ταμίας στο σούπερ μάρκετ, ο δάσκαλος στην τάξη του και πολλοί άλλοι δικαίως αναρωτιούνται ; Ποιο είναι το νόημα; Όταν δεν έχει ανακαλυφθεί μέχρι τώρα με σιγουριά ένας πλανήτης Β – υποκατάστατο της Γης!
«Είναι ένας αγώνας αποικισμού άλλων πλανητών μεταξύ αποικιοκρατών» λέει ο Γάλλος συγγραφέας Ζαν Φρανσουά Μπουτόρ :«Ακριβώς όπως κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τον Αύγουστο του 1492 τι θα προέκυπτε από την περιπέτεια ενός ισπανικού στολίσκου με επικεφαλής τον Χριστόφορο Κολόμβο, που ξεκίνησε να ψάχνει για μια νέα διαδρομή για τις Ινδίες, έτσι και σήμερα, δεν μπορούμε να υποθέσουμε τις συνέπειες αυτού του κυνηγητού στο Διάστημα» ,τονίζει ο Γάλλος συγγραφέας και προσθέτει: «Οι νέες γνώσεις και οι νέες τεχνικές είναι παρόμοιες με τους ιούς: εγκαθίστανται στο σώμα της ανθρωπότητας με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, αυξάνοντας τις δυνατότητες της καινοτομίας, αλλά και τις ευκαιρίες να αξιοποιήσουμε τις καινούριες κατακτήσεις για οικονομικούς, πολιτικούς και ακόμη και «αυτοκρατορικούς» σκοπούς».
«Το Διάστημα είναι η Αγρια Δύση της εποχής μας», γράφει η γερμανική εφημερίδα Die Zeit. «Δεν υπάρχει κανένας κανόνας και ταυτόχρονα υπάρχει μια χρυσή ατμόσφαιρα. Ένας νέος αγώνας έχει από καιρό ξεσπάσει ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις», σημειώνει η γερμανική εφημερίδα.
Πόλεμος για τις «σπάνιες γαίες»
Στην Αμερική, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν αύξησε κατά δύο δισεκατομμύρια δολάρια τον προϋπολογισμό της Διαστημικής Δύναμης, που ίδρυσε το 2019 ο προκάτοχός του στο Λευκό Οίκο, Ντόναλντ Τραμπ και που είχε δεχτεί ποικίλες επιθέσεις για αυτό. «Και υπό τον Μπάιντεν, οι Αμερικανοί είναι σοβαροί στον αγώνα για κυριαρχία στο διάστημα» τονίζει η Die Zeit. «Πρόκειται για την οικοδόμηση "ικανοτήτων στον αμφισβητούμενο Διαστημικό χώρο», ανακοίνωσε το Πεντάγωνο, εξηγώντας την αύξηση του προϋπολογισμού. Οι Αμερικανοί άλλωστε, δεν θέλουν να ξαναπάθουν το «κάζο» από τους Σοβιετικούς, που 1957 εκτόξευσαν τον πρώτο Sputnik στο διάστημα. Δεν είναι όμως μόνο θέμα επικοινωνιακού ανταγωνισμού. Ο Τραμπ, εξαγγέλλοντας λίγο πριν τη λήξη της θητείας του το πρόγραμμα Artemis για επιστροφή στη Σελήνη το 2024 και μάλιστα με τη συμμετοχή και γυναίκας -αστροναύτη, δεν έκρυψε τους στόχους του, ως πρώην κτηματομεσίτης άλλωστε: Οι Διαστημικοί άποικοι πρέπει να εγκατασταθούν στη φεγγάρι για να σκάψουν για πρώτες ύλες. Για τις περίφημες «σπάνιες γαίες»,17 μέταλλα, που υποδιαιρούνται σε άλλα 83, τα οποία είναι κρυμμένα σε άλλα ορυκτά και είναι απαραίτητα σχεδόν για κάθε προηγμένη τεχνολογικά καινοτομία. Χρησιμοποιούνται παντού ,από πυραύλους έως ανεμογεννήτριες, ιατρικές συσκευές, ηλεκτρικά εργαλεία, κινητά τηλέφωνα και κινητήρες για υβριδικά και ηλεκτρικά οχήματα. Το πρόβλημα είναι ότι η εξόρυξη ,η επεξεργασία και ο διαχωρισμός είναι μια πολύ δύσκολη και ιδιαίτερα επιβαρυντική για το περιβάλλον διαδικασία. Οι σπάνιες γαίες υπάρχουν σε αφθονία στη Σελήνη και σε κάποιους αστεροειδείς, αλλά και -δυστυχώς για τους Αμερικανούς-στην Κίνα, επί Γης, σε ποσοστό σχεδόν 80% επί των παγκόσμιων αποθεμάτων. Όπως γράφει η γαλλική Les Echos, ανάμεσα στα 83 σπάνια μέταλλα και πρώτες ύλες που μελετήθηκαν, 44 από αυτά θεωρούνται πλέον ως «κρίσιμα», δηλαδή η πρόσβασή τους θα μπορούσε να δημιουργήσει κίνδυνους για βιομηχανικούς ή και πολιτικούς λόγους. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ , η παγκόσμια ζήτηση για αυτές τις σπάνιες πρώτες ύλες θα διπλασιαστεί από 79 δισεκατομμύρια τόνους σήμερα, σε 167 δισεκατομμύρια το 2060.
Στον κατάλογο των κρατών που διαθέτουν τις σπάνιες γαίες, εμφανίζεται πρώτη η Κίνα που κατέχει 29 από αυτές και ακολουθεί η Νότια Αφρική που έχει το μονοπώλιο: στο Ιρίδιο (92%) , Πλατίνιο (71%), Ρόδιο (80%) και Ρουθήνιο (93%). Η Βραζιλία έχει επίσης το 92% των παγκόσμιων αποθεμάτων σε Νιόβιο .Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, συγκεντρώνει επίσης το 59% του κοβαλτίου που υπάρχει στη Γη.
Για την Ευρωπαική Ενωση, το Πεκίνο παίζει κυρίαρχο ρόλο στην παραγωγή κρίσιμων υλικών, καθώς εισάγει από την Κίνα έως και 44% για τις προμήθειές της σε σπάνιες γαίες.
Η Τουρκία, της οποίας το υπέδαφος είναι γεμάτο Βορικό άλας και Αντιμόνιο, εμφανίζεται ως ο δεύτερος προμηθευτής της ΕΕ με μερίδιο 6%, μπροστά από τη Γαλλία για Ινδιο και Αφνιο, και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για κοβάλτιο και ταντάλιο. Ο υπόλοιπος κόσμος συνεισφέρει το 38% των αναγκών της ΕΕ σε σπάνιες γαίες.
Ο παγκόσμιος αγώνας για τις σπάνιες γαίες, οδήγησε μισό αιώνα πριν -το 1967- στην υπογραφή μιας διεθνούς συμφωνίας για τη Διαστημική έρευνα. Στη συμφωνία αυτή ,που προβλέπει ότι η διαστημική έρευνα πρέπει να γίνεται προς όφελος όλων των χωρών, μετέχουν ήδη 111 χώρες , συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κανένας διεθνής θεσμός που να παρακολουθεί τη συμμόρφωση με αυτούς τους κανόνες και να αξιώνει την πιστή εφαρμογή τους. Αντίθετα, οι ισχυροί διαστημικοί παίκτες υπέγραψαν ένα σύμφωνο το οποίο αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι οι πρώτες ύλες που βρίσκονται στη Σελήνη ή σε άλλα ουράνια σώματα , μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εμπορικούς σκοπούς.
Εμπορικός «Πόλεμος των Αστρων»
Για πολλούς, ο διεθνής ανταγωνισμός για «εξωγήινες» πλουτοπαραγωγικές πηγές μπορεί ακόμα να θεωρείται επιστημονική φαντασία, ωστόσο η διαστημική έρευνα μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε διαστημική ανάπτυξη. Σημείο καμπής, η εκ βάθρων αναδιοργάνωση της αμερικανικής NASA τα τελευταία χρόνια, αναθέτοντας πολλά έργα σε ιδιώτες. Ο πιο γνωστός υπεργολάβος της NASA είναι η SpaceX, μια εταιρεία που ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Ελον Μασκ. Αλλά και ο Τζεφ Μπέζος στις 5 Ιούλιου αποχωρεί επισήμως από την Amazon για να ασχοληθεί με την εταιρεία Blue Origin και την εξερεύνηση του Διαστήματος. Αλλωστε, η εκτόξευση και μεταφορά φορτίων στο Διάστημα έχει καταστεί φθηνότερη από ποτέ. Πριν από λίγα χρόνια, κάθε κιλό βάρους που επρόκειτο να τεθεί σε τροχιά, κόστιζε 55.000 δολάρια, αλλά με το διαστημικό λεωφορείο Falcon 9 του Ελον Μασκ στοιχίζει μόνο 2.700 δολάρια. Ο Μασκ ανακοίνωσε μάλιστα ότι η τιμή θα μπορούσε να μειωθεί στα 270 δολάρια το κιλό με τον νέο επαναχρησιμοποιήσιμο πύραυλο Starship, ο οποίος βρίσκεται ήδη σε δοκιμή. «Μια νέα γενιά ιδιωτών αστροναυτών θα αρχίσει σύντομα να κατακτά το Διάστημα με τις start up επιχειρήσεις τους» ,εκτιμά ο Γκλεν Ρέινολντς, καθηγητής Νομικής του Διαστήματος στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί.
Το μειωμένο κόστος οδηγεί στην δραματική αύξηση των τεχνητών δορυφόρων. Η Starlink ,θυγατρική της SpaceX, έχει ήδη θέσει πάνω από 1.700 δορυφόρους σε τροχιά. Οι αμερικανικές αρχές έχουν ήδη εγκρίνει άλλους 12.000 και η Starlink έχει σχέδια για άλλους 30.000. Διακηρυγμένος στόχος είναι να φέρουν την υπηρεσία του διαδικτύου στις πιο απομακρυσμένες γωνίες της Γης. Ο Μπέζος εγκαινίασε το πρόγραμμα Kuiper, με το οποίο θέλει επίσης να θέσει σε τροχιά χιλιάδες δορυφόρους. Ακόμη και η Facebook θέλει επίσης να εμπλακεί στην επιχείρηση Διάστημα. Οι δύο δισεκατομμυριούχοι θέλουν-λένε- να καταστήσουν την παγκόσμια ευρυζωνική πρόσβαση στο Διαδίκτυο διαθέσιμη σε δισεκατομμύρια ανθρώπους που σήμερα δεν έχουν πρόσβαση. Επιδιώκουν επίσης να μετάσχουν σε εξειδικευμένες αγορές που κυμαίνονται από τις στρατιωτικές επικοινωνίες ως το cloud computing.
Aνάμεσα στον Μασκ και στον Μπέζος έχει ήδη ξεσπάσει ένας εμπορικός «Πόλεμος των Αστρων», λόγω ων τροχιακών παραμέτρων για τους ανταγωνιστικούς τεχνητούς δορυφόρους τους.Ο Μασκ κατήγγειλε τον Μπέζοςε ότι επιχειρεί να «μπλοκάρει» τους ευρυζωνικούς δορυφόρους της Starlink , ενώ ο ιδρυτής της Amazon κατηγόρησε τον ιδιοκτήτη της SpaceX ότι επιδιώκει να «εξαλείψει τον ανταγωνισμό στη γέννησή του».
Ο Κινεζικός Διαστημικός «Δράκος»
Στον διεθνή διαστημικό ανταγωνισμό, έχει εισβάλει πάντως με μεγάλη ορμή και η Κίνα. Η επιτυχημένη προσεδάφιση διαστημικού οχήματος στον Άρη δεν είναι χρήσιμη μόνο για επικοινωνιακούς λόγους για το Πεκίνο που γιορτάζει τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Συνιστά επίσης ένα μεγάλο βήμα για το Πεκίνο από επιστημονική και οικονομική άποψη. Η Κίνα εντάσσεται επίσης στο -μικρό- κλαμπ των χωρών που κατακτούν το διάστημα και ήδη άρχισε να «στήνει» τμηματικά το δικό της διαστημικό σταθμό. Ο σταθμός, μήκους 18 μέτρων στο κεντρικό τμήμα του, έχει την ονομασία «Τιανχέ» (Αρμονία των Ουρανών) και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2022. Οι τρεις πρώτοι τρεις Κινέζοι αστροναύτες αναμένεται να φθάσουν στον Τιανχέ αυτόν τον μήνα με το διαστημικό σκάφος «Shenzhou 12», εφόσον όλα πάνε με βάση το σχέδιο. Η Κίνα έγινε το 2003 η τρίτη διαστημική δύναμη μετά την ΕΣΣΔ – και την «διάδοχό» της Ρωσία – και τις ΗΠΑ.
Στον εμπορικό «Πόλεμο των Αστρων» εμπλέκονται βέβαια και οι επιχειρηματίες της Κίνας. Τα δορυφορικά συστήματα αποτελούν μέρος της νέας υποδομής της κυβέρνησης ,αλλά και της Πρωτοβουλίας Belt and Road, μέσω της οποίας το Πεκίνο θέλει να εξασφαλίσει διεθνή οικονομική και πολιτική επιρροή.
Εξαγωγή του καπιταλισμού στο …Σύμπαν;
Καθώς το Διάστημα εξελίσσεται σε Ελντοράντο, τον Οκτώβριο του 2020 μια ομάδα 109 επιστημόνων από όλον τον κόσμο δημοσίευσαν ένα μανιφέστο με τίτλο «Η Ηθική Εξερεύνηση και ο Ρόλος της Πλανητικής Προστασίας από Αποικιακές Πρακτικές». Οι επιστήμονες καλούσαν τις παγκόσμιες δυνάμεις να μην ακολουθήσουν τις ίδιες μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν τον 19ο αιώνα στις αποικίες .«Οι βίαιες αποικιακές πρακτικές και δομές - γενοκτονία, απαλλοτρίωση γης, εξόρυξη πόρων, καταστροφή του περιβάλλοντος και άλλα – που διέπουν την εξερεύνηση στη Γη, αν δεν καταργηθούν, θα καθορίσουν τις μεθοδολογίες και τις νοοτροπίες που προωθούνται στην εξερεύνηση του διαστήματος» τονίζουν στο Μανιφέστο τους οι επιστήμονες του Διαστήματος και προσθέτουν: «Είναι ζωτικής σημασίας η ηθική και οι αντι-αποικιακές πρακτικές να αποτελέσουν κεντρικό ζήτημα της πλανητικής προστασίας. Πρέπει να εργαστούμε ενεργά για να αποτρέψουμε την εξαγωγή του καπιταλισμού και σε άλλους κόσμους»