Όταν το Κολλέγιο των Καρδιναλίων επέλεξε τον Πάπα Φραγκίσκο το 2013, αναζητούσε έναν «ξένο» προς τα παραδοσιακά κυκλώματα της Ρώμης — κάποιον που θα μπορούσε να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά και να αναστυλώσει το κύρος της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία τότε έπνεε τα λοίσθια λόγω σκανδάλων και εσωτερικών κρίσεων.
Τελικά, απέκτησαν κάτι παραπάνω απ’ αυτό: έναν Πάπα ανατρεπτικό, απρόβλεπτο, παγκόσμιο — και σε πολλές περιπτώσεις, πιο προοδευτικό απ’ ό,τι είχαν τολμήσει να φανταστούν.
Σήμερα, μετά τον θάνατό του, το ερώτημα δεν είναι μόνο «ποιος θα είναι ο επόμενος Πάπας;», αλλά «ποια Εκκλησία θα αναδυθεί μέσα από την εκλογή του;». Το διακύβευμα είναι τεράστιο: το μέλλον των 1,4 δισεκατομμυρίων Καθολικών σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχείς ρυθμούς.
Το κονκλάβιο —η μυστική εκλογική διαδικασία στην Καπέλα Σιστίνα— αναμένεται πιο απρόβλεπτο από ποτέ. Το 80% των καρδιναλίων που θα μπουν στην αίθουσα για να εκλέξουν τον επόμενο Ποντίφικα, διορίστηκαν από τον ίδιο τον Φραγκίσκο. Οι περισσότεροι συμμετέχουν για πρώτη φορά, κουβαλώντας νέες προοπτικές: φωνές από την Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αμερική.
Είναι μια σύνθεση που καθρεφτίζει την παγκοσμιοποίηση της Εκκλησίας — και συνάμα ένα σώμα που ενδέχεται να συνεχίσει το πνεύμα του προκατόχου, ή να κάνει μια απροσδόκητη στροφή. Ένα είναι βέβαιο: η εκλογή του νέου Πάπα δεν θα είναι μια απλή τελετουργία αλλαγής φρουράς. Είναι ένα σταυροδρόμι για το μέλλον της πίστης, της θεολογίας και της σχέσης της Εκκλησίας με τον σύγχρονο κόσμο.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας, λιγότεροι από τους μισούς εκλέκτορες προέρχονται από την Ευρώπη και παρότι το σώμα των εκλεκτόρων φέρει τη σφραγίδα του Φραγκίσκου, δεν πρόκειται αποκλειστικά για προοδευτικούς ή παραδοσιακούς καρδιναλίους.
Για όλους αυτούς τους λόγους, είναι πιο δύσκολο από ποτέ να προβλέψει κανείς ποιος θα εκλεγεί επόμενος Πάπας.
Θα μπορούσαν οι καρδινάλιοι να εκλέξουν έναν Πάπα από την Αφρική ή την Ασία, ή να προτιμήσουν κάποιον από τους έμπειρους του Βατικανού.
Οι τέσσερις επικρατέστεροι διάδοχοι
Pietro Parolin
Εθνικότητα: Ιταλική
Ηλικία: 70 ετών
Ο ήπιος στον λόγο Ιταλός Καρδινάλιος Pietro Parolin υπήρξε υπουργός Εξωτερικών του Βατικανού υπό τον Πάπα Φραγκίσκο, γεγονός που τον καθιστά τον βασικό του σύμβουλο. Ο υπουργός Εξωτερικών είναι επίσης επικεφαλής τηςΡωμαϊκής Κουρίας, της κεντρικής διοίκησης της Καθολικής Εκκλησίας.
Έχοντας ουσιαστικά λειτουργήσει ως αναπληρωτής του Πάπα, θα μπορούσε να θεωρηθεί φαβορί.
Κάποιοι εκτιμούν ότι εάν εκλεγεί ενδέχεται να δώσει προτεραιότητα στη διπλωματία και στην παγκόσμια προοπτική παρά στην αυστηρή τήρηση του καθολικού δόγματος. Οι επικριτές του αυτό το θεωρούν πρόβλημα, ενώ οι υποστηρικτές του το βλέπουν ως πλεονέκτημα.
Ωστόσο, έχει ασκήσει κριτική στη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, χαρακτηρίζοντας την ιστορική υπερψήφισή του το 2015 στην Ιρλανδία «ήττα για την ανθρωπότητα».
Οι στοιχηματικές εταιρείες μπορεί να τον θεωρούν φαβορί, αλλά ο Καρδινάλιος Parolin γνωρίζει καλά την παλιά ιταλική ρήση που υπογραμμίζει την αβεβαιότητα της διαδικασίας εκλογής Πάπα: «Όποιος μπαίνει στο κονκλάβιο ως Πάπας, βγαίνει καρδινάλιος».
Οι 213 από τους 266 προηγούμενους Πάπες ήταν Ιταλοί, και παρότι έχει περάσει ήδη σχεδόν μισός αιώνας χωρίς Ιταλό Πάπα, η απομάκρυνση των ανώτατων κλιμακίων της Εκκλησίας από την Ιταλία και την Ευρώπη ίσως σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει άλλος προς το παρόν.
Luis Antonio Gokim Tagle
Εθνικότητα: Φιλιππινέζικη
Ηλικία: 67 ετών
Θα μπορούσε ο επόμενος Πάπας να προέρχεται από την Ασία;
Ο Καρδινάλιος Tagle διαθέτει δεκαετίες ποιμαντικής εμπειρίας, καθώς υπήρξε ενεργός ηγέτης της Εκκλησίας δίπλα στους ανθρώπους και όχι διπλωμάτης του Βατικανού ή απομονωμένος ειδικός στο εκκλησιαστικό δίκαιο.
Η Εκκλησία έχει τεράστια επιρροή στις Φιλιππίνες, όπου περίπου το 80% του πληθυσμού είναι Καθολικοί. Η χώρα διαθέτει σήμερα αριθμό ρεκόρ πέντε μελών στο Κολλέγιο των Καρδιναλίων, γεγονός που θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό λόμπι, αν όλοι στηρίξουν τον Καρδινάλιο Tagle.
Θεωρείται μετριοπαθής, σύμφωνα με την καθολική ερμηνεία του όρου, και χαρακτηριστεί ως ο «Ασιάτης Φραγκίσκος» λόγω της αφοσίωσής του σε κοινωνικά ζητήματα και της συμπάθειάς του προς τους μετανάστες, κάτι που μοιραζόταν με τον εκλιπόντα Πάπα.
Έχει εκφραστεί κατά των αμβλώσεων, τις οποίες χαρακτήρισε «μορφή φόνου», θέση που ευθυγραμμίζεται με τη γενικότερη στάση της Εκκλησίας, η οποία θεωρεί ότι η ζωή ξεκινά από τη σύλληψη. Έχει επίσης τοποθετηθεί κατά της ευθανασίας.
Ωστόσο, το 2015, όταν ήταν Αρχιεπίσκοπος της Μανίλα, ο Καρδινάλιος Tagle κάλεσε την Εκκλησία να επανεξετάσει τη «σκληρή» της στάση απέναντι στους ομοφυλόφιλους, τους διαζευγμένους και τις ανύπαντρες μητέρες, λέγοντας ότι η σκληρότητα του παρελθόντος προκάλεσε μόνιμο κακό και έκανε τους ανθρώπους να αισθάνονται «στιγματισμένοι», ενώ κάθε άτομο αξίζει συμπόνια και σεβασμό.
Ο καρδινάλιος θεωρούνταν υποψήφιος για τον παπικό θρόνο ήδη από το κονκλάβιο του 2013, στο οποίο εξελέγη ο Φραγκίσκος.
Όταν ρωτήθηκε πριν από μια δεκαετία πώς βλέπει τις εκτιμήσεις ότι θα μπορούσε να είναι ο επόμενος Πάπας, απάντησε: «Το αντιμετωπίζω σαν αστείο! Είναι αστείο.»
Fridolin Ambongo Besungu
Εθνικότητα: Κονγκολέζος
Ηλικία: 65
Είναι πολύ πιθανό ο επόμενος Πάπας να προέρχεται από την Αφρική, όπου η Καθολική Εκκλησία συνεχίζει να προσθέτει εκατομμύρια πιστούς. Ο Καρδινάλιος Ambongo θεωρείται ένας από τους βασικούς υποψηφίους και κατάγεται από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ).
Διατελεί Αρχιεπίσκοπος της Κινσάσα εδώ και επτά χρόνια και διορίστηκε καρδινάλιος από τον Πάπα Φραγκίσκο.
Είναι πολιτισμικά συντηρητικός, καθώς έχει εκφραστεί κατά των ευλογιών για γάμους μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, δηλώνοντας ότι «οι ενώσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου θεωρούνται αντίθετες προς τους πολιτισμικούς κανόνες και εκ φύσεως κακές».
Παρότι ο Χριστιανισμός είναι η κυρίαρχη θρησκεία στη ΛΔΚ, οι Χριστιανοί εκεί έχουν υποστεί θανάτους και διώξεις από την τζιχαντιστική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος και συνεργαζόμενους αντάρτες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Καρδινάλιος Ambongo θεωρείται ένθερμος υπερασπιστής της Εκκλησίας.
Ωστόσο, σε συνέντευξή του το 2020, είχε ταχθεί υπέρ του θρησκευτικού πλουραλισμού, λέγοντας: «Ας είναι οι Προτεστάντες Προτεστάντες και οι Μουσουλμάνοι Μουσουλμάνοι. Θα συνεργαστούμε μαζί τους. Αλλά όλοι πρέπει να διατηρούν τη δική τους ταυτότητα».
Τέτοιες δηλώσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν ορισμένους καρδιναλίους να αναρωτηθούν αν συμμερίζεται πλήρως τη δική τους αντίληψη περί αποστολής, κατά την οποία οι Καθολικοί ελπίζουν να διαδώσουν τον λόγο της Εκκλησίας σε όλον τον κόσμο.
Peter Kodwo Appiah Turkson
Εθνικότητα: Γκανέζος
Ηλικία: 76 ετών
Αν επιλεγεί από τους ομολόγους του, ο σημαντικός Καρδινάλιος Turkson θα ήταν επίσης ο πρώτος Αφρικανός Πάπας εδώ και 1.500 χρόνια.
Όπως και ο Καρδινάλιος Ambongo, έχει δηλώσει ότι δεν επιθυμεί τη θέση. «Δεν είμαι σίγουρος αν κάποιος πραγματικά επιδιώκει να γίνει Πάπας», είχε δηλώσει το 2013.
Όταν ρωτήθηκε αν η Αφρική έχει βάσιμη διεκδίκηση για την εκλογή του επόμενου Πάπα, βάσει της ανάπτυξης της Εκκλησίας στην ήπειρο, απάντησε ότι θεωρεί πως ο Πάπας δεν πρέπει να επιλέγεται βάσει στατιστικών, γιατί «αυτού του είδους οι σκέψεις θολώνουν τα νερά».
Ήταν ο πρώτος Γκανέζος που ανακηρύχθηκε καρδινάλιος, το 2003 από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β’.
Όπως και ο Καρδινάλιος Tagle, ο Turkson θεωρούνταν υποψήφιος για το αξίωμα του Πάπα μία δεκαετία αργότερα, όταν εξελέγη ο Φραγκίσκος. Μάλιστα, οι στοιχηματικές εταιρείες τον θεωρούσαν φαβορί πριν την ψηφοφορία.
Κιθαρίστας που κάποτε έπαιζε σε funk συγκρότημα, ο Καρδινάλιος Turkson είναι γνωστός για τη δυναμική του παρουσία.
Όπως πολλοί καρδινάλιοι από την Αφρική, έχει συντηρητικές θέσεις. Ωστόσο, έχει ταχθεί κατά της ποινικοποίησης των ομοφυλοφιλικών σχέσεων σε αφρικανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της πατρίδας του, της Γκάνας.
Σε συνέντευξή του στο BBC το 2023, ενώ το κοινοβούλιο της Γκάνας συζητούσε ένα νομοσχέδιο που επέβαλε αυστηρές ποινές σε άτομα LGBTQ+, ο Turkson δήλωσε ότι θεωρεί πως η ομοφυλοφιλία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αδίκημα.
Το 2012, είχε κατηγορηθεί για κινδυνολογικές προβλέψεις σχετικά με την εξάπλωση του Ισλάμ στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια συνεδρίου επισκόπων στο Βατικανό, για τις οποίες στη συνέχεια ζήτησε συγγνώμη.