«Παροξυσμό κλιμάκωσης των προκλήσεων κατά της Ελλάδος» χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά της Τουρκίας ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς και εξαιτίας της στάσης της «δεν μπορεί να μπει στο σχέδιο της ΕΕ για το φυσικό αέριο". Η Τουρκία δεν μπορεί να είναι μέρος του ενεργειακού σχεδιασμού της Δύσης εάν δεν εγκαταλείψει τη "γαλαζια πατρίδα".
Σε χτεσινοβραδινή του ομιλία αφήνει επίσης αφήνει αιχμές κατά της Γερμανίας, η οποία μαζί με την Τουρκία και Γερμανία το παιγνίδι της Ρωσίας στα ενεργειακά. Στην ομιλία του στο πλαίσιο του Συμποσίου «Διάλογοι της Νισύρου», που διοργάνωσε το ίδρυμα Γεώργιος Μίχαλος σε συνεργασία με τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής με τίτλο «Το Παγκόσμιο αίτημα της Βιωσιμότητας σήμερα», υπάρχει και προειδοποίηση στην κυβέρνηση Μητσοτάκη όσον αφορά στο διάλογο με την Τουρκία για τις ενεργειακές πηγές της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο κ. Σαμαράς αναφέρθηκε στην ανάγκη της ταχύτερης δυνατής απεξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το ρωσικό φυσικό αέριο μέσω της ανάδειξης των δικών της πηγών φυσικού αερίου, ήτοι τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, τα οποία βρίσκονται εντός των κυριαρχικών δικαιωμάτων, ήτοι της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Ελλάδος, της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου.
Ο κ. Σαμαράς τονίζει πως η Τουρκία που «προσπαθεί να καταπατήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος και της Κύπρου» και η οποία βρίσκεται εσχάτως σε έναν «παροξυσμό κλιμάκωσης των προκλήσεων κατά της Ελλάδος» δεν μπορεί να ενταχθεί στον προαναφερθέντα σχεδιασμό, όσο υιοθετεί το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, όσο υποστηρίζει το τουρκο-λιβυικό μνημόνιο και όσο δεν αποδέχεται το Δίκαιο της Θάλασσας.
Ο πρώην πρωθυπουργός κατηγορεί την Τουρκία, που είναι, όπως σημειώνει, ποικίλως εξαρτημένη από τη Ρωσία, ότι κάνει τα πάντα για να εμποδίσει την ανάδειξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, ώστε να μην πληγεί η ολιγοπωλιακή ισχύς της έναντι της Ευρώπης. Μάλιστα, ο κ. Σαμαράς αφήνει σαφέστατες αιχμές και κατά της Γερμανίας, ως η ευρωπαϊκή χώρα, που επέλεξε να εξαρτηθεί από το φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο.
Ο πρώην πρωθυπουργός εκτιμά ότι εκτός του φυσικού αερίου, υπάρχει και το υδρογόνο ως πιθανώς καταλληλότερο καύσιμο μετάβασης, ενώ επιμένει πως «χρειαζόμαστε συνδυασμό μορφών ενέργειας! Δηλαδή, χρειαζόμαστε μια συνεχή αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, αλλά και τρία ακόμα πράγματα ταυτόχρονα: Χρειαζόμαστε παράλληλα όσο πιο καθαρές μονάδες παραγωγής από υδρογονάνθρακες, που θα καλύπτουν τα κενά των ΑΠΕ. Κυρίως από φυσικό αέριο.
Χρειαζόμαστε ακόμα μορφές παγίδευσης του άνθρακα από τέτοιες μονάδες παραγωγής από υδρογονάνθρακες, ώστε να μειωθεί ακόμα λιγότερο το "αποτύπωμά" τους. Και χρειαζόμαστε ακόμα υβριδικές μορφές, που θα μας επιτρέπουν να αποθηκεύουμε ενέργεια που παράγεται με ΑΠΕ χωρίς μεγάλες απώλειες, ώστε να τη χρησιμοποιούμε για να καλύπτουμε τα κενά των ΑΠΕ. Εκεί περίπου βρισκόμαστε σήμερα…».
Όπως είπε ο κ. Σαμαράς «η Ευρώπη ψήφισε το φυσικό αέριο ως καύσιμο της πράσινης μετάβασης εδώ και επτά χρόνια περίπου. Και ενέκρινε δεκάδες δισεκατομμύρια σε δημιουργία έργων υποδομής για το φυσικό αέριο.
Αλλά στο μεταξύ… άλλαξε γνώμη. Και στις αρχές του 2020 "απένταξε", δηλαδή έβγαλε από τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό χρηματοδότησης 120 δισεκατομμύρια τέτοιων έργων υποδομής για φυσικό αέριο.
Κι ύστερα ήλθε ο Πόλεμος της Ουκρανίας και η Ευρώπη ανακάλυψε ότι χρειάζεται επειγόντως τερματικούς σταθμούς φυσικού αερίου - LNG terminals - γύρω από τα παράλιά της και εσωτερικούς αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου, που να το μεταφέρουν από τα παράλια στις μονάδες παραγωγής στο εσωτερικό της.
Δηλαδή στις αρχές του 2022 η Ευρώπη "ανακάλυψε" ότι χρειάζεται τα έργα υποδομής που είχε αποφασίσει το 2015 κι ύστερα είχε αποφασίσει ότι… δεν χρειάζεται το 2020!
Στο μεταξύ τέτοιες παλινωδίες παρατηρήθηκαν και στις ΗΠΑ. Όπου επί Προεδρίες Ομπάμα, το 2013, διακηρύχθηκε ότι η Αμερική θα γίνει η πρώτη εξαγωγός χώρα σε φυσικό αέριο - και μάλιστα σχιστολιθικό.
Ύστερα, επίσης επί Προεδρίας Ομπάμα, οι ΗΠΑ υπέγραψαν για πρώτη φορά τη Συνθήκη των Παρισίων για την σταδιακή κατάργηση της χρήσης υδρογονανθράκων ως το 2050, πράγμα όμως που περιλαμβάνει και το φυσικό αέριο, το οποίο είναι, βέβαια, υδρογονάνθρακας.
Ύστερα επί Προεδρίας Τράμπ, το 2018, η Αμερική αποσύρθηκε - ή μάλλον εξέφρασε την πρόθεση να αποσυρθεί - από την Συνθήκη των Παρισίων για τον περιορισμό των υδρογονανθράκων.
Κι ύστερα, επί Προεδρίας Μπάϊντεν, πλέον, η Αμερική επανήλθε στη συμφωνία για τον δραστικό περιορισμό των υδρογονανθράκων και μάλιστα με ταχύτερους ρυθμούς. Ως το 2035 εί δυνατόν.
Κι ύστερα πάλι - πριν λίγους μήνες - όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Αμερική αποφάσισε να κάνει τα πάντα για να εξάγει φυσικό αέριο στην Ευρώπη - και να τη βοηθήσει να απεξαρτηθεί από το ρωσικό αέριο.
Μόνο που αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δημιουργηθούν υποδομές μέσα στην Ευρώπη, που θα χρειαστούν τουλάχιστο 25 με τριάντα χρόνια για να αποσβεστούν. 'Αρα έχουν νόημα, μόνον αν το ορόσημο για την κατάργηση των υδρογονανθράκων μετατεθεί ξανά, ως το 2045 με 2050 για την Ευρώπη.
Επανερχόμαστε λοιπόν, αναγκαστικά, ότι το φυσικό αέριο είναι "καύσιμο μετάβασης". Και προσπαθούμε να κερδίσουμε το χαμένο χρόνο…
Στην πραγματικότητα βέβαια, μετά την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αναδεικνύεται κι αυτό που υπήρξε για χρόνια… ο "ελέφαντας στο δωμάτιο". Δηλαδή αυτό που όλοι έβλεπαν ή διαισθάνονταν και κανείς δεν τολμούσε να κατονομάσει.
Ότι η Ευρώπη για να απεξαρτηθεί πραγματικά από το ρωσικό αέριο, έπρεπε να αναδείξει τις δικές της - τις ευρωπαικές πηγές και ευρύτερα γειτονικές - πηγές φυσικού αερίου.
Κι εδώ μπαίνουν τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου. Κυρίως αυτά! Τα οποία βρίσκονται μέσα στα κυριαρχικά δικαιώματα Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης - ΑΟΖ όπως λέμε - της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου και του Ισραήλ.
Τα οποία στο σύνολό τους μπορούσαν να απεξαρτήσουν πλήρως την Ευρώπη από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Μόνο που όλο αυτό έχει νόημα, εφ' όσον η Ευρώπη έχει σκοπό να χρησιμοποιεί ευρέως φυσικό αέριο, μέχρι το 2045 τουλάχιστον. Αν πρόκειται να εγκαταλείψει συνολικά το φυσικό αέριο ως το 2030, τότε όλες οι επενδύσεις που χρειάζονται για την έρευνα και την εξόρυξη και τους υποθαλάσσιους αγωγούς και τους χερσαίους αγωγούς - όλες αυτές οι επενδύσεις ΔΕΝ έχουν νόημα και δεν πρόκειται να "αποσβεστούν", αν λειτουργούσαν μόνο για λίγα χρόνια, δηλαδή αν εγκαταλείπαμε το φυσικό αέριο ως το 2030.
Κι έτσι όλη αυτή η "βιασύνη" να φύγουμε από τους υδρογονάνθρακες συνολικά μέχρι το 2030 ή το 2035 αποθάρρυνε και την ανάδειξη των Ευρωπαϊκών υδρογονανθράκων και τη δημιουργία υποδομών φυσικού αέριου στην Ευρώπη. Και ευνοούσε μόνο ένα πράγμα: την ολιγοπωλιακή εξάρτηση από το Ρωσικό φυσικό αέριο! Ουσιαστικά διαιώνιζε την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο…
Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας στην ΕΕ, το πρώτο εξάμηνο του 2014, η κυβέρνησή μας - και με υπουργό τότε, τον φίλο μου Γιάννη Μανιάτη - είχε θέσει στους Ευρωπαίους, τη σημασία των ευρωπαϊκών υδρογονανθράκων και την κατοχύρωσης της ΑΟΖ των ευρωπαϊκών χωρών - στη Μεσόγειο και όχι μόνο.
Τότε οι Αμερικανοί, επί Προεδρίας Ομπάμα ακόμα, μας είχαν προειδοποιήσει πολύ διακριτικά, ότι οι Γερμανοί είναι "παντρεμένοι" με το ρωσικό αέριο. Και δεν θα είναι πολλοί πρόθυμοι ούτε να απεξαρτηθούν οι ίδιοι, ούτε να βοηθήσουν την ανάδειξη ευρωπαϊκών κοιτασμάτων.
Πράγματι, η Γερμανία, αποφάσισε το 2015 να προχωρήσει στον αγωγό North Stream-2 που θα μετέφερε ρωσικό φυσικό αέριο από τη Βαλτική, παρακάμπτοντας την Ουκρανία.
Προσέξτε: Τότε που όλοι ήδη καταγγέλλαμε τη Ρωσία, για την προσάρτηση της Κριμαίας, η Γερμανία ταυτόχρονα συμφωνούσε στον νέο αγωγό που θα εξασφάλιζε τη ροή ρωσικού αερίου, παρακάμπτοντας την Ουκρανία!
Και δείτε τώρα: Πάμε ενάμιση χρόνια αργότερα. Όταν μας προέκυψε και η "Γαλάζια Πατρίδα" της Τουρκίας. Δηλαδή, το μεγάλο σχέδιο του Ερντογάν να διεκδικήσει τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου, καταπατώντας τα κυριαρχικά δικαιώματα στις ΑΟΖ δύο κρατών μελών της ΕΕ: της Ελλάδας και της Κύπρου!
Κι ύστερα το τουρκολυβικό Μνημόνιο που δέσμευε ως δήθεν "τουρκική" ΑΟΖ θαλάσσια περιοχή κάτω από την Κρήτη. Δηλαδή η Τουρκία δεν αμφισβητούσε μόνο μέρος της επήρειας κάποιων μικρών νησιών στο Αιγαίο, αλλά το σύνολο της επήρειας ΟΛΩΝ των νησιών και στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο παντού - ακόμα και της Κρήτης.
Ενώ το Δίκαιο της Θάλασσας - το λεγόμενο UNCLOS του 1982 - προβλέπει σαφώς, ότι ΟΛΑ τα κατοικήσιμα νησιά έχουν πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ, ακόμα και τα πιο μικρά, ακόμα και το σύμπλεγμα του Καστελόριζου…
Πολλώ μάλλον η Κρήτη…
Και λάβετε υπόψιν σας στο σημείο αυτό, ότι η Τουρκία ξεδίπλωνε αυτή τη στρατηγική της "Γαλάζιας Πατρίδας", την περίοδο που άρχισε να συνδέεται όλο και περισσότερο, με ποιόν; Με τη Ρωσία!
Την ίδια περίοδο, που πήρε τους S-400 από τη Ρωσία. Την ίδια περίοδο που ξεκίνησε την οικοδόμηση πυρηνικού σταθμού από τη Ρωσία, στο Ακουγιού. Την ίδια στιγμή που διεύρυνε η ίδια την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο, από τη Μαύρη Θάλασσα. Την ίδια περίοδο που εξαρτιόταν όλο και περισσότερο μέσω κυκλωμάτων "μαύρης οικονομίας" από το Κατάρ, που είναι συνεταίρος του ρωσικού μονοπωλίου ενεργείας.
Αρχίζουμε λοιπόν, να βλέπουμε τώρα την πλήρη εικόνα:
Η Τουρκία, εξαρτημένη με ποικίλους τρόπους από τη Ρωσία, έκανε τα πάντα για να εμποδίσει την ανάδειξη των ευρωπαϊκών κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο.
Και αυτό την έφερε σε ευθεία αντιπαράθεση με τις δύο χώρες μέλη της ΕΕ στην περιοχή, την Ελλάδα και την Κύπρο. Τα κυριαρχικά δικαιώματα των οποίων προσπαθεί να καταπατήσει…
Ποιός ευνοείται απ' αυτό; Εκείνη η χώρα που είναι ο βασικός πάροχος φυσικού αερίου στην Ευρώπη: η Ρωσία.
Που δεν θέλει με τίποτε να χάσει την ολιγοπωλιακή της ισχύ πάνω στην Ευρώπη…
Και ποιά άλλη Ευρωπαίκή χώρα έκανε ό,τι μπορούσε για να μην παρθούν μέτρα από την ΕΕ κατά της Τουρκίας;
Η Γερμανία! Τι "σύμπτωση"; Η χώρα που κατ' εξοχήν είχε αποφασίσει να εξαρτηθεί από το "φθηνό" ρωσικό αέριο…
Ενώ οι ΗΠΑ έπαιρναν μέτρα κατά της Τουρκίας, λόγω προμήθειας των ρωσικών πυραύλων S-400, την ίδια στιγμή η Γερμανία πρότεινε…"θετική ατζέντα", δηλαδή "καλοπιάσματα" της Τουρκίας.
Μ' άλλα λόγια, η κατ' εξοχήν ευρωπαϊκή χώρα που ήταν εξαρτημένη ενεργειακά από το ρωσικό αέριο, η Γερμανία, "ξέπλενε" την άλλη χώρα της περιοχής, που ήταν ακόμα πιο εξαρτημένη από τη Ρωσία, την Τουρκία, την ώρα που η Τουρκία έπαιζε το παιγνίδι της Ρωσίας και εμπόδιζε την ανάδειξη των ευρωπαϊκών υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Τελικά και οι δύο - Τουρκία και Γερμανία - το παιγνίδι της Ρωσίας παίζανε!
Αυτά όλα, βέβαια, σήμερα έχουν ανατραπεί.
Μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Γερμανία αναγκάστηκε να αλλάξει στρατηγική. Και πάντως η Ευρώπη αποφασίζει να απεξαρτηθεί από το ρωσικό αέριο. Πράγμα όχι εύκολο. Αλλά πλέον αποφασίστηκε.
Που σημαίνει ότι ξαναμπαίνουν στην ατζέντα και τα κοιτάσματα αερίου σε Ελλάδα και η Κύπρο, και πιθανότατα ο αγωγός EastMed για τη μεταφορά τους στην Ευρώπη.
Και όλες οι ευρωπαϊκές υποδομές που είχαν "απενταχθεί" το 2020.
Ενώ η Τουρκία βρίσκεται σε αληθινό παροξυσμό κλιμάκωσης των προκλήσεων έναντι της Ελλάδας.
Αυτά τα τελευταία δεν θα το σχολιάσω σήμερα.
Μερικές μόνο καταληκτικές παρατηρήσεις:
Ερώτηση: Μπορεί η Τουρκία να μπει κι αυτή - έστω κι από δω και στο εξής - στο μεγάλο σχέδιο απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο;
Κατά τη γνώμη μου όχι! Όσο παραμένει ποικιλοτρόπως εξαρτημένη από εξω-ευρωπαίκά και αντιδυτικά συμφέροντα: Από τη Ρωσία, από την Κίνα, από το Κατάρ, από το Ιράν, από τους τζιχαντιστές στον μουσουλμανικό κόσμο…
Προσπάθησε το τελευταίο διάστημα να "τα βρει" και με το Ισραήλ, και με την Αίγυπτο και με τη Σαουδική Αραβία. Δεν τα κατάφερε…
Όλοι τη βλέπουν ως κράτος "ταραξία" - ως «χώρα Πειρατή».
Ο μόνος τρόπος να "ενσωματωθεί" η Τουρκία σε μια νέα δυτική πολιτική ασφαλείας για την ευρύτερη περιοχή είναι αν αλλάξει στρατηγική, αν εγκαταλείψει την "Γαλάζια πατρίδα", αν εγκαταλείψει τα όνειρα παλινόρθωσης της Οθωμανικής επιρροής, αν αποδεχθεί τα δικαιώματα των γειτόνων της. Αυτό δεν συμβαίνει σήμερα. Ούτε φαίνεται πιθανό να συμβεί στην μετά Ερντογάν εποχή. Οι επίδοξοι διάδοχοί του, συχνά ακούγονται μοιάζουν ακόμα χειρότεροι…
Η νέα δυτική στρατηγική στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να «ενσωματώσει» την Τουρκία χωρίς να αυτοαναιρεθεί…
Κι αυτό η Γαλλία τουλάχιστον, το έχει αντιληφθεί. Και κάποιοι στις ΗΠΑ, όπως ο Γερουσιαστής Μενέντεζ, επίσης…'
Αλλη ερώτηση: πέρα από το φυσικό αέριο, υπάρχουν άλλα καύσιμα μετάβασης;
Η απάντηση είναι ναι. Το υδρογόνο, για παράδειγμα. Έχει πολύ μεγάλες προοπτικές. Κι από μόνο του, είναι απολύτως "καθαρό". Δεν εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα.
Μπορεί ακόμα να λύσει και το πρόβλημα "διακοψιμότητας" των ΑΠΕ. Γιατί μπορεί όταν λειτουργούν οι ΑΠΕ να παράγουν υδρογόνο (από ηλεκτρόλυση ύδατος) και να αποθηκεύεται το υδρογόνο, ως καύσιμο πλέον.
Εδώ βέβαια υπάρχουν προβλήματα που ακόμα δεν έχουν λυθεί. Η υγροποίηση του υδρογόνου, για παράδειγμα απαιτεί πίεση και ψύξη πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη υγροποίηση του φυσικού αερίου. Πράγμα που έχει κόστος.
Από την άλλη πλευρά μπορεί να παράγεται υδρογόνο από φυσικό αέριο. Κι αυτό λύνει πολλά προβλήματα. Αλλά ενώ είναι πολύ πιο "καθαρό" εξακολουθεί να χρησιμοποιεί φυσικό αέριο, δηλαδή υδρογονάνθρακες έστω και με πολύ μικρότερη παραγωγή ρύπων. Και πάντως απαιτεί μεγάλες επενδύσεις σε έρευνα και σε αποθηκευτικούς χώρους.
Πάντως το υδρογόνο είναι ίσως η καλύτερη λύση μετάβασης που έχουμε σήμερα.
Αλλη ερώτηση: μπορούμε να αναβάλλουμε - ως ανθρωπότητα - την οριστική απαλλαγή μας από τους υδρογονάνθρακες;
Η απάντηση εδώ δεν είναι εύκολη. Το βέβαιο είναι ότι δεν μπορούμε να τη βιάσουμε, περισσότερο απ' όσο μας επιτρέπει η τεχνολογία. Αυτή που υπάρχει σήμερα, κι αυτή που είναι ρεαλιστικό να προκύψει στις επόμενες δεκαετίες. Γιατί μη ξεχνάμε πως όταν αποφασίζουμε σήμερα για ενέργεια, οι αποφάσεις μας θα καθορίσουν τα επόμενα τριάντα με πενήντα χρόνια…
Υπάρχουν λοιπόν, αυτοί που υποστηρίζουν πως όσα ήδη έχουν αποφασιστεί είναι "πολύ λίγα". Υπάρχουν άλλοι που υποστηρίζουν πως είναι "υπερβολικά" και δεν τα αντέχουν ούτε οι αναπτυγμένες οικονομίες ούτε οι φτωχότερες. .
Το μόνο βέβαιο είναι ότι μια πολιτική που καταδικάζει σε ενεργειακή φτώχεια και την πλούσια Δύση και τον φτωχό Τρίτο κόσμο δεν είναι βιώσιμη.
Χρειαζόμαστε επειγόντως να προσαρμόσουμε τους στόχους μας σε πιο ρεαλιστικούς, πιο μακροχρόνια βιώσιμους και πιο "καθαρούς".
Που να επιτρέπουν στις πλούσιες χώρες να μειώσουν την εξάρτησή τους από εισαγόμενους υδρογονάνθρακες, χωρίς να πάθουν αναπτυξιακή καθίζηση.
Και να επιτρέπουν στις φτωχές χώρες να αναπτυχθούν ταχύρρυθμα, χωρίς να επαναλάβουν τα λάθη της αναπτυγμένης Δύσης στο παρελθόν.
Είναι εφικτό αυτό;
Είναι! Αν αποφύγουμε τις ιδεοληψίες. Το φυσικό αέριο είναι μέρος της λύσης. Υβριδικά σχήματα, όπως το υδρογόνο ή και τα υδροηλεκτρικά ακόμα, είναι μέρος της λύσης.
Πυρηνικά εργοστάσια είναι κι αυτά μέρος της λύσης. Για χώρες, βέβαια, που δεν είναι σεισμογενείς όπως η Ελλάδα.
Και μονάδες σύντηξης παίζουν, που ακόμα όμως δεν υπάρχουν σε κλίμακες αξιοποιήσιμες εμπορικά.
Κλείνω με τρία πράγματα!
Πρώτον, «οι καιροί ου μενετοί». Όχι άλλα πίσω-μπρός, όπως έκανε τελευταία και η Ευρώπη και η Αμερική.
Δεύτερον, στρατηγική σε βάθος χρόνου, που την αντέχουν όλοι - πλούσιοι και φτωχοί.
Τρίτον, μακριά από ιδεοληψίες…
Γιατί σχεδόν πάντα η Ιστορία δείχνει:
Πώς "βιώσιμο" είναι ό,τι χτίζει ένα καλύτερο αύριο.
Όχι ότι αδιαφορεί για το σήμερα…
Σας ευχαριστώ πολύ».