Άνοιξαν διάπλατα και πάλι τα εθνικά θέματα με την ελληνική κυβέρνηση να έχει μπροστά της μια πλούσια και καυτή ατζέντα με κορυφαία ζητήματα το μεταναστευτικό και τα ελληνοτουρκικά.
Από τις Βρυξέλλες στη Σύνοδο Κορυφής δεν βγήκε «λευκός καπνός». Με βάση τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μόνο το 20% των παράτυπων μεταναστών επιστρέφουν πίσω στις χώρες τους, με τους «27» να ζητούν την αύξηση και την επιτάχυνση των επιστροφών.
Παρά ταύτα, κατέληξαν στις βασικές αρχές της μεταναστευτικής πολιτικής οι «27» στις Βρυξέλλες, με τις οποίες ξεκινά η αλλαγή στάσης της Ευρώπης επί το αυστηρότερον, ιδιαίτερα στο θέμα των παράτυπων μεταναστών. Άνοιξε επίσης επισήμως για πρώτη φορά η συζήτηση για την εξωτερική ανάθεση της διαδικασίας ασύλου σε τρίτες χώρες, ωστόσο συγκεκριμένα μέτρα δεν ανακοινώθηκαν και οι όποιες αποφάσεις παραπέμπονται για το μέλλον.
Στην Αθήνα πάντως επικρατεί ικανοποίηση, βλέποντας να υιοθετούνται οι προτάσεις της ελληνικής αποστολής, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να δηλώνει από τη βελγική πρωτεύουσα πως οι επιστροφές θα πρέπει να τρέξουν πιο γρήγορα. «Ερχόμαστε τώρα να συμπληρώσουμε ως επόμενο βήμα τη δρομολόγηση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για τις επιστροφές. Διότι η επιχειρηματολογία μας θα είναι πλήρης μόνο αν πούμε ότι εμείς καθορίζουμε ποιος θέλει να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά όποιος δεν μπορεί και δεν έχει θέση στην Ευρώπη γιατί δεν δικαιούται άσυλο πρέπει να επιστρέφει στη χώρα από την οποία προήλθε», τόνισε ο πρωθυπουργός. «Θέσεις που προ εξαμήνου δεν μπορούσες ούτε να υπονοήσεις αποτελούν σήμερα κοινό τόπο», σχολίαζε Ευρωπαίος διπλωμάτης στο Politico αναφερόμενος στο Μεταναστευτικό.
Το κοινό ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής μπορεί να είναι γενικόλογο (όπως άλλωστε συμβαίνει σχεδόν πάντα στην ΕΕ), αλλά η χθεσινή Σύνοδος ίσως αποδειχθεί σημείο καμπής για την ευρωπαϊκή στάση. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποσχέθηκε να παρουσιάσει μια αναθεωρημένη εκδοχή τού τι είναι «ασφαλής προορισμός» εκτός ΕΕ καθώς και των διαδικασιών απέλασης όσων δεν γίνεται δεκτή αίτηση ασύλου. Όταν ρωτήθηκε πού θα μπορούσαν να δημιουργηθούν στρατόπεδα εκτοπισμού, δήλωσε ότι έχει κατά νου περισσότερο το αγγλικό σχέδιο για τη Ρουάντα (που απορρίφθηκε από τη βρετανική Δικαιοσύνη) και λιγότερο το ιταλικό για την Αλβανία. Δημιουργήθηκε επίσης το «παράθυρο» που ζητούσε η Πολωνία, να μπορεί να αναστέλλει συνολικά τη διαδικασία ασύλου «καθώς έκτακτες συνθήκες απαιτούν κατάλληλα μέτρα».
Όταν η πρόεδρος της Κομισιόν ρωτήθηκε αν αυτό είναι συμβατό με το Διεθνές Δίκαιο, απάντησε καταφατικά «στον βαθμό που τα μέτρα είναι προσωρινά και αναλογικά».
Στο κείμενο συμπερασμάτων οι ηγέτες ζητούν «αποφασιστική δράση σε όλα τα επίπεδα για τη διευκόλυνση, αύξηση και επιτάχυνση των επιστροφών από την ΕΕ», θέμα που έθεσε μετ’ επιτάσεως η ελληνική πλευρά και όλοι αναγνωρίζουν ότι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βήματα για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Σύμφωνα με το Politico όμως, δεν υπάρχει καν αναφορά στο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, που υιοθετήθηκε μόλις προ εξαμήνου, παρά τις αντιρρήσεις της Πολωνίας και άλλων κρατών. Μάλιστα ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, ανέφερε στη Σύνοδο ότι οι παράτυποι μετανάστες που προωθούν η Ρωσία και η Λευκορωσία κοστίζουν στη χώρα του 600 εκατομμύρια ευρώ ετησίως και επιθυμούν να μεταβούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Το δεύτερο ζήτημα στο οποίο δίνει μεγάλη σημασία η κυβέρνηση αφορά τα ελληνοτουρκικά με την επικείμενη συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν στις 8 Νοεμβρίου. Δεν είναι αναγκαστικά ορόσημο το ραντεβού που θα γίνει στην Αθήνα, καθώς οι δυο υπουργοί Εξωτερικών ενδεχομένως να ξαναβρεθούν πριν πραγματοποιηθεί το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας τον Ιανουάριο στην Άγκυρα. Με την Τουρκία να επιμένει να βάζει όλα τα ζητήματα επάνω στο τραπέζι ως «πακέτο» είναι σαφές πως τα δύσκολα θέματα δεν μπορούν να προχωρήσουν. Για την ελληνική πλευρά η μοναδική διαφορά είναι η ΑΟΖ και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Δεν τίθεται θέμα συζήτησης κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας. Αυτό που δεν θα μείνει στην άκρη είναι η ενδυνάμωση της θετικής ατζέντας προκειμένου τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο να διατηρηθούν.