Εκατοντάδες ασυνόδευτα παιδιά, που έφτασαν ανάμεσα σε πρόσφυγες και μετανάστες, έχουν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα. Πώς περιγράφουν τα ίδια την εμπειρία τους. Τι αποκαλύπτουν τα στοιχεία για τα χιλιάδες παιδιά που χάνονται στην Ευρώπη.
“Όταν θέλεις, μπορείς να γίνεις αυτό που ονειρεύεσαι” λέει ο Αλί, που στα 17 του χρόνια ξεκίνησε μόνος του από το Πακιστάν, για να φτάσει στην Ευρώπη.
Ο Αλί είναι ένα από τα 2.248 παιδιά που καταγράφηκαν το 2015, από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), στην Ελλάδα χωρίς τη συνοδεία κάποιου ενήλικα και ένα από τα 485 ασυνόδευτα ανήλικα που διαβιούν σήμερα σε ειδικούς ξενώνες στη χώρα μας.
Στην πλειονότητά τους (95%) πρόκειται για αγόρια άνω των 12 ετών.
Αφγανιστάν, Συρία, Πακιστάν και Αίγυπτος είναι κατά κύριο λόγο οι χώρες προέλευσης των παιδιών, που κάνοντας μόνα τους το ταξίδι, έχουν συχνά τον ρόλο του προπομπού για την υπόλοιπη οικογένεια.
Ο 15χρονος Ριζά ξεκίνησε μαζί με τους γονείς του από το Αφγανιστάν, γιατί «είχε πόλεμο». “Πηγαίναμε από τα βουνά και οι διακινητές μας πήγαιναν χέρι με χέρι. Ο ένας διακινητής μας παρέδιδε στον άλλον”, λέει περιγράφοντας το διάρκειας δύο μηνών ταξίδι του, κατά το οποίο χωρίστηκε με τους γονείς του, που παρέμειναν στο Ιράν.
Το κόστος της διαδρομής είναι δυσβάσταχτο για πολλές οικογένειες. Χαρακτηριστικό είναι το ποσό των 4.500 ευρώ που πλήρωσε ο Αλί μόνο για να διασχίσει το Αιγαίο. Έφυγε από το Πακιστάν καλύπτοντας την απόσταση μέχρι τα τουρκικά παράλια με τα πόδια ή με λεωφορεία και
“κοιτάζοντας” πίσω λέει ότι, η μόνη στιγμή που φοβήθηκε ήταν όταν μπήκε στο φουσκωτό.
Πρώτος σταθμός η Ελλαδα
Πολλά από τα παιδιά που φτάνουν μόνα τους στην Ελλάδα δεν καταγράφονται ως ασυνόδευτα ανήλικα. Το πρόβλημα στην ταυτοποίησή τους υπάρχει γιατί, αφενός αυτή γίνεται μέσω συνέντευξης και όχι εξετάσεων DNA, αφετέρου επειδή πολλά παιδιά συνοδεύονται από κάποιον ενήλικα ο οποίος δεν είναι συγγενής τους, αλλά δηλώνουν ότι είναι, ώστε να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη, αποφεύγοντας διαδικασίες που θα τα “καθηλώσουν” σε ελληνικό έδαφος.
Στην περίπτωση που κάποιο παιδί πιστοποιηθεί ως ανήλικο ασυνόδευτο, υποχρεούται να παραμείνει στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής, έως ότου το ΕΚΚΑ, - που έχει την ευθύνη να φροντίσει για τη στέγασή τους στους ξενώνες που διαχειρίζονται ΜΚΟ σε διάφορα σημεία της επικράτειας - βρει κάποια κενή θέση γι’ αυτούς.
“Η καταγραφή έχει εν μέρει βελτιωθεί” λέει ο Χρήστος Δημόπουλος, κοινωνικός λειτουργός του ΕΚΚΑ, αναφερόμενος στη συμμετοχή της Frontex και των ΜΚΟ σε αυτήν τη διαδικασία. Επιπλέον, όπως σημειώνει ο ίδιος, “με το κλείσιμο των συνόρων αυξήθηκε η καταγραφή σε δεύτερο χρόνο. Παιδιά που δεν εντοπίζονται ως ασυνόδευτα στα ελληνικά σύνορα, καταγράφονται σε δεύτερο χρόνο, αφού σύμφωνα με υπουργική απόφαση, οποιοσδήποτε φορέας ή οργανισμός τα εντοπίσει, στέλνει αμέσως αίτημα στέγασής τους στο ΕΚΚΑ”.
Η ΜΕΤΑδραση, ανέλαβε να καλύψει το κενό στις συνοδείες ασυνόδευτων ανηλίκων, (που αρχικά έκανε η Αστυνομία) ξεκινώντας τις συνοδείες το 2011 και μέχρι σήμερα το δίκτυο των 44 ειδικά εκπαιδευμένων ατόμων της έχει συνοδεύσει πάνω από 3.500 παιδιά. Κάθε συνοδεία γίνεται από έναν επικεφαλής κοινωνικό επιστήμονα, εθελοντές και διερμηνείς. “Τον πρώτο χρόνο, μας κυνηγούσαν οι διακινητές, ακόμα έχουμε ένα – δυο τέτοια περιστατικά το χρόνο” λέει η πρόεδρος της ΜΕΤΑδρασης Λώρα Παππά, επισημαίνοντας την αλληλένδετη σχέση μεταξύ διακινητών και παιδιών. Για το λόγο αυτόν, αν για παράδειγμα, πρόκειται να συνοδευτούν επτά – οκτώ παιδιά, υπάρχουν τέσσερις συνοδοί.
Φιλοξενία για λίγους στους ξενώνες
Τα αιτήματα στέγασης στο ΕΚΚΑ είναι σχεδόν διπλάσια από τις διαθέσιμες θέσεις. Από τα 1353 ασυνόδευτα που είναι καταγεγραμμένα στην Ελλάδα από τις αρχές του χρόνου, μόλις τα 485 φιλοξενούνται σε κάποιον ξενώνα, ενώ ακόμα 393 περιμένουν για μία θέση. Πολλά από αυτά παραμένουν στα κλειστά Κέντρα Πρώτης Υποδοχής στα νησιά, σε τοπικά αστυνομικά τμήματα, ενώ άλλα βρίσκονται άστεγα ή φιλοξενούνται από ενήλικες ομοεθνείς τους.
Οι ξενώνες είναι ανοιχτές δομές, στις οποίες φιλοξενούνται κατά μέσο όρο είκοσι (20) παιδιά, για διάστημα έξι με οκτώ μηνών, όσο διαρκεί η διαδικασία επανένωσης με τις οικογένειές τους στην Ευρώπη. “Τα περισσότερα παιδιά θέλουν να πάνε στο σχολείο στο διάστημα της παραμονής τους” παρατηρεί ο Ανδρέας Δήμου, υπεύθυνος ενός εκ των τριών ξενώνων της οργάνωσης Praksis, του Στέγη plus.
Η φοίτηση γίνεται σε πολυπολιτισμικά σχολεία και αποτελεί μία από τις δραστηριότητες για τα παιδιά, ενώ με τη συμβολή εθελοντών παρακολουθούν μαθήματα ξένων γλωσσών, μουσικής, αθλητικών και άλλων δραστηριοτήτων.
Ο ξενώνας καλύπτει τις ανάγκες όσων παιδιών φιλοξενούνται εκεί, τη στιγμή που εντοπίζεται σοβαρό κενό στο θέμα των επιτρόπων. Για την εφαρμογή νομικών διαδικασιών, είναι απαραίτητη η εμπλοκή του επιτρόπου, που έχει ουσιαστικά τον ρόλο του κηδεμόνα, ρόλο τον οποίον έχει ο Εισαγγελέα Ανηλίκων. “Ακόμα και για να πάνε στο σχολείο, χρειάζεται η υπογραφή του”, σημειώνει ο Α. Δήμου. Το κενό αυτό, μαζί με την ιδιαίτερη φροντίδα που χρήζουν κάποια από τα παιδιά, καλύπτει εν μέρει η ΜΕΤΑδραση με την ομάδα των δώδεκα ειδικά εκπαιδευμένων ατόμων της. Ο θεσμός της επιτροπείας, φαίνεται ότι απέδωσε καρπούς. “Είδαμε ότι τα παιδιά που είχαν επίτροπο είχαν 35- 40% πιθανότητα να μείνουν και να μη συνεχίσουν το ταξίδι μόνα τους”, λέει η Λ. Παππά. Επιπλέον, “τα παιδιά ανυπομονούν να έχουν τον άνθρωπό τους. Ο επίτροπος θα πάει μαζί τους στο σχολείο, το νοσοκομείο, θα οργανώσει τις ασχολίες του παιδιού”.
Το έντονο ενδιαφέρον για φιλοξενία ασυνόδευτων ανηλίκων από οικογένειες στάθηκε αφορμή για την υλοποίηση του προγράμματος της αναδοχής, το οποίο ξεκίνησε η ΜΕΤΑδραση, με τη συμβολή του Δικτύου Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων και μετά από συνεργασία με χώρες της Ευρώπης. Τους τελευταίους δύο μήνες οκτώ παιδιά φιλοξενούνται από οικογένειες. Η αλλαγή στην ψυχολογία των παιδιών, που επωφελήθηκαν από τη δράση της αναδοχής, αποδεικνύει την επιτυχία του θεσμού. Ωστόσο, “με δεδομένη τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται, αν η ομάδα είχε τη δυνατότητα να αποτελείται από περισσότερα μέλη, θα μπορούσε να αυξηθεί ο αριθμός των αναδοχών” σημειώνει η Λ.Παππά, παρατηρώντας, επίσης ότι, ο αντίκτυπος της αναδοχής είναι θετικός και σε οικονομικό επίπεδο, αφού “στοιχίζει μόλις το 20% της συνολικής δαπάνης, σε σχέση με το κόστος ενός παιδιού σε δομή φιλοξενίας”.
Από τον εγκλωβισμό και τη φυγή στην παραμονή
Τα περασμένα χρόνια και μέχρι που έκλεισαν τα σύνορα, οι φυγές των παιδιών από τους ξενώνες ήταν συνεχής. Πάνω από το 80% των ανηλίκων συνέχιζαν το ταξίδι τους, προς τις Σκανδιναβικές χώρες και τις χώρες της βόρειας Ευρώπης.
Η διαδικασία της επανένωσης, με την εμπλοκή των γραφειοκρατικών διαδικασιών, μπορεί να φτάσει μέχρι και τον ένα χρόνο. Παράγοντας ανασταλτικός για να ακολουθήσουν τα παιδιά αυτήν την οδό, αφού οι διακινητές το΄θς υπόσχονται άφιξη στον προορισμό τους μέσα σε λίγες μέρες.
Η κατάσταση άλλαξε ριζικά με το κλείσιμο των συνόρων. Τα παιδιά εγκλωβίστηκαν στην Ελλάδα , παραμένοντας στους ξενώνες και έτσι καταδείχθηκε το πρόβλημα της έλλειψης των διαθέσιμων θέσεων φιλοξενίας.
Η αδυναμία συνέχισης του ταξιδιού και η μετάβαση σε μια άλλη πραγματικότητα, από αυτήν στην οποία έχουν μεγαλώσει, ώθησε “πολλά παιδιά να εκφράσουν την επιθυμία να μείνουν στην Ελλάδα” παρατηρεί ο Α. Δήμου, ενώ η Βασιλική Γιαμαλή, υπεύθυνη και κοινωνική λειτουργός του ξενώνα Εστία, αναφερόμενη στις προοπτικές που έχουν τα παιδιά που παραμένουν στη χώρα μας, σημειώνει ότι, “είναι δύσκολες οι συνθήκες στην αγορά εργασίας”, αφού δεν είναι εύκολο να βγάλει κάποιος άδεια εργασίας, ενώ οι επιλογές τους στον εργασιακό τομέα περιορίζονται στη διερμηνεία.
Διαβάστε στο δεύτερο μέρος της έρευνας τις αποκαλυπτικές δηλώσεις των αρμόδιων φορέων για τα χιλιάδες παιδιά που εξαφανίζονται από τα ελληνικά και ευρωπαϊκά εδάφη. Τι ονειρεύονται τα παιδιά που παραμένουν στην Ελλάδα.
Την Πέμπτη (26/05) το Β' μέρος της έρευνας
Υποσημειώσεις
[i]Η λειτουργία των ΜΚΟ είναι υπό τον έλεγχο του ΕΚΚΑ, που υπάγεται στο υπουργείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Η χρηματοδότησή τους προέρχεται από καθυστερημένες κρατικές επιχορηγήσεις, ενώ τα ευρωπαϊκά προγράμματα που την στήριζαν έχουν λήξει. Το επόμενο πρόγραμμα χρηματοδότησής τους από την ΕΕ θα χορηγηθεί απευθείας στους φορείς διαχείρισης του προσφυγικού. Ζωτικό για τη λειτουργία των δομών ρόλο παίζουν οι δωρεές διεθνών οργανισμών, μεταξύ των οποίων το EEA Grants, η Ύπατη Αρμοστεία και το Save the Children, τα Ιδρύματα μεταξύ των οποίων το Μποδοσάκη, το Σταύρος Νιάρχος, The Hellenic Initiative, οι μεγάλες ή μικρότερες αλυσίδες καταστημάτων που προσφέρουν οικονομική ενίσχυση και τρόφιμα, οι ιδιώτες που παρέχουν ήδη μαγειρικής, ακόμα και μαγειρεμένα φαγητά για τα παιδιά.
[ii]Σε αρκετές περιπτώσεις, τα εισιτήρια των παιδιών και των συνοδών τους διατίθενται δωρεάν από την Blue Star Ferries και την Hellenic Seaways, ενώ σε ειδικές περιπτώσεις συνοδειών χορηγούνται από την Aegean Airlines.