Οταν πριν από ακριβώς δέκα χρόνια οι τζιχαντιστές του καλούμενου «Ισλαμικού Κράτους» πολιόρκησαν το κουρδικό Κομπάνι στη βόρεια Συρία, η νατοϊκή Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έκανε κάτι ιδιαίτερο για να τους σταματήσει… αν και μπορούσε. Η υπό πολιορκία περιοχή βρισκόταν, άλλωστε, σε απόσταση ολίγων χιλιομέτρων από τα τουρκικά σύνορα.
Τι εστί «Ισλαμικό Κράτος» ήταν ήδη πασιφανές τότε, οπότε κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν γνώριζε. Οι τζιχαντιστές είχαν ήδη αποκεφαλίσει on-camera τον Αμερικανό δημοσιογράφο Τζέιμς Φόλεϊ… Είχαν ήδη ανακοινώσει την ίδρυση «χαλιφάτου» με πρωτεύουσα τη Ράκα στη Συρία… Είχαν ήδη καταλάβει πόλεις όπως τη Μοσούλη στο βόρειο Ιράκ.
Στο απόγειο της ισχύος του, το επονομαζόμενο ISIS (ή ISIL ή Daesh) κατείχε περίπου το 33% των εδαφών της Συρίας και το 40% των εδαφών του Ιράκ. Η Αγκυρα είχε όμως τότε άλλες προτεραιότητες, καθώς αξιολογούσε ως «σημαντικότερους» από το ISIS δύο άλλους «εχθρούς»: τον Μπασάρ αλ Ασαντ στη Δαμασκό και τους Κούρδους στη αυτόνομη Ροζάβα της βορειοανατολικής Συρίας. Λίγους μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο του 2015, οι Τούρκοι θα κατέρριπταν πάνω από την τουρκοσυριακή μεθόριο κι ένα ρωσικό μαχητικό Sukhoi Su-24 το οποίο επέστρεφε στη ρωσική αεροπορική βάση Χμεϊμίμ στη Λαττάκεια.
«Οι αντιδράσεις (σ.σ. από τους Κούρδους της Τουρκίας) στην κυρίως κουρδική νοτιοανατολική Τουρκία κλιμακώθηκαν απότομα εκείνη την περίοδο (σ.σ. τέλη 2014), όταν ο Ερντογάν φαινόταν να επευφημεί τους τζιχαντιστές. Αντιμέτωπη με την κατακραυγή, η Αγκυρα επέτρεψε σε Ιρακινούς Κούρδους μαχητές Πεσμεργκά να περάσουν στο Κομπάνι μέσω Τουρκίας», γράφει η Αμπεριν Ζαμάν, ανατρέχοντας στα γεγονότα εκείνης της περιόδου.
Εν έτει 2024 πια, ο Ασαντ έχει εγκαταλείψει τη Δαμασκό και οι Ρώσοι διαπραγματεύονται (με τη Χάγιατ Ταχρίρ αλ Σαμ-HTS του αλ Γκολάνι πλέον) τη μελλοντική παραμονή τους στις βάσεις της Λαττάκειας και της Ταρτούς.
Οσο για το Κομπάνι, εκείνο επιστρέφει πια στην ειδησεογραφία ως σημείο επαπειλούμενων συγκρούσεων, αυτήν τη φορά όχι μεταξύ τζιχαντιστών και Κούρδων αλλά μεταξύ Τούρκων και Κούρδων.
Οι Τουρκομάνοι του SNA
Από το καλοκαίρι του 2016 και έπειτα, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πραγματοποίησε διαδοχικές στρατιωτικές επεμβάσεις στη Συρία: το 2016 («Ασπίδα του Ευφράτη»), το 2018 («Κλάδος Ελαίας»), το 2019 («Πηγή Ειρήνης») και το 2022 («Γαμψό Ξίφος»), ενώ από το 2017 έχει ξεκινήσει να αναπτύσσει δράση ως τουρκικός proxy εντός των συριακών συνόρων και ο κατ’ όνομα Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA). Στις τάξεις του όμως πολεμούν και πολλοί Τουρκομάνοι όπως ο διαβόητος Αμπού Αμσα (γνωστός και ως Μοχάμεντ αλ Γιασίμ ή Μουχαμέτ Κασίμ/Muhammet Casim) με τον οποίο φωτογραφήθηκε προ ημερών ο Τούρκος υπερεθνικιστής ηγέτης –και από το 2018 εταίρος του Ερντογάν– Ντεβλέτ Μπαχτσελί.
Με φόντο την ανατροπή του Μπασάρ αλ Ασαντ, μια εξέλιξη που εκ των πραγμάτων δημιουργεί νέα δεδομένα στη Συρία, η Τουρκία σπεύδει πια, χρησιμοποιώντας ως πολιορκητικό κριό τον SNA, να εκδιώξει τους Κούρδους από εδάφη τα οποία εκείνοι ήλεγχαν εκατέρωθεν του ποταμού Ευφράτη (Μανμπίτζ, Ντέιρ Εζόρ) εντός της συριακής επικράτειας.
Σημαντική σημείωση: οι υπό κουρδική διοίκηση Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), υπό την ομπρέλα των οποίων εντάσσονται και οι κουρδικές πολιτοφυλακές YPG/YPJ, έχουν στο πλευρό τους περίπου 900 Αμερικανούς στρατιώτες στη βορειοανατολική Συρία.
Κούρδοι και Αμερικανοί πολέμησαν μαζί, επιτυχώς, τον ISIS, τα περασμένα χρόνια, όταν άλλες δυνάμεις άφηναν τζιχαντιστές να περνούν «ελεύθερα» τα σύνορα με προορισμό τη Συρία και εξόπλιζαν ομάδες ακραίων. Υπενθυμίζεται, επί παραδείγματι, το σκάνδαλο με τα τουρκικά φορτηγά που είχαν «πιαστεί» τον Ιανουάριο του 2014 να περνούν τα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία, μεταφέροντας όπλα και πυρομαχικά με τελικό αποδέκτη ομάδες ισλαμιστών Σύρων αντικαθεστωτικών (τζιχαντιστών, όπως έχει καταγγελθεί).
2014 – 2024
Δέκα χρόνια μετά, τζιχαντιστές έχουν πια πάρει τη θέση που είχε ο Ασαντ στη Δαμασκό, πλην όμως εκείνοι προσπαθούν να αποτινάξουν τώρα από πάνω τους τη ρετσινιά του τζιχαντιστή, προκειμένου να εξασφαλίσουν την αποδοχή (και μαζί τα χρήματα) του διεθνούς παράγοντα.
Οσο για τους Τούρκους, εκείνοι παρουσιάζονται πια να συγκεντρώνουν στρατιωτικές δυνάμεις κοντά στο Κομπάνι, γεννώντας όμως έτσι φόβους για νέα τουρκική εισβολή. Σημειώνεται ότι ρωσικές δυνάμεις που βρίσκονταν στο Κομπάνι, στη Μανμπίτζ κ.α. παρουσιάζονται πια να έχουν αποχωρήσει με κατεύθυνση κυρίως την αεροπορική βάση Χμεϊμίμ στα δυτικά. Σύμφωνα μάλιστα με αναφορές, οι Ρώσοι έχουν ήδη αρχίσει να μεταφέρουν μέρος των δυνάμεών τους από τη Συρία στη Λιβύη, ενώ οι διαπραγματεύσεις για το μέλλον των ρωσικών βάσεων στις συριακές ακτές της Μεσογείου συνεχίζονται.
Πίσω στη βόρεια Συρία πάντως, δέκα ημέρες έπειτα από την πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ, το πολεμικό θερμόμετρο παραμένει στο κόκκινο.
«Φαίνεται ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να στηρίξει τον Συριακό Εθνικό Στρατό (SNA) σε μια διαφαινόμενη επίθεση στο Κομπάνι, το οποίο ελέγχεται από τις υπό κουρδική διοίκηση Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) που έχουν συμμαχήσει με τις ΗΠΑ», γράφει η Ινγκριντ Γούντγουικ στο Turkey recap. Στις δικές τους ανταποκρίσεις, Wall Street Journal και AFP παρουσιάζονται να επιβεβαιώνουν τις ανησυχίες περί επικείμενης τουρκικής επίθεσης στο Κομπάνι, η μεν WSJ επικαλούμενη Αμερικανούς αξιωματούχους, το δε AFP επικαλούμενο κατοίκους της βόρειας Συρίας.
Με βάση τα τουρκικά σχέδια που έχουν δει το φως της δημοσιότητας περί δημιουργίας μιας ουδέτερης ζώνης πλάτους περίπου 30 με 40 χλμ. εντός του συριακού εδάφους κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία, το Κομπάνι θα πρέπει να «ουδετεροποιηθεί».
Η αμερικανική πλευρά υποστηρίζει (βλ. δηλώσεις του εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μάθιου Μίλερ) ότι επετεύχθη, έπειτα από αμερικανική διαμεσολάβηση, μια συμφωνία εκεχειρίας μεταξύ SDF και SNA η οποία παρατάθηκε χρονικά και θα είναι σε ισχύ ως τα τέλη της εβδομάδας γύρω από την περιοχή της Μανμπίτζ στη βόρεια Συρία. Η τουρκική πλευρά έσπευσε ωστόσο, διά του εκπροσώπου του τουρκικού υπουργείου Αμυνας Ζεκί Ακτούρκ, να διαψεύσει κάθε συμφωνία περί εκεχειρίας υποστηρίζοντας ότι ο Μάθιου Μίλερ «μπέρδεψε τα λόγια του». «Δεν διαπραγματευόμαστε με τρομοκρατικές οργανώσεις. Πιστεύουμε ότι αυτό ήταν ένα γλωσσικό ολίσθημα (σ.σ. των Αμερικανών)», δήλωσε ο Ακτούρκ. Αυτό το «δεν διαπραγματευόμαστε με τρομοκρατικές οργανώσεις» που εκπέμπει τώρα ως μήνυμα το τουρκικό υπουργείο Αμυνας προφανώς και –γενικώς– δεν ισχύει, καθώς η τουρκική πλευρά είχε στο παρελθόν διαπραγματευτεί με το PKK και μάλιστα επί σειρά ετών (βλ. για παράδειγμα την ειρηνευτική διαδικασία των ετών 2013-2015).
Η τουρκική απαίτηση και η κουρδική αντιπρόταση
Η τουρκική πλευρά απαιτεί πια τον αφοπλισμό και τη διάλυση των κουρδικών Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG), τις οποίες αντιμετωπίζει ως «συριακό παρακλάδι του PKK». Αυτές οι μονάδες είναι όμως η «ραχοκοκαλιά» των SDF· και οι SDF, με τη σειρά τους, έχουν «δικαιωθεί» στην πράξη ως ένας από τους πλέον αξιόμαχους και αξιόπιστους συμμάχους των Αμερικανών στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Με άλλα λόγια, η Τουρκία ζητά τη διάλυση των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), οι οποίες ήταν όμως επί σειρά ετών στενά συνδεδεμένες με τις ΗΠΑ.
Από την πλευρά του, ο γεννημένος στο Κομπάνι διοικητής των SDF, Μαζλούμ Αμπντί, έβαλε στο τραπέζι, την περασμένη Τρίτη, μια συμβιβαστική αντιπρόταση. «Προτείνουμε τη δημιουργία αποστρατικοποιημένης ζώνης στο Κομπάνι […] υπό την επίβλεψη και την παρουσία των ΗΠΑ» με στόχο «την αντιμετώπιση των τουρκικών ανησυχιών για την ασφάλεια και τη διασφάλιση της μόνιμης σταθερότητας στην περιοχή», σημείωσε σε ανακοίνωσή του.
ΗΠΑ, Γαλλία και ΟΗΕ παρουσιάζονται, μεταξύ άλλων, να στηρίζουν αυτό το μοντέλο εκεχειρίας/αποστρατιωτικοποίησης.
Δύο 24ωρα αργότερα ωστόσο, η τουρκική πλευρά διαμήνυε ότι δεν υπάρχει συμφωνία εκεχειρίας με τους Κούρδους, ενώ οι Κούρδοι από τη μεριά τους κατηγορούσαν τις υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις του καλούμενου Συριακού Εθνικού Στρατού-SNA ότι ετοιμάζονται να επιτεθούν στο Κομπάνι από τον Νότο.
Κομβικά ερωτήματα
Θα επιχειρήσουν, άραγε, οι Τούρκοι να χτυπήσουν τους Κούρδους το επόμενο διάστημα στα εδάφη της γνωστής ως Ροζάβα; Στο Αφρίν το έχουν κάνει ήδη από το 2018 (βλ. επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας»). Τι προτίθενται να κάνουν όμως, τώρα που έπεσε ο Ασαντ και η Συρία αλλάζει με την Τουρκία σε ρόλο ρυθμιστή, στο Κομπάνι και στο Καμισλί; Κι αν εάν οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ κουρδικές δυνάμεις δεχθούν επίθεση, τι θα κάνουν από την πλευρά τους οι Αμερικανοί; Θα τις «αδειάσουν»; Θα τις υποστηρίξουν; Ή θα έχουν, εν τω μεταξύ, ήδη αποσυρθεί από τα εδάφη της Συρίας; Εάν όμως αποσυρθούν οι Αμερικανοί, αφοπλιστούν οι Κούρδοι και αποφυλακιστούν ξαφνικά όλοι οι κρατούμενοι τζιχαντιστές (που υπολογίζονται σε δεκάδες χιλιάδες, εάν όχι παραπάνω), τότε ποιος θα λειτουργήσει ως φρένο σε μια ενδεχόμενη τζιχαντιστική ανάκαμψη; Η Τουρκία του Ερντογάν (που μέχρι πρότινος έπλεκε το εγκώμιο της Χαμάς) και η HTS του αλ Γκολάνι (που προέρχεται από τις τάξεις των ιδίων των τζιχαντιστών);
Από τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα πρόκειται επί της ουσίας να κριθεί το μέλλον της ιδίας της Συρίας ως ενιαίας χώρας. Οι επιλογές που ανοίγονται –και οι απαντήσεις που θα προκύψουν μέσα από αυτές τις επιλογές– δεν θα είναι εύκολες ωστόσο για κανέναν από τους άμεσα εμπλεκομένους.
(AP Photo/Francisco Seco)
Η Τουρκία προς το παρόν επιμένει να αναγνωρίζει δημόσια ως σημαντική και αδιαπραγμάτευτη την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, ενώ παράλληλα ρίχνει το «κουρδικό» μπαλάκι στην HTS (βλ. συνέντευξη Φιντάν στο Al Jazeera), υποστηρίζοντας ότι εάν η νέα ηγεσία της Συρίας αντιμετωπίσει «ορθά» το ζήτημα των κουρδικών δυνάμεων που δρουν εντός των συριακών εδαφών, τότε η Τουρκία «δεν θα χρειαστεί να παρέμβει». Πώς αντιλαμβάνεται, όμως, η Αγκυρα αυτό το «ορθά» στο οποίο αναφέρθηκε ο Τούρκος νυν ΥΠΕΞ (και επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών την περίοδο που οι τζιχαντιστές πολιορκούσαν το Κομπάνι προ δεκαετίας) Χακάν Φιντάν;
Αμερικανοί γερουσιαστές στο πλευρό των Κούρδων
Αμερικανοί γερουσιαστές σπεύδουν, πάντως, να πάρουν θέση στο πλευρό των Κούρδων. Οι Λίντσεϊ Γκρέιχαμ (Ρεπουμπλικανός) και Κρις Βαν Χόλεν (Δημοκρατικός) υποστήριξαν ότι εάν η πλευρά της Τουρκίας δεν αποδεχθεί τα περί εκεχειρίας και αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης στη βόρεια Συρία, τότε οι ΗΠΑ θα έπρεπε να απαντήσουν με νέες κυρώσεις κατά της Αγκυρας. «Πρόεδρε Ερντογάν, αφήστε ήσυχους τους Κούρδους. Οι Κούρδοι είναι φίλοι της Αμερικής […] Αυτοί που μας βοήθησαν, περισσότερο από κάθε άλλον, να καταστρέψουμε το ISIS ήταν οι Κούρδοι», δήλωσε από την πλευρά του ο Τζον Κένεντι (Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής), ενώ υπέρ των Κούρδων είχε πάρει θέση πολλάκις στο παρελθόν και ο Μάικ Γουόλτς τον οποίο ο Τραμπ προορίζει για νέο σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας.UnmuteRemaining Time -0:00 FullscreenAdvertisement
Τι θα κάνει ο Ντόναλντ Τραμπ από τις 20 Ιανουαρίου του 2025 και έπειτα, οπότε αναλαμβάνει την προεδρία των ΗΠΑ ως 47ος πια πρόεδρος; Κατά την πρώτη του τετραετία στον Λευκό Οίκο, ο ίδιος πάντως, αν και το σκέφθηκε, δεν απέσυρε τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Συρία, προς μεγάλη απογοήτευση της Τουρκίας. Εκτοτε, έχουν βέβαια αλλάξει πολλά διεθνώς…
Πηγή: kathimerini.gr