Χαρακτηρίστηκε η πιο ισχυρή γυναίκα στον κόσμο και ήταν η αδιαμφισβήτητη αρχηγός της ΕΕ. Ο λόγος για την Άνγκελα Μέρκελ, που αν και παρέμεινε σιωπηλή μετά την αποχώρησή της από την καγκελαρία, επανέρχεται στο προσκήνιο, ενόψει της κυκλοφορίας των απομνημονευμάτων της, που στα ελληνικά θα έχει τίτλο «Ελευθερία».
Η μαρτυρία της άλλωστε έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού κατά τη διάρκεια της 16ετούς θητείας της ήρθε αντιμέτωπη με την οικονομική κρίση στην ευρωζώνη, τη μεταναστευτική κρίση του 2015 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014. Με ενδιαφέρον αναμένονται και τα όσα έχει να πει για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τον Ντόναλντ Τραμπ αλλά και τον Αλέξη Τσίπρα.
«Η στρατιωτική σύγκρουση στην Ουκρανία θα είχε ξεκινήσει νωρίτερα»
Η Άνγκελα Μέρκελ, σε μία από τις σπάνιες συνεντεύξεις της στο BBC, υπερασπίζεται σθεναρά τη θητεία της. Όπως λέει, ο πόλεμος στην Ουκρανία θα είχε ξεκινήσει νωρίτερα και πιθανότατα θα ήταν χειρότερος, αν το Κίεβο είχε ξεκινήσει τις διαδικασίες για ένταξη στο ΝΑΤΟ το 2008.
«Θα είχαμε δει στρατιωτική σύγκρουση ακόμη νωρίτερα. Ήταν απολύτως σαφές σε μένα ότι ο πρόεδρος Πούτιν δεν θα έμενε άπραγος και θα παρακολουθούσε την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ», τόνισε, προσθέτοντας ότι τότε «η Ουκρανία ως χώρα δεν θα ήταν τόσο προετοιμασμένη όσο ήταν τον Φεβρουάριο του 2022», οπότε και ξεκίνησε η ρωσική εισβολή.
Για τις απειλές του Βλαντίμιρ Πούτιν για πυρηνικά όπλα
Η πρώην καγκελάριος εκφράζει ανησυχία για τις νέες απειλές του Βλαντίμιρ Πούτιν για τη χρήση πυρηνικών όπλων.
«Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να αποτρέψουμε τη χρήση πυρηνικών όπλων», λέει, σημειώνοντας ότι δεν θα πρέπει να υπάρξουν παραλυτικά φαινόμενα λόγω φόβου.
«Πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη, ή μαζί με τις ΗΠΑ, μία από τις δύο μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις στον κόσμο» παραδέχεται.
Η Άνγκελα Μέρκελ λέει ότι έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι τις για να εξασφαλίσει ειρηνικά μέσα συνεργασίας με τη Ρωσία.
Με βάση τα γεγονότα, ο Πούτιν ξεκίνησε τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία μόλις λίγους μήνες αφότου αποχώρησε εκείνη από την καγκελαρία.
Η εισβολή προκάλεσε στην Ευρώπη την επανεξέταση των ενεργειακών πολιτικών, της διπλωματίας με τη Ρωσία αλλά και τις μεταναστευτικές πολιτικές που είχαν εφαρμοστεί από τη Μέρκελ.
Οι δύο αγωγοί φυσικού αερίου μεταξύ Γερμανίας - Ρωσίας
Κατά τη θητεία της Μέρκελ, η Γερμανία και οι ενεργοβόρες μεγάλες βιομηχανίες της έγιναν εξαρτημένες από τη Μόσχα. Το Βερολίνο κατασκεύασε δύο αγωγούς φυσικού αερίου που συνδέονται απευθείας με τη Ρωσία.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε πει ότι το φθηνό φυσικό αέριο ήταν γεωπολιτικό εργαλείο του Κρεμλίνου.
Η Μέρκελ υπεραμύνεται της απόφασης για τους αγωγούς. Όπως είπε, τα κίνητρά της ήταν δύο, τα γερμανικά επιχειρηματικά συμφέροντα αλλά και η διατήρηση ειρηνικών δεσμών με τη Ρωσία.
Έντονη διαφωνία είχαν εκφράσει τα μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ που βρίσκονται στην Ανατολική Ευρώπη.
Η Μέρκελ επιμένει ότι προσπάθησε να περιορίσει τις ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία με τη διπλωματία και τις διαπραγματεύσεις. Πάντως, παραδέχεται ότι οι μέθοδοι απέτυχαν.
Την ίδια ώρα, η γερμανική βιομηχανία έχει πληγεί από τις κυρώσεις στη ρωσική ενέργεια και αγοράζει ακριβό LNG, αυξάνοντας δραματικά το κόστος για τις επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με την πρώην καγκελάριο, μια νέα εποχή στις σχέσεις της Ευρώπης με τη Ρωσία ξεκίνησε «δυστυχώς» μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία.
Τι λέει για το μεταναστευτικό
Η Άνγκελα Μέρκελ υπερασπίζεται την πολιτική κληρονομιά της μετά από μια σειρά αποφάσεων. Το 2015, στο ζενίθ της μεταναστευτικής κρίσης η Γερμανία άνοιξε τις πόρτες της σε πάνω από ένα εκατομμύριο αιτούντες άσυλο. Οι αποφάσεις της θεωρήθηκαν καθοριστικές. Κάποιοι τη μίσησαν και κάποιοι την επαίνεσαν.
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα τη χαρακτήρισε θαρραλέα και ηθική ηγέτιδα, ενώ οι επικριτές της την κατηγόρησαν ότι έδωσε ζωή στο ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που πλέον βρίσκεται στη δεύτερη θέση των δημοσκοπήσεων.
Η Άνγκελα Μέρκελ παραδέχεται ότι το AfD σημείωσε μεγάλα κέρδη, αλλά δεν απολογείται για τις πολιτικές της αποφάσεις. Επίσης, σχολιάζοντας την κριτική ότι οι πολιτικές της το 2015 συνέβαλαν στην τροφοδότηση αντιμεταναστευτικών και ακροδεξιών κομμάτων και σε άλλες χώρες, λόγω των ποσοστώσεων στις χώρες της Ευρώπης, η Μέρκελ επισημαίνει ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για όλη την Ευρώπη.
Ο μόνος τρόπος για να καταπολεμηθεί η ακροδεξιά είναι να σταματήσει η παράνομη μετανάστευση, τονίζει και κάλεσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να επενδύσουν περισσότερο στις χώρες της Αφρικής, προκειμένου να βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο και να μειωθούν οι άνθρωποι που θα μπουν στον πειρασμό να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Για την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ
Υπό την ηγεσία της Άνγκελα Μέρκελ, η Γερμανία εξαρτήθηκε από τη Ρωσία στο ζήτημα της ενέργειας και από την Κίνα και τις ΗΠΑ για το εμπόριο.
Ωστόσο, η γερμανική οικονομία αντιμετωπίζει προβλήματα, λόγω του ενεργειακού κόστους, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ απειλεί με τιμωρητικούς δασμούς στις εισαγωγές όταν επιστρέψει στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο.
Άλλωστε η πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ σημαδεύτηκε από την οργή προς την Ευρώπη, ιδίως προς τη Γερμανία, για τις χαμηλές αμυντικές δαπάνες και τα εμπορικά ελλείμματα.
Οι θέσεις του δεν έχουν αλλάξει, ενώ απειλεί με δασμούς στις ευρωπαϊκές εξαγωγές και κυρίως στα γερμανικά αυτοκίνητα.
«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε ποιες είναι οι προτεραιότητές σας, να τις παρουσιάζετε με σαφήνεια και να μην φοβάστε, επειδή ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να είναι πολύ ειλικρινής», λέει η Άνγκελα Μέρκελ.
Και προσθέτει: «Εκφράζεται πολύ ξεκάθαρα. Και αν το κάνεις αυτό, υπάρχει ένας συγκεκριμένος αμοιβαίος σεβασμός. Αυτή ήταν τουλάχιστον η δική μου εμπειρία».
Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανησυχούν πολύ περισσότερο απ’ ότι επί περιόδου Άνγκελα Μέρκελ, καθώς αντιμετωπίζουν τις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Ρωσία, σε μια περίοδο που οι οικονομίες είναι υποτονικές, οι ψηφοφόροι δυσαρεστημένη και υπάρχει η πίεση της ακροδεξιάς.
Παράλληλα, υπάρχει ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλά και στη Μέση Ανατολή και ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται ότι ενδιαφέρεται λιγότερο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Αυτές τις ημέρες, η Άνγκελα Μέρκελ, όπως λέει, ανταποκρίνεται ευχαρίστως στους παγκόσμιους ηγέτες που τη γνωρίζουν καλά όταν ζητούν συμβουλές.
Όμως η ίδια δεν σκοπεύει να επανέλθει στην ενεργό πολιτική. Όταν η δημοσιογράφος του BBC τη ρωτάει αν της λείπει η εξουσία και η πολιτική, η ίδια απαντά γρήγορα: «Όχι, καθόλου».
Ο Τσίπρας και η ψαροταβέρνα στην Καστέλλα
Η πρώην καγκελάριος μιλά και για το ελληνικό ζήτημα, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Αν και μιλά για τους Αντώνη Σαμαρά, Γιώργο Παπανδρέου και Αλέξη Τσίπρα, η μεγαλύτερη σε έκταση αναφορά γίνεται προς τον τελευταίο.
Για τον Τσίπρα
Οι αρχικές εντυπώσεις της για τον Τσίπρα είναι θετικές, παρά το γεγονός ότι κατά την πρώτη του επίσκεψη στο Βερολίνο σταμάτησε για να χαιρετήσει τους οπαδούς του από το Κόμμα της Αριστεράς (Ντι Λίνκε), προτού πατήσει το κόκκινο χαλί που είχε στρωθεί για εκείνον στην καγκελαρία. Η καλή προσωπική τους σχέση φτάνει μέχρι και τον Ιανουάριο του 2019, όταν δείπνησαν για τελευταία φορά σε ψαροταβέρνα του Πειραιά.
Από την πρώτη επίσκεψη Τσίπρα στο Βερολίνο, στις 23 Μαρτίου το 2015, η Μέρκελ θυμάται ότι ανυπομονούσε να γνωρίσει τον Ελληνα πρωθυπουργό που όπως σημειώνει ήταν είκοσι χρόνια νεότερός της. Μέχρι τη συνάντησή τους στο Βερολίνο είχαν μιλήσει δύο φορές στο τηλέφωνο με διερμηνείς και είχαν δύο σύντομες συναντήσεις σε συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Η εντύπωση που είχε αποκομίσει ήταν, γράφει, θετική – ακόμη και για τα «καλά αγγλικά» του.
H αποτίμηση της τέως καγκελαρίου για τους Παπανδρέου – Σαμαρά δεν είναι ιδιαίτερα θετική, ενώ πιο ευνοϊκή είναι η ετυμηγορία της για τον Τσίπρα, στον οποίο αφιερώνει και το μεγαλύτερο μέρος των αναμνήσεών της που αναφέρονται την Ελλάδα.
Περιγράφει την υποδοχή του σαν άφιξη ενός σταρ, για τον οποίο δεν είχαν απλώς παραταχθεί αγήματα, όπως προβλέπει το πρωτόκολλο, αλλά είχαν συγκεντρωθεί δεκάδες φωτογράφοι και δημοσιογράφοι. Στα αυτιά της Μέρκελ έφταναν οι ιαχές των συγκεντρωμένων που ζητούσαν «διεθνιστική αλληλεγγύη», καθώς έβλεπε τον Τσίπρα να βγαίνει από το αυτοκίνητο και να την κοιτάει με ένα «φιλικό, αφοπλιστικό χαμόγελο». Ο Ελληνας πρωθυπουργός εξηγεί με αυτοπεποίθηση ότι σταμάτησε να χαιρετήσει τους διαδηλωτές επειδή δεν πρέπει ποτέ κανείς να ξεχνάει τους υποστηρικτές του. Η Μέρκελ συμφωνεί χαμογελώντας και γράφει ότι αισθανόταν πως ήταν έτοιμοι οι δυο τους να εκπλήξουν ευχάριστα τους πάντες με το θετικό κλίμα ανάμεσά τους – σε μια στιγμή που ο διεθνής Τύπος περιέγραφε τη συνάντησή τους περίπου ως σύγκρουση δύο κόσμων.
Η Μέρκελ θυμάται ότι στη συνομιλία της με τον Τσίπρα τόνισε τη βούλησή της να μείνει η Ελλάδα στη Ζώνη του Ευρώ, κάτι που προϋπέθετε να εργαστούν Αθήνα και Βερολίνο συντονισμένα. Είχε ήδη από το 2012 σκεφθεί πολύ για το ελληνικό ζήτημα. Είχε ακούσει τα επιχειρήματα όσων συνηγορούσαν υπέρ του Grexit (με πρώτον τον υπουργό Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε). Δεν είχε όμως πειστεί. Η πεποίθηση που είχε αταλάντευτα σχηματίσει ήταν ότι η Ελλάδα έπρεπε να μείνει στη νομισματική ένωση.
Λίγο αργότερα, η μεταξύ τους χημεία είναι τόσο καλή ώστε οι δύο πολιτικοί φτάνουν στο σημείο να μιλήσουν για τις οικογένειές τους. Πηγαίνοντας στην αίθουσα όπου τους περίμεναν, περιέγραψε ο ένας στον άλλο την προσωπική του διαδρομή στην πολιτική. Εκείνος της μίλησε και για την οικογένειά του, εκείνη για τον σύζυγό της, Γιόακιμ, και τους γιους του. Ο Τσίπρας κερδίζει τη συμπάθεια της καγκελαρίου και της δίνει την εντύπωση πως ήταν ανοιχτός στη συνεργασία και ήθελε να ανιχνεύσει τον δρόμο του σε αχαρτογράφητα νερά.
Επρεπε όμως η νέα ελληνική κυβέρνηση να εφαρμόσει τις απαιτήσεις της τρόικας χωρίς να αθετήσει τις προεκλογικές υποσχέσεις της. Επρεπε δηλαδή, όπως γράφει η Μέρκελ, να τετραγωνιστεί ο κύκλος. Η συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε μετά τη σύσκεψη με τους συνεργάτες και το δείπνο, περιγράφεται με ενθουσιασμό ως επικοινωνιακό έργο τέχνης. Ηταν αμφότεροι φιλικοί και μειλίχιοι, χωρίς να αποκλίνουν επί της ουσίας από τις θέσεις τους. Οι αβυσσαλέες διαφορές παρέμεναν. Είχε όμως, σύμφωνα με τη Μέρκελ, διαπιστωθεί η κοινή βούληση να αρθεί το αδιέξοδο.
Η έκπληξη της καγκελαρίου ήταν μεγάλη από τη στάση που κράτησε ο Τσίπρας το καλοκαίρι του 2015. Τον περιγράφει σιωπηλό στη Σύνοδο Κορυφής της 25ης Ιουνίου, όπου τον πλησίασε για να εκμαιεύσει τις προθέσεις του ως προς το πακέτο που του πρότειναν οι εταίροι. Εκείνος της απαντά σιβυλλικά ότι θα επιστρέψει στην Αθήνα, θα συνεδριάσει με το υπουργικό του συμβούλιο και θα αποφασίσει. Η καγκελάριος μιλάει με τον Ολάντ, που δηλώνει εξίσου έκπληκτος και πιέζει ξανά τον Τσίπρα να ξεκαθαρίσει τι περιμένει να προκύψει από τις συζητήσεις στην Αθήνα. Ο Ελληνας πρωθυπουργός της λέει ότι δεν ξέρει και υπόσχεται να της τηλεφωνήσει το ίδιο βράδυ για να την ενημερώσει.
Οντως, της τηλεφωνεί αργότερα και την ενημερώνει ότι η κυβέρνησή του αποφάσισε δημοψήφισμα. Φυσικά, τον ρωτάει τι θα προτείνει εκείνος προς το εκλογικό σώμα. Οταν ακούει τον Τσίπρα να της λέει ότι τάσσεται με το «Οχι» μένει άφωνη. Την ίδια έκπληξη θυμάται ότι δοκίμασε και ο Ολάντ, από το αντίστοιχο τηλεφώνημα που δέχτηκε από την Αθήνα.
Τριάμισι χρόνια μετά, τον Ιανουάριο του 2019, Μέρκελ και Τσίπρας δειπνούν σε ψαροταβέρνα στον Πειραιά. Εχουν αφήσει πίσω τους το δύσκολο 2015. Ο Τσίπρας της εξηγεί ότι ήταν σημαντικό να δείξει στους πολίτες πως είχε εξαντλήσει κάθε περιθώριο προκειμένου να απαλλαγεί από την επάρατη τρόικα. Οι Ελληνες απέρριψαν το πακέτο της λιτότητας, αλλά ήθελαν την παραμονή της χώρας στο ευρώ. Γι’ αυτό τον ψήφισαν ξανά τον Σεπτέμβριο του 2015. Η καγκελάριος δείχνει να έχει πειστεί.
Για τον ΓΑΠ
Το συναίσθημα που εκφράζει η τέως καγκελάριος για τον Γιώργο Παπανδρέου είναι η έκπληξη. Εκπληξη για τη στάση του, ακόμη και όταν, λίγο μετά την εκλογή του, ανακοινώθηκε η αναθεώρηση του ελλείμματος από 3,7% σε 12,7%. Θυμάται ότι στο πρώτο τηλεφώνημά της, ο Ελληνας πρωθυπουργός περιέγραφε μεν την κατάσταση στη χώρα του ως τεταμένη, χωρίς όμως να δίνει την εντύπωση πως έχει αντιληφθεί τον επείγοντα χαρακτήρα της. Μετά την επιμονή των Νικολά Σαρκοζί, Εμανουέλ Μπαρόζο και Χέρμαν βαν Ρομπέι πραγματοποιήθηκε συνάντηση στις Βρυξέλλες για την Ελλάδα. Ολοι είχαν αντιληφθεί και συμφωνήσει ότι έπρεπε να δανείσουν την Ελλάδα. Ολοι, εκτός από τη Μέρκελ και τον Παπανδρέου, έγνεψαν καταφατικά. Ο άμεσα ενδιαφερόμενος δεν είχε μιλήσει. Η καγκελάριος τον ρωτάει τι θέλει ο ίδιος, πραγματικά; Εκείνος απαντά ότι δεν θέλει τίποτε, αλλά η χώρα του βρίσκεται σε δεινή κατάσταση. Σε νέα ερώτησή της, η Γερμανίδα ζητάει να μάθει πότε θα παρουσιάσει η Αθήνα σχέδιο για την εξοικονόμηση 4% του ΑΕΠ. Ο Παπανδρέου τής απάντησε ότι χρειάζεται χρόνο. Η Μέρκελ δεν πιστεύει αυτό που ακούει. Δεν πιστεύει ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός φερόταν σαν να έχει όλο τον χρόνο στη διάθεσή του. Κοιτάζει τον Κορσέπιους, σύμβουλό της για τα ευρωπαϊκά και μετέπειτα γενικό γραμματέα του συμβουλίου της Ε.Ε., και συνεννοούνται με το βλέμμα ότι είναι καλύτερα να σιωπήσει.
Για τον Σαμαρά
Η μοναδική αναφορά στον Αντώνη Σαμαρά είναι σύντομη. Η μεταρρυθμιστική του κόπωση επισημαίνεται μόνον ως παρένθεση πριν από την άνοδο του Αλέξη Τσίπρα στην εξουσία. Η νίκη του (Αλέξη Τσίπρα) αποδίδεται στην αγανάκτηση πολλών Ελλήνων πολιτών για τα πακέτα διάσωσης. Επισημαίνεται ότι ο Τσίπρας υποσχόταν να απελευθερώσει την Ελλάδα από την τρόικα, ενώ ο προκάτοχός του είχε αποτύχει να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης.
Με πληροφορίες από kathimerini.gr