Τις βραδινές ώρες της 29 προς 30 Αυγούστου 1949 πραγματοποιήθηκε η τελική έφοδος του Εθνικού Στρατού προς κατάληψη του στρατηγικής σημασίας υψώματος «Κάμενικ» στο Γράμμο, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να αναγκασθούν τα υπολείμματα του λεγόμενου «Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας» (ΔΣΕ) να περάσουν στην Αλβανία για να γλυτώσουν.
Η προαναφερθείσα ημερομηνία θεωρείται ως η επίσημη ημερομηνία λήξεως του αιματηρού, πολυετούς (από τις 30/31 Μαρτίου 1946), Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου αν και στην πράξη οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και οι μάχες σε τοπικό επίπεδο με αποκομμένες δυνάμεις του ΔΣΕ συνεχίστηκαν μέχρι και τον Ιανουάριο – Φεβρουάριο του 1950 (π.χ. στην Εύβοια).
Έτσι λοιπόν, με τον τρόπο αυτό, περατώθηκε «επί του πεδίου», όχι όμως και τυπικώς, επί της ουσίας, αφού το ΚΚΕ μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960 δεν παραδεχόταν την ήττα του, δηλώνοντας δια της επισήμου τότε ηγεσίας του (Νίκος Ζαχαριάδης) ότι βρίσκεται με «το όπλο παρά πόδα», ο Ελληνικός Εμφύλιος.
Ένας πόλεμος, ο οποίος διήρκεσε τρείς φάσεις από το 1943 ως το 1949, με την πρώτη φάση («Πρώτος Εμφύλιος») στη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις Κατοχής (1943-1944), δεύτερη φάση («Δεύτερος Εμφύλιος) τη Μάχη των Αθηνών («Δεκεμβριανά) από 4 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι και τον Ιανουάριο του 1945, που έληξε – προσωρινώς – με τη Συνθήκη της Βάρκιζας, και την τρίτη φάση («Τρίτος Εμφύλιος») από το βράδυ 30/31 Μαρτίου 1946 με την επίθεση των ομάδος κομμουνιστών ανταρτών στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, την παραμονή των πρώτων μεταπολεμικών εκλογών στη χώρα (1 Απριλίου 1946), μέχρι και την προαναφερθείσα κατάληψη του Γράμμου και τη διαφυγή των υπολειμμάτων του «ΔΣΕ» στη γειτονική Αλβανία.
Τα θύματα του Ελληνικού Εμφυλίου και οι υλικές ζημίες του ξεπερνούν τις αντίστοιχες τόσο του Ελληνοϊταλικού, όσο και του Ελληνογερμανικού πολέμου, καθώς μόνο οι νεκροί του Εμφυλίου και από τις δύο πλευρές ανήλθαν σε 40.000 άτομα, οι δε συνέπειές του θα ταλανίσουν τη χώρα και τους πολίτες της αμφοτέρων των πλευρών για τις δύο επόμενες γενιές!
Αξίζει να σημειωθεί ότι για την τελική σύγκρουση του Ελληνικού Εμφυλίου στο Γράμμο και στο Βίτσι, ο Εθνικός Στρατός εφάρμοσε το σχέδιο επιχειρήσεων με την κωδική ονομασία «Πυρσός» που περιελάμβανε τρεις διαδοχικές φάσεις:
Κατά την πρώτη φάση, «Πυρσός Α΄» (2- 8 Αυγούστου 1949) προβλέπονταν παραπλανητικές επιθέσεις, χαμηλής εντάσεως , στο Γράμμο, με σκοπό να δημιουργηθεί η αίσθηση στον «ΔΣΕ» ότι εκεί θα πραγματοποιείτο η κύρια επίθεση του Στρατού, προς επιτόπια καθήλωση των κομμουνιστικών δυνάμεων.
Κατά τη δεύτερη φάση, «Πυρσός Β΄» (10- 16/8/1949) το σχέδιο προέβλεπε ότι η κύρια ενέργεια του Εθνικού Στρατού, μετά την εφαρμογή του «Πυρσός Α΄», θα εξελισσόταν στην περιοχή του Βίτσι με σκοπό την κατάληψή της και την εξόντωση των δυνάμεων του «ΔΣΕ».
Κατά την τρίτη φάση, «Πυρσός Γ΄» (24- 30/8/1949) προβλεπόταν η διενέργεια αποφασιστικής ενεργείας εκ νέου στην περιοχή του Γράμμου, με σκοπό την κατάληψή της και την καταστροφή των δυνάμεων του «ΔΣΕ», καθώς και φράξιμο των αλβανικών συνόρων, ώστε να μην υπάρχει καμιά διέξοδος στις δυνάμεις του «ΔΣΕ» προς την όμορο «Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας».
Στις επιχειρήσεις αυτές, ο Εθνικός Στρατός, υπό τη γενική ηγεσία του Αρχιστρατήγου Αλεξάνδρου Παπάγου και τη φυσική επιτόπια ηγεσία του Αντιστρατήγου Τσακαλώτου, συμμετείχε στη μάχη με 8 μεραρχίες πεζικού, εκ των οποίων μία Μεραρχία Καταδρομών (VIII, I, X, II, IX, XV, XI και την III Καταδρομών), δύο ανεξάρτητες ταξιαρχίες, 14 ελαφρά τάγματα πεζικού, 150 περίπου πεδινά και ορειβατικά πυροβόλα, πλήθος αεροπλάνων, 200 άρματα μάχης και πολλά τεθωρακισμένα. Η συνολική δύναμη ανήλθε σε πολύ περισσότερους από 100.000 άνδρες. Ορισμένοι μάλιστα ερευνητές παρουσιάζουν εντυπωσιακά υψηλότερα νούμερα.
Από την πλευρά του ο «ΔΣΕ» παρέταξε περίπου παρατακτή δύναμη 8.800 μαχητών στο Βίτσι και περίπου άλλους 6.500 μαχητές στο Γράμμο, ενώ διέθετε 45 ορειβατικά πυροβόλα, 15 αντιαεροπορικά και 27 αντιαρματικά. Το πολεμικό του υλικό δεν ήταν αρκετό, συνήθως προερχόμενα από γερμανικά και ιταλικά λάφυρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που είχαν κρυφτεί σε κρύπτες μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, γερμανικά λάφυρα από τις όμορες κομμουνιστικές «Λαϊκές Δημοκρατίες» της Αλβανίας, Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας, καθώς και λάφυρα από συγκρούσεις με τον Εθνικό Στρατό, ενώ, τέλος, οι εφεδρείες του ήταν μηδενικές.
Αντικειμενικώς λοιπόν η τελική σύγκρουση ήταν μία άνιση μάχη με ένα μόνο και απολύτως προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα.
Το μεσημέρι της 28 Αυγούστου 1949, άρχισε η σύμπτυξη των δυνάμεων του «ΔΣΕ» προς την Αλβανία. Το βράδυ της 29/30 του μηνός ξεκίνησε η τελική έφοδος των δυνάμεων του Εθνικού Στρατού στο ύψωμα Κάμενικ του Γράμμου. Στις 05:40 της 30 Αυγούστου η Ελληνική Σημαία υψώθηκε στην κορυφή του Κάμενικ και ως τις 10:00 κάθε αντίσταση είχε σταματήσει.
Το υψηλόβαθμο στέλεχος του ΚΚΕ και του «ΔΣΕ» Βασίλης Μπαρτζιώτας, ο οποίος στον Εμφύλιο ήταν ταυτοχρόνως υπουργός Οικονομικών στην «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» («Κυβέρνηση του Βουνού») και Πολιτικός Επίτροπος στο Γενικό Αρχηγείο του «ΔΣΕ», ενώ, το καλοκαίρι του 1948, μετά την αποπομπή του Μάρκου Βαφειάδη από την ηγεσία του «ΔΣΕ» με το βαθμό του Στρατηγού, μαζί με τους Ζαχαριάδη και Γούσια ανέλαβαν την ανώτατη ηγεσία του, σημείωνε στο βιβλίο του: «Τη νύχτα της 29ης Αυγούστου 1949, με τη βοήθεια όλων των στελεχών του ΔΣΕ και ιδιαίτερα των μελών της ΚΕ του ΚΚΕ, περάσαμε στην Αλβανία, οργανωμένα, χωρίς ο κυβερνητικός στρατός να εξοντώσει ή να συλλάβει αιχμαλώτους έστω και ένα μικρό τμήμα του ΔΣΕ. Έπιασε μόνο μεμονωμένους μαχητές μας που ξεκόπηκαν από τις μονάδες τους κι έχασαν τον προσανατολισμό τους». Μετά από την ήττα του «ΔΣΕ» τον Αύγουστο του 1949 ο Μπαρτζιώτας, μαζί με την υπόλοιπη ηγεσία του ΚΚΕ, θα εγκατασταθεί στις ανατολικές χώρες, ενώ για τη δράση του στον Εμφύλιο καταδικάστηκε ερήμην δις εις θάνατον.
Από την πλευρά του Εθνικού Στρατού, ο εκ των βασικών πρωτεργατών της νίκης του, Αντιστράτηγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος, περιγράφει ως εξής τις στιγμές αυτές: «Στας 28 Αυγούστου η κίνησις ήτο σχεδόν άνευ αντιστάσεως και το βράδυ τα τμήματά μας ολοκλήρωσαν τον Β. Γράμμον και εξεχύνοντο προς κατάληψιν του Ν. Γράμμου. Τα τμήματά μας εσημείωσαν με φωτιές χαράς και αποδείξεως την κατάληψιν των συνόρων… Στας 29 Αυγούστου, στας 5μ.μ. κατελήφθη από τους Καταδρομείς του Ρούσσου η Μπάρα του Ν. Γράμμου. Την 30ήν Αυγούστου, στας 5μ.μ., η VIII Μεραρχία κατέλαβε το Κάμενικ. Στας 10 το πρωί κάθε αντίστασις εσταμάτησε παντού».
Ο Ελληνικός Εμφύλιος, όπου Έλληνες πολέμησαν με πρωτοφανή σκληρότητα άλλους Έλληνες, είχε επισήμως τερματιστεί.