Στις 21 Οκτωβρίου 1805 σημειώθηκε η μεγαλύτερη ναυμαχία και νίκη στην ιστορία του Βασιλικού Ναυτικού (Royal Navy) της Βρετανίας που σηματοδοτεί ταυτόχρονα και το θάνατο του Ναυάρχου Οράτιου Νέλσωνα, του «πατέρα» της μεγάλης αυτής επιτυχίας των Βρετανών, εναντίον του Γαλλικού Στόλου.
Το 1805, στην Ευρώπη κυριαρχούσε ο Ναπολέων Βοναπάρτης, ο οποίος μάλιστα σκεφτόταν να αποβιβαστεί στο «νησί», στη Βρετανία δηλαδή, η οποία κυριαρχούσε στη θάλασσα και είχε επιβάλει ναυτικό αποκλεισμό στα σημαντικότερα ευρωπαϊκά λιμάνια, με αποτέλεσμα ο γαλλικός στόλος του βορρά στη Βρέστη και ο αντίστοιχος του νότου στην Τουλόν της Μεσογείου, να έχουν και αυτοί…αποκλειστεί στους ναυστάθμους τους!
Αν επικεφαλής του Αγγλικού Στόλου της Μεσογείου ήταν ο νικητής των ναυμαχιών του Αμπουκίρ, της Κοπεγχάγης και του Αγ.Βικεντίου, αντιστοίχως επικεφαλής του Γαλλικού Στόλου στην Τουλών, ήταν ο λιγότερο ικανός από τους τρεις μεγάλους Γάλλους ναυάρχους της εποχής. Ο Ναύαρχος Βιλνέβ, ο οποίος είχε αναλάβει τη θέση του Διοικητή του Στόλου αφού ο προκάτοχός του ικανότατος Ναύαρχος Λατούς – Τρεβίλ, πέθανε από καρδιακή προσβολή και ο επίσης πολύ καλός Ναύαρχος Γκαντεώμ ήταν ήδη Διοικητής του Στόλου στη Βρέστη.
Τη στιγμή που ο Νέλσον έψαχνε το Γαλλικό Στόλο στη Μεσόγειο, αυτός με τον Βιλνέβ είχε σπάσει τον αποκλεισμό και κατευθυνόταν προς τη Μαρτινίκα και τις αποικίες και τότε ο Βρετανός Ναύαρχος προσπάθησε να τους καταδιώξει, εις μάτην όμως, καθώς ήταν πίσω τους χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 30 ημερών!
Τότε φαίνεται πως η τύχη του Νέλσωνα άλλαξε. Καθώς μόλις ο Βιλνέβ πληροφορήθηκε ότι τον καταδιώκει ο Βρετανός Ναύαρχος, αποφάσισε να επιστρέψει στο Κάδιξ της Ισπανίας.
Στα ανοιχτά του Φερόλ, ο Βιλνέβ, παρά την αριθμητική του υπεροχή, συγκρούστηκε με τον στολίσκο του Βρετανού Ναυάρχου Κάλντερ και έχασε δυο ισπανικά πλοία στη ναυμαχία του ακρωτηρίου Φινιστέρε. Τότε αντί να κατευθυνθεί προς τη Βρέστη και να ενωθεί με τον υπόλοιπο Γαλλικό Στόλο, εισήλθε στο Κάδιξ και στη Μεσόγειο. Με τη στάση του αυτή έκλεισε οριστικώς το θέμα της γαλλικής αποβάσεως «στο νησί» γεγονός που εξόργισε τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ο οποίος και διέταξε την άμεση αντικατάστασή του!
Αυτή τη δυσάρεστη γι’ αυτόν είδηση την πληροφορήθηκε ο Βιλνέβ και αποφάσισε σε μία κίνηση απελπισίας για να σώσει την καριέρα του, να αποπλεύσει με τον γαλλοϊσπανικό στόλο και να αντιμετωπίσει το Βρετανικό Στόλο της Μεσογείου που είχε το Ναύαρχο Νέλσωνα επικεφαλής.
Οι δυνάμεις των αντιπάλων
Ο Βρετανικός Στόλος του Νέλσωνα παρέταξε 27 πλοία, μαζί με 6 βοηθητικά, 33 συνολικώς, έναντι των 33 γαλλοϊσπανικών με 8 βοηθητικά, συνολικώς 41 σκάφη. Στις 21 Οκτωβρίου 1805, οι δύο Στόλοι συναντήθηκαν έξω από το ακρωτήριο του Τραφάλγκαρ, με σημαντική υπεροχή του Βιλνέβ, ο οποίος διέθετε 30.000 άνδρες έναντι των 17.000 του αντιπάλου του και 2.568 κανόνια έναντι των 2.148 των Βρετανών.
Τη στιγμή που ο Βιλνέβ ακολούθησε μια κλασσική τακτική και παράταξη και είχε τα πλοία του σε μια γραμμή με την πλώρη στο βορρά, ο Νέλσον που βρισκόταν δυτικά από τη γαλλική παράταξη, χώρισε τα πλοία του σε δυο μοίρες και επιτέθηκε το μεσημέρι κάθετα στο γαλλικό στόλο. Ο ίδιος ετέθη με τη ναυαρχίδα του HMS “VICTORY” επικεφαλής της βόρειας μοίρας, ενώ ο Υποναύαρχος Κόλινγουντ, επί του HMS “Royal Sovereign”, επικεφαλής της νότιας μοίρας.
Λίγο πριν τη ναυμαχία ο Νέλσων διέταξε και εξέπεμψε το εξής σήμα του προς τα πλοία του Στόλου του: «Ο Νέλσον είναι βέβαιος ότι ο κάθε άνδρας θα εκπληρώσει το καθήκον του». Με παρέμβαση ενός επιτελούς ο Νέλσον άλλαξε το όνομα του και για ευκολία του σηματωρού το «είναι βέβαιος» και έτσι το ιστορικό πλέον σήμα που εστάλη ήταν «Η Αγγλία περιμένει ότι κάθε άνδρας θα εκπληρώσει το καθήκον του»!
Κορυφαία στιγμή της διοικήσεως του Ναυάρχου Νέλσωνα ήταν η τακτική του, η εφαρμογή δηλαδή του περίφημο «Τ του Νέλσονα», γεγονός που του έδινε ένα τακτικό πλεονέκτημα έναντι του αντιπάλου του. Και αυτό όμως είχε ένα σημαντικό μειονέκτημα. Κατά τη διάρκεια της προσεγγίσεως των δύο στόλων έναντι αλλήλων, ο εχθρικός στόλος θα μπορούσε να χτυπήσει τις πλώρες των αγγλικών πλοίων ανενόχλητος. Όμως αν και ο Βιλνέβ μάντεψε τις προθέσεις του Νέλσονα, εντούτοις δεν έκανε κάποια κίνηση ώστε να αποφύγει την καταστροφή!
Στις 12:00 το μεσημέρι, ο Βιλνέβ διέταξε τα πλοία του να ανοίξουν πυρ, επειδή θεώρησε πως λόγω του σχετικά αδύναμου ανέμου τα αγγλικά πλοία θα δέχονταν πυρά για περισσότερη από μισή ώρα, χωρίς να μπορούν να ανταποδώσουν. Όπερ και εγένετο. Όμως παρά το γεγονός αυτό, ο κυματισμός και η κακή εκπαίδευση Γάλλων και Ισπανών παρέσχον τη δυνατότητα στους Άγγλους να διασπάσουν τις γραμμές τους χωρίς να έχουν υποστεί σημαντικές απώλειες.
Η έμφυτη επιθετικότητα του Ναυάρχου Νέλσωνα απέδωσε καρπούς.
Ο Υποναύαρχος Κόλινγουντ διέσπασε πρώτος τη γαλλοϊσπανική γραμμή και μετά από λίγο και ο ίδιος ο Νέλσον, αφού η ναυαρχίδα του παρενεβλήθη μεταξύ της ναυαρχίδος του Βιλνέβ, και του «Ρεντουτάμπλ».
Στις 14:00 παραδόθηκε το «Ρεντουτάμπλ» και απομονώθηκε η γαλλική ναυαρχίδα «Μπυσεντώρ» που γρήγορα παραδόθηκε στους Βρετανούς.
Στις 16:30 η ναυμαχία είχε τελειώσει, καθώς 18 γαλλοϊσπανικά πλοία και 3 βοηθητικά, είχαν υποστείλει τις σημαίες τους και ένα βυθίστηκε, ενώ οι Άγγλοι δεν είχαν χάσει ούτε ένα πλοίο.
Συνολικώς οι Γάλλοι είχαν 2.200 νεκρούς και οι Ισπανοί άλλους 1.000, ενώ οι τραυματίες στο γαλλοϊσπανικό Στόλο ξεπερνούσαν τους 2.500 άνδρες. Από την πλευρά τους οι Άγγλοι είχαν μικρές απώλειες. Μόλις 450 νεκρούς και 1.250 τραυματίες, όμως ένας από τους νεκρούς τους ήταν ο ίδιος ο Ναύαρχος Νέλσον, ο οποίος επλήγη από τις πρώτες στιγμές της ναυμαχίας από έναν Γάλλο επίλεκτο σκοπευτή και οι υπασπιστές του τον απέσυραν τάχιστα στην καμπίνα του για να μην τον δουν στα αίματα οι άνδρες του πληρώματος και χάσουν το ηθικό τους σε αυτήν την κρίσιμη στιγμή.
Συμπερασματικά θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι Ναπολεόντιοι πόλεμοι δεν κρίθηκαν ασφαλώς στο Τραφάλγκαρ, όμως η ναυμαχία αυτή και η τελική της έκβαση κατέδειξε τη βρετανική αδιαμφισβήτητη κυριαρχία στη θάλασσα, που δεν τόλμησε να αμφισβητήσει κανείς παρά μόνο ο Γερμανικός Αυτοκρατορικός Στόλος στη ναυμαχία της Γιουτλάνδης έναν αιώνα (και περισσότερο) αργότερα, στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου!