Η ικανότητα πρόβλεψης και δημιουργίας δεδομένων πρόληψης είναι ίσως τα σημαντικότερα στοιχεία που πρέπει να διαθέτει η ηγεσία. Είναι προφανές πλέον ότι η Τουρκική αυθαιρεσία, κλιμακούμενη με σταθερότητα και στρατηγική συνέπεια, δεν έτυχε αποτελεσματικής αντιμετώπισης. Η πρόδηλη αποτρεπτική αδυναμία μας δεν αφορά την παρούσα κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό. Ούτε καν την πρόσφατη περίοδο της «κυβερνώσας Αριστεράς».
Η αδυναμία της χώρας οικοδομήθηκε, «χωρίς περίσκεψη χωρίς αιδώ», για πολλές δεκαετίες. Η αδυναμία δεν είναι μόνο υλική. Δεν αφορά μόνο τους συσχετισμούς δυνάμεων. Επεκτείνεται στους θεσμούς, έχοντας επίσης και βαθιά ηθική-πνευματική διάσταση. Η απαξίωση όλων των εξουσιών και η εξασθένηση και αλλοίωση της «ταυτότητας» των νεοελλήνων είναι διακριτή και επώδυνη. Η κρίση, που ξέσπασε το 2010, ήταν ενδημική πολλές δεκαετίες πριν.
Ο αχαλίνωτος ευδαιμονισμός, η κατασπατάληση πόρων, η δημιουργία αχρείαστων «ανελαστικών» δαπανών, γιγαντώθηκε την δεκαετία του ’80. Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα από το υπόμνημα που υπέβαλε(10/6/1988) ο Α. Λάζαρης στον Α. Παπανδρέου: «Μέσα σε οκτώ χρόνια ο συνολικός κρατικός προϋπολογισμός πενταπλασιάστηκε […] η επέκταση αυτή έγινε σε συνθήκες οικονομικής στασιμότητας» συνεπώς «μπήκε ήδη σε λειτουργία ο αυτόματος πιλότος του δημοσίου χρέους και άλλων ανελαστικών κονδυλίων…».
Το 1993 ο Παπανδρέου αναγκάστηκε να δηλώσει στο Υπουργικό του Συμβούλιο ότι: «είτε το Έθνος θα εξαφανίσει την υπερχρέωση της χώρας είτε η υπερχρέωση θα αφανίσει το Έθνος» αλλά ήταν αργά. Το χρέος και οι ανελαστικές δαπάνες ήταν ήδη εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Από το 108,7% του Α.Ε.Π. το 1995 ανέβηκε στο 114,7% το 2001, μειώθηκε στο 107% το 2007 για να ξεφύγει, με το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής καταιγίδας, στο 130% το 2009. Την ίδια ώρα η Τουρκία που, στις αρχές της δεκαετίας του ΄80, ήταν δεκαετίες πίσω στον τομέα της ανάπτυξης, φορώντας το προσωπείο του πολιτικού Ισλάμ, κέρδιζε γρήγορα έδαφος.
Παράλληλη -και συνυφασμένη με τον οικονομικό εκτροχιασμό- ήταν η κρίση θεσμών και αξιών. Η γιγάντωση του φαινομένου της διαφθοράς, η επικράτηση της ανευθυνότητας και του αμοραλισμού, η επικυριαρχία της αυθαιρεσίας έναντι των νόμων, η επιβράβευση του θράσους αντί της αριστείας, έχουν τις βαθιές ρίζες τους στην ίδια δεκαετία. Την δεκαετία που «ο λαός έγινε εξουσία» και κουρέλιαζε, ανενδοίαστα και ανερυθρίαστα, με έγχρωμα, «ομοιόμορφα», ψηφοδέλτια το Σύνταγμα. Η ψήφιση της πρόσφατης αναθεώρησης, σύμφωνα με την οποία ο Π.τ.Δ. εκλέγεται και με σχετική(!) πλειοψηφία, δεν είναι ενθαρρυντική για το επίπεδο ωριμότητας των πολιτικών μας πραγμάτων.
Είναι γεγονός ότι γεγονότα ανεξάρτητα από την βούληση της χώρας –εκτός από την παγκόσμια οικονομική κρίση- άλλαξαν τα δεδομένα και τις σταθερές στις οποίες στηριζόταν. Ο μεταπολεμικός διπολικός κόσμος αποτέλεσε για την χώρα χρυσή ευκαιρία. Παρά τις ελλείψεις και τα λάθη, στον διπολισμό Ανατολής-Δύσης στηρίχτηκε ο Ελληνικός μετασχηματισμός που επέτρεψε στην «ψωροκώσταινα» να γίνει το 10ο μέλλος της Ε.Ο.Κ..
Ο διπολισμός επέτρεπε συμπεριφορές «κακομαθημένου παιδιού» δίχως να υπάρχουν σοβαρές άμεσες επιπτώσεις. Η πτώση του Ανατολικού μπλοκ άλλαξε τα δεδομένα για όλη την Ευρώπη. Οι προϋποθέσεις για μια βαθειά αλλαγή των σχέσεων Η.Π.Α. και Ε.Ε. είχαν δημιουργηθεί. Ήταν ο πρώτος εξωγενής παράγοντας που άλλαξε την κατάσταση για την χώρα μας. Δεν ήταν πλέον το προς Νότο ανάχωμα αλλά ένα ακόμα, απομακρυσμένο από την Ρωσία, μέλλος του ΝΑΤΟ με πρόσβαση στην Μεσόγειο.
Οι επεμβάσεις στο ΙΡΑΚ και την Λιβύη, η «Αραβική Άνοιξη» και ο εμφύλιος στην Συρία, υπήρξαν επίσης εξωγενή γεγονότα που άλλαξαν δραματικά τα δεδομένα. Οι ατελείωτες ροές προσφύγων και λαθραίων αποικιστών δημιουργούν τεράστια προβλήματα, για ευνόητους λόγους, κυρίως για την Ελλάδα. Την ίδια ώρα προσφέρουν στην Τουρκία ένα ισχυρό μέσο εκβιασμών και απειλών.
Ενδεχομένως θα υπάρξει το ερώτημα πως μπορούσε η ηγεσία να προβλέψει αυτά τα γεγονότα. Η απάντηση είναι ότι η ηγεσία είναι υπεύθυνη και γι’ αυτό. Να προετοιμάζει την χώρα και τον λαό και για το απρόβλεπτο. Για να το πούμε διαφορετικά δεν περιμένεις να συννεφιάσει για να αγοράσεις ομπρέλα ούτε περιμένεις να χιονίσει για να αγοράσεις ξύλα. Γιατί και στην ιστορική διαδρομή των Εθνών οι απρόβλεπτες εξελίξεις, αν και δεν επαναλαμβάνονται με χρονική κανονικότητα, είναι αναπότρεπτες καθιστώντας τους εφησυχασμούς καταστροφικούς.
Ανεξάρτητα, πάντως, από τον καταλογισμό των επιμέρους ευθυνών -που πλέον είναι δουλειά των ιστορικών- αυτό που προέχει τώρα είναι η άμεση και αποφασιστική ανασύνταξη όλων των δυνάμεων του Έθνους. Προέχει η σφυρηλάτηση της ενότητας και η χάραξη κοινής στρατηγικής αντιμετώπισης του Τουρκικού επεκτατισμού.
Οι διχασμοί της Μεταπολίτευσης ήταν προσχηματικοί και χρησιμοποιήθηκαν ως κινητήριοι μοχλοί για την κατάκτηση της εξουσίας. Σε τελική ανάλυση οι βασικές επιλογές σε όλους τους τομείς ήταν προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό που διέφερε ήταν η υπευθυνότητα ή αντίθετα ο αμοραλισμός που χαρακτήριζε κάθε κυβερνητική περίοδο.
Οι κύριες πολιτικές δυνάμεις της χώρας οφείλουν να μιμηθούν το Γερμανικό παράδειγμα χαράζοντας από κοινού, άμεσα, Εθνική στρατηγική αντιμετώπισης των προβλημάτων. Η εσωτερική ανασυγκρότηση-ενδυνάμωση είναι κοινό καθήκον. Η αναζήτηση στρατηγικών επιχειρημάτων, πέραν του Διεθνούς Δικαίου, η ανάδειξη του μελλοντικού κινδύνου σοβαρής διατάραξης της παγκόσμιας τάξης από την ανασύνταξη του Οθωμανισμού, η συγκρότηση συμμαχικού μετώπου πρέπει να γίνει άμεσα με συστράτευση όλων.
Η ευθύνη είναι κοινή αλλά ασφαλώς η πρωτοβουλία πρέπει να προέλθει από τον Πρωθυπουργό. Ο Καραμανλής τον Μάρτιο του 2009 επεδίωξε αυτήν την συνεννόηση και ο Παπανδρέου την αρνήθηκε. Μακάρι να μην ισχύει η υποψία που είχε εκφράσει ο Α. Πεπελάσης: «για κάποιους λόγους που υποπτευόμαστε μερικοί από μας, έπρεπε να προσφέρει όσα του ζήτησαν ως αντάλλαγμα…»(«ΜΟΝΟ», 25-2-2012) σχετικά με το ενδεχόμενο συνειδητής επιλογής να οδηγηθεί η χώρα στη χρεωκοπία και την παρούσα αδυναμία.
Η ανάγκη της ενότητας είναι επιτακτική. Σε αυτήν ασφαλώς εντάσσεται και η εκλογή του Π.τ.Δ. ο οποίος πρέπει, όπως είπε ο Πρωθυπουργός, να την εκφράζει. Η αναγκαιότητα της περιόδου καθορίζει και τα χαρακτηριστικά που επιβάλλεται να συγκεντρώνει. Το κορυφαίο πολιτειακό αξίωμα δεν μπορεί να εκχωρηθεί σε «χορηγούς», ούτε να δοθεί ως «πεσκέσι».
Ο Π.τ.Δ. οφείλει να είναι δοκιμασμένος πολιτικός, με ευρύτατη αποδοχή, με ήθος και προσωπικό ανάστημα, απόλυτα συνεργάσιμος αλλά όχι «σκιά» ή «είδωλο». Η διεθνής αναγνώριση, η επαφές και η «χημεία» με ξένους ηγέτες έχουν μεγάλη σημασία. Οι προσωπικές σχέσεις του Καραμανλή υπήρξαν καθοριστικές για την ένταξη της χώρας στην Ε.Ο.Κ.. Ασφαλώς δεν υπάρχουν σήμερα πρόσωπα της εμβέλειάς του. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολιτικοί που να συγκεντρώνουν τα χαρακτηριστικά που προανέφερα. Αρκεί οι παροικούντες να «ψηλώσουν», κοιτάζοντας πάνω από τα «τείχη» των προσωπικών τους προκαταλήψεων και στοχεύσεων. Όπως απαιτεί η Εθνική ευθύνη.